Tasavvufta Tevekkül Anlayışı

Dinî naslarda, her mü’minin mükellef olduğu bir fariza olarak yer alan tevekkül, tasavvufta da önemli bir makam olarak yer almaktadır. Bir işte aczi-yet gösterip işi başkasına havale etmek anlamını taşıyan tevekkülde, Allah’a güven ve teslimiyet esastır. Güvenmek ve itimat etmek, tanımakla ilgilidir. Bir kimsenin marifeti arttıkça güveni de artar. Allah’a en çok güvenen kimse, O’nu en çok tanıyan kimsedir. Peygamberlerin, Allah’a en çok güvenen kimseler olmaları, Allah’ı en iyi tanıyan kimseler olmalarındandır. Bu durum, tevekkülün derecesinin, marifetin derecesine bağlı olduğunu da göstermektedir. Eşyanın varlığı kendisinden olmadığı gibi, sahip olduğu güç de kendisinden değildir. “Işığın ve hararetin sebebinin güneş” olduğunu zannetmek gaflettir. Bütün varlıklar Allah’la mevcuttur ve O’nun verdiği güçle varlığını sürdürmektedir. Bu hakikate yakîn olarak ulaşan kimse, Allah’tan başkasında güç ve kuvvet ol-madığını idrak ederek yaratılana değil yaratıcıya güvenir. Sadece O’ndan yardım diler ve O’na teveccüh eder. Allah’ın, bütün mahlûkatın rızkına kefil olduğu bilgisiyle rızık kaygısı çekmeyerek huzur ve sükûn içerisinde yaşar. Allah’a inanmanın gereği olan tevekkül, başa gelenlere karşı sabır ve rıza göstermeyi, aza kanaat etmeyi, mutlak bir güveni ve teslimiyeti öngörür. Te-vekkül, sağlam bir havf ve recâ anlayışına sahip olmayı da gerektirir. Allah’tan korkan kimse, başkasından korkmaz. Allah da, kendisinden korkan ve ümitvâr olan kimseyi başkasının eline bırakmaz. İyi görünen şeylerin sonu kötü, kötü görünen şeylerin sonu da iyi olabilir. İşlerin iç yüzünün ve akıbetinin bilgisi sadece Allah’a ait olduğu için, Allah’a güvenmek, işleri O’na havale etmek ve takdirine rıza göstermek gerekir. Kalbin işi olan tevekkül, bedenen çalışmaya engel değildir. Tevekkül, hiçbir şey yapmadan sadece kalben güvenip bekle-meyi değil, aynı zamanda bedenen gereken gayret ve çabayı sarf etmeyi de icap ettirir. Tevekkül, rızk kaygısı çekmeyerek huzurlu bir hayat yaşamanın, başkasına muhtaç olamayarak izzet ve şerefi korumanın yoludur.

Understanding of Tawakkul in Sufism

In Islamic nass, a faridah liable of every mu’min tawakkul takes place as an important station (‘maqam’) in sufism. In tawakkül defined as referring the work to somebody since he or she cannot per-form or complete it, trust to Allah and submission are essential. Trust-in and rely-on is proportionate to knowing a thing. As one’s knowledge raises, his or her trust also increases. Likewise, the most trustful in Al-lah is the one having direct knowledge of Him the best. The reason of prophets being from them is because the individuals knowing Allah the most. This situation shows that the degree of tawakkul is based on the extent of knowledge. The existence of things is not on their own so is their power. Thinking that “the reason of light and heat is the sun” is the ignorance. All the existences are made available by Allah, and they can sustain their presence with the power that He bestows them. Who reaches this essence for sure recognizes that there is no power and will but Allah’s, and trusts no creatures but in the Creator. One begs for help only from Him and tends only towards Him. Given that Allah stands a guarantor for the sustenance of creatures, he or she will not worry about it and and live in peace and serenity. As an indica-tor of believing in Allah, tawakkul represents the passionate and con-sent to indicate against things befallen, happiness with scarcity, and absolute trust and submission. This also calls for having sense of sound awe and raja. Who has fear of Lord inside will never afraid of nothing else. Allah will never leave him or her fearful and hopeful of Himself at another’s hand. The ending of seemingly good things can be bad consequences and vice versa. Any secrets of inside and ahead of things only belongs to Allah, and therefore it is appropriate to trust in Allah, leave things to Him and consent with His Will. Relating to heart, tawakkul does not hinder the physical work. This does not mean simply to wholeheartedly trust in and just wait with doing noth-ing, but to make bodily labor and efforts in addition to relying on Allah. Tawakkul is the way of living a blessed life without worry of provision and maintaining honor and dignity as independent on others.

PDF

___

Aclûnî, İsmâil b. Muhammed el-Cerrâhî, Keşfu’l-hafâ, I-II, Beyrût 1405. Ahmed
b. Hanbel, Müsned, thk. Şuayb el-Arnavût ve diğerleri, I-VIII, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 2001.
Ahmed el-Âyid ve diğerleri, el-Mu’cemü’l-Arabiyyü’l-Esâsî, Mektebetü Lârûs, Alesco 1988.
Altuntaş, Halil, Muzaffer Şahin, Kur’an-ı Kerim Meâli, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2009.
Aydın, Mehmet, İslâm Dini İlmihali, Hibaş Yayınları, Konya 1981. Bardakçı, M. Necmettin, Sosyo-Kültürel Hayatta Tasavvuf, Isparta 2000. Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn, Şuabu’l-iman, I-VIII, Beyrut 1410. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil el-Cu’fî, Sahîhu’l-Buhârî, I-VII, Beyrût 1410/1990.
Ceylî, Abdülkerim, İnsan-ı Kâmil, trc. Abdülkadir Akçiçek, Kurtuba yayınları, İstanbul 2016.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, Sünenu Ebî Dâvûd, I-III, Beyrût 1409/1988.
Ebû Ya’lâ Ahmed b. Ali el-Musennâ, Müsned, I-VIII, Dımeşk 1984.
Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, Marmara Ün. İFAV. Yayınları, İstan-bul 1997.
Erkaya, Mahmut Esad, Kur’an Kaynaklı Tasavvuf Kavramları, Otto Yayınevi, Ankara 2017.
Erzurumlu İbrahim Hakkı, Mârifetnâme, sadeleştiren M. Fuat Başar, Âlem Tic. ve Yayıncılık, İstanbul ts.
Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, İhyâu ulûmi’d-dîn, I-V, Mües-sesetü’l-Halebî, Kahire 1387/1967.
--------, Minhâcü’l-âbidîn, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 1409/1989.
--------, Mükâşefetü’l-kulûb, Mektebetü Üsame b. Zeyd, Halep ts.
--------, Kimyâ-yı Saâdet, s. 525. Çev. Mehmed A. Müftüoğlu, İstanbul 1981. Geylânî, Abdülkadir, el-Fethu’r-Rabbânî, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 1433/2012.
Gökcan, M. Mansur, Temel Ahlâkî Prensipleriyle Tasavvuf, Harf Eğitim Yayın-cılığı, Ankara 2017.
--------, “Kuşeyrî’nin el-Cevâhiru’l-mensûre İsimli Eseri Bağlamında Tasavvufî Görüşleri”, (Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, 2015.)
Halil el-Curra, Lârûs, Mektebetü Lârûs, Paris 1973.
Herevî, Ebû İsmail Abdullah el-Ensârî, Menâzilü’s-sâirîn, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1988.
Heysemî, Nuruddin Ali b. Ebi Bekir, Mecmau’z-Zevaid, I-X, Beyrut 1982.
Hucvirî, Ali b. Osman Cüllâbî, Keşfu’l-mahcûb, trc. İs’âd Abdülhâdî Gandil, Dâru’n-nehdetü’l-ğarbiyye, Beyrut 1980.
--------, Keşfu’l-mahcûb, çev. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul 1996.
İbn Arabî, Muhyiddîn, el-Futuhâtu’l-Mekkiyye, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I-X, Bey-rut 1460/1999.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed el-Bustî, Sahîhu İbn Hibbân, I-XVIII, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 1998.
İbn Mâce, Sünenü İbn Mâce, I-V, Dâru’r-risâletü’l-âlemiyye, Beyrut 1430/2009.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâluddin Muhammed b. Mükrim b. Ali el-Ensârî, Lisanu’l-Arab, I-VI. Dâru’l-maârif, Kahire 1979.
Kaplan, Hayri, İslam Düşünürlerine Göre Ruh ve Nefs (Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, 1995.)
Kara, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 1998.
Kayıklık, Hasan, Tasavvuf psikolojisi, Akçağ Yayınları,Ankara 2009.
Kelâbâzî, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk, et-Tarruf li-mezhebi ehli’t-tasavvuf, thk. Ahmed Şemsüddin, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2011.
Kuşeyrî, Ebû’l-Kâsım Abdülkerim b. Havâzin b. Neysâbûrî, er-Risâletü’l-Kuşeyrîyye, Dâru’l-hayr, Beyrut 1997.
--------, el-Cevâhiru’l-mensûre, thk. ve trc. M. Mansur Gökcan, Harf Yayınları, Ankara 2017.
Kübra, Necmüddin, Usûlu aşere, (Tasavvufî Hayat) Hazırlayan Mustafa Kara, Dergâh Yayınları, İstanbul 1996.
Mekkî, Ebû Talib, Kûtu’l-kulûb, I-II, Dâru sâdır, Kahire 1310/1892.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed, er-Riaye li-hukûkillah, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2010.
--------, Risâletü’l-müsterşidin, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 2014.
Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc el Kuşeyrî, Sahih, I-V, nşr. Mu-hammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire 1991.
Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed, el-Müfredât, Dâru’l-kalem, Beyrut 1412/1991.
Schimmel, Annemaria, Tasavvufun Boyutları, Adam Yayınları, İstanbul 1982.
Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Ali et-Tûsî, el-Lûma, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2001.
Sühreverdî, Ebû Hafs Şihabüddin Ömer b. Muhammed, Avârifü’l-meârif, I-II, thk. Abdülhalîm Mahmud, Muhammed İbn Şerîf, Dâru’l-maârif, Kahire ts.
--------, Makâmâtu’s-sûfiyye, thk. Emile Maalouf, Dâru’l-meşrig, Beyrut 2002. Sülemî, Ebû Abdurrahman Muhammed b. Hüseyin, el-Mukaddime fi’t tasavvuf, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1419/1999.
--------, Sülemî’nin Risaleleri, çev. Süleyman Ateş, Ankara Üniversitesi Bası-mevi, Ankara 1981.
Taberânî, Ebû’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb, el-Mu’cemu’l-kebîr, I-XXV, Mektebetü İbn Teymiyye, Kahire 1994.
Tilimsânî, Afîfüddin Süleyman b. Ali, Şerh’u menâzili’s-sâirîn, I-II, Dâru’t-Türkî, Tunus 1989.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sûre, Sünenu’t-Tirmizî, I-V, Beyrût ts.
Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet yayınları, İstanbul 1991.
Yılmaz, H. Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, Ensar Neşriyat, İstan-bul 2000.