İslam Hukukunda Telfîk Nazariyyesi

İslâm Hukuku canlı, dinamik ve yürürlükte olan bir hukuktur. Bu dinamikli-ğini İslam hukuku, fukahânın nassa dayalı içtihatlarından almıştır. Nitekim Mecelle maddelerinde yer alan ve ulema tarafından önem atfedilen "Zamanın değişimiyle, hükümlerin değişmesi inkâr edilemez" kaidesi bunu açıkça ifade etmektedir. Şer’î-amelî hükümlerden olup yaşadığımız çağda bir problem haline gelen telfik ve telfik ile ilgili olan taklid, mezhepler arası intikal, tetebu’r-ruhas, teysir ve ihdasu Kavli’s-sâlis (üçüncü görüş ortaya çıkarma) gibi lafızlar temelde her ne kadar birbiriyle aynı oldukları gözlemlense de amelî boyutta bu kavramlar birbirine zıt oldukları anlaşılmıştır. Terim olarak farklı görüş ve hükümleri birleştirmek anlamına gelen telfîk, hicri yedinci asırdan itibaren usûlcüler arasında tartışılan bir konu olmuştur. İslâm Hukukunda içtihada dayalı bir mesele olan telfîk, genellikle fıkıh usûlü kaynaklarının taklit bölü-münde ele alınmış olup birçok risalede işlenmiştir. Dolayısıyla telfîk, içtihatta ve taklitte olmak üzere ikiye ayrılır. İsmail Hakkı İzmirli, telfîki tek bir olayda ve iki olayda gerçekleşen olmak üzere iki bölümde ele almıştır. Seyyid Bey ise icmâya muhâlif olan ve olmayan şeklinde taksimde bulunmuştur. Müçtehitler döneminden sonra uygulamada telfîke başvurulmuş, ayrıca her mezhep müç-tehitlerinin görüşleri arasında telfîk dinin hükümlerini hafife almamak kaydıyla genellikle câiz görülmüştür. Telfîkin câiz olmadığını ileri süren fakihler de var-dır. Ancak onların bu tutumu aşırılık ve bağnazlık gibi ifadelerle eleştirilmiş ve nassın ruhuna aykırı olmayacak şekilde iyi niyet besleyen müleffikin (telfik yapan kişi) telfiki usûlcülerce kabul görmüştür.

The Theory of Telfiq in Islamic Jurisprudence

Islamic Law is a vibrant, dynamic and effective law. Islamic law has taken this dynamism from the case-law of scho-lars. As a matter of fact, "The change of the provisions can not be denied by the change of the time", which takes place in the law of the Mejelle and which the scholars give importance, expresses this clearly. From the juristical- applied provisions and the telfiq which has become a problem in our age and it is understood that although the texts such as imitation, inter-sectarian transfer, tetebbu'r-ruhas, teysir, and ihdasu Kavli's-salis (the third view revealing) are basically the same as each other, it is understood that these concepts are opposite to each other in the applied dimension. The telfiq, which means to unite different opinions and judgments, has been a subject that has been debated among proceduralists since the seventh century. The telfiq, which is an issue based on ijtihad in Islamic Law, is usually mentioned in the imitation of the books of the methods. Therefore, the telfik is divided into two parts, ijtihad and taqlid. İsmail Hakkı İzmirli dealt with the telfiq in two parts, in one case and in two cases. Sayyid Bey divided the telfiq into two; suitable for ijma and not suitable. After the period of the mujtahids, telfiq was referred in practice and it was also accepted by Islamic scholars as long as this practice did not undervalue religion’s provisions. There are also scholars who claim that the applica-tion of the telfiq is not permissible. However, their attitude has been criticized with expressions such as extremism and bigotry, and the telfiq was accepted by scholars, provided that it is not contrary to the spirit of the main texts.

PDF

___

Akgündüz, Ahmet, “İntikal”, DİA, XXII, 353-356.
el-Âmidî, Ebû Hasan Seyfüddîn Ali b. Ebî Ali, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, Bey-rut, ts.
el-‘Atibî, Gazi b. Mürşid Halef, et-Telfîk beyn’l-Mezâhib ve ‘Alâkatuhu bi Teysîr el-Fetvâ, Riyad, 2007.
Aydın, Ahmet, “Taklid Kavramına dair Tartışmalardan Biri Olarak Mezhepler Arası İntikal Meselesi”, ŞÜİFD, 2013/1 yıl, IV, sayı: 7.
Dönmez, İbrahim Kâfi, İçtihadın Bağlayıcılığı Meselesi ve Fıkıh Mezheplerine Bağlanmanın Anlamı, Usul İslam Araştırmalar, 2004.
___________, “Ruhsat”, DİA, 2008, XXXV, 207.
Dusurî, Câsım Fuheyd, Zecrü’s-Sufehâ ‘an Tetebbu‘Ruhesi’l-Fukahâ, Beyrut, 1992.
Düsûkî, Şemseddin Şeyh Muhammed Urfa, Haşiyetü’d-Desûkî ala Şerhi’l-Kebir, Daru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire, ts.
ed-Dimyâtî, Ebî Bekr Osman b. Muhammed Şettâ el-Bekrî, İânetu-Talibîn, Daru’l Kutubi’l İlmiyye, I. Baskı, Beyrut, 1415.
el-İsnevî, Abdürrahim b. Hasan eş Şâfiî, Süllemü’l-Vusûl Şerhu Nihâyetu’s-Su’l, Daru’l Kutubi’l İlmiyye, Beyrut, 2009.
el-Ensârî, Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed, Hâşîye ‘alâ Şerhi Cem‘i’l-Cevâmi‘ lil’Mahallî, Beyrut, 1995.
el-Erdebîlî, Cemâlüddîn (İzzuddîn) Yusuf b. İbrahim, el-Envâr li’A‘mâli’ l-Ebrâr, ts.
Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed, el-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, 2009.
Halid Hasan, el-Kavlu’s-Sedîd fî Ba‘zi Mesâil’il-İctihâd ve’t-Taklîd, yy. , Suudi Arabistan, 2006.
el-Haskefî, Muhammed b. Ali, ed-Dürrü’l-Muhtâr Şerh Tenvîri’l-Ebsâr, Daru’l Kutubi’l İlmiyye, Beyrut, 2002.
el-Helvanî, Şihâbuddîn Ahmed b. İsmail, el-Vesm fil-Veşm, (Thk: Ahmed Ber-rak), Matbuatu Nercis, Riyad, 1426.
Heyet, el-Mu’cem’ül- Vasît, Mektebetü’ş-Şûruki’d-Düveliyye, 2004.
el-Heytemî, Şihâbuddîn b. Ahmed b. Muhammed b. Ali İbn Hacer el Fetâva’l-Fıkhiyye el- Kübrâ, Daru’s-Sadr, Beyrut,1997.
el- Hindî, Muhibullah b. Abduşekûr Musellu-Subût, Matbuatu Bûlâk, I. Baskı, 1322.
el-Hüseynî, M.Reşid Rıza, İslam’da Birlik ve Fıkıh Mezhepleri, (trc.: Hayrettin Karaman), Ankara, 1974.
İbn Abidîn, Seyyid Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz, Haşiyet’ül-Reddü’l Muhtar âle’d-Düreri’l- Muhtar, Matbuatu Mustafa Elbanî el- Halebî, II. Baskı, Mısır, 1386.
İbn Cüzey, İmam Ebu’l-Kasım Muhammed b. Ahmed el-Kelbi, Tekribu’l-Vusul ile İlmi’l-Usûl, yay.y.,y.y., ts.
İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed, eş-Şeybânî el-Mervezî, Müsned, Mısır, ts.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said b. Hazm, el-Endelüsî el-Kurtubî ez-Zâhirî, el-İhkâm fi Usûli’l-ehkâm, Mektebetü’l Asriyye, Bey-rut, 1405.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükrem, Lisânu’l-‘Arab, Daru Sâdır, III. Baskı, Beyrut, h.1414.
İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî, Şerhu Fethi’l-Kadîr, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, h. 1316.
___________, et-Tahrir fi Usûli’l Fıkh, Daru’l Kutubi’l İlmiyye, Beyrut. İzmirli, İsmail Hakkı, İlmu’l-Hilâf, Darı Saadet, İstanbul, 1912.
el- Karâfî, Ebu’l Abbas Şihâbuddîn Ahmed b. İdris b. Abdurrahman el- Malikî, Şerhu Tankîhu’l-Fusûl, (Thk: Taha Abdürraûf), Daru’l Fikr, I. Baskı, Ka-hire, 1393.
Karaman, Hayreddin v.diğ., İlmihal İman ve İbadetler, Ankara, 2006.
___________, İslam Hukukunda İçtihat, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2010.
___________, İçtihat Taklid ve Telfik Üzerine Dört Risâle, İstanbul, 2002.
Kaya, Eyyüp Said, “Telfîk”, DİA, 2011, XL, 401-402.
___________, “Taklid”, DİA, İstanbul, 2010, XXXIX, 461-465.
___________, Mezheplerin Teşekkülünden Sonra Fıkhi İstidlal, (basılmamış doktora tezi), MÜSBE, 2001.
el-Kurtubî, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî, el Muhallâ bil Asâr, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2010.
el-Merdâvî, Alâuddîn Ebu’l Hasan Ali b. Süleyman, El-İnsaf Fi Marifeti er-Racih mine’l Hilaf, (Thk: Abdullah Türkî), Daru’l Hicret, 1416.
el- Murûvî, Muhammed b. Abdülazim, Kavli Sedîd fî Ba‘zi Mesâil’il-İctihâd ve’t-Taklîd, (Thk: Câsım Yasin), Daru-Da’vet, Kuveyt, I. Baskı, 1408.
Muhammed Emin Padişah, Teysîr-Tehrîr, Daru’l Kutubi’l İlmiyye, Beyrut. el-
Münâvî, Zeyneddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcül ‘ârifîn b. Nureddin Ali el-Haddâdî, Feyzu’lKadir Şerhu’l-Câmi ‘i’s-Sağîr, Beyrut, 2002.
Ölmez, Sadi, Mezhepler Arası Telfik ve Ulemanın Telfik İle İlgili Görüşleri, (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi), YYU, 2016.
Pezdevî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed, Kenzü’l-Vüsûl ilâ Ma‘rifeti’l-Usûl, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, ts.
er-Râzî, Muhammed b. Ebû Bekir b. Abdulkadir, Muhtâru’s-Sihâh, Mektebu Lubnan, Beyrut, 2006.
Remuylî, Abdülkerim, Tağayyuri-l Fetvâ bi Tağayyuri’-l İçtihâd, Daru’l-Kutubi’l İlmiyye, 1971.
Sefârinî, Muhammed b. Ahmed, Risaletu Sefârînî fil Telfik, (Thk: Abdülaziz Dâhîl), Daru’s-Samî’, I. Baskı, Riyad, 1418.
es-Sa’îdî, Abdullah b. Muhammed b. Hasan, et- Telfîk ve Hukmuhu fi’l Fıkhi’l İslamî, yy.
Senhurî, Abdurrezzâk Ahmed, et-Telfîk beyne Ahkâmi’l-Mezâhib, el-Mü’temeru’l-Evvel li-Mecme’i’l-Buhûsi’l-İslamiyye.
Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed, Usûlü’s-Serahsî, Beyrut, 2005.
Seyyid Bey, Medhal, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1914.
Şâtıbî, İbrahim b. Musa b. Muhammed el-Lahmî, el-Muvâfakât, Daru İbn Affân, 1997.
Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhim b. Ali b. Yusûf, el Mühezzeb, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 2004.
Zuhaylî, Vehbe, “Mezhep Hükümlerinin En Kolayını Almada Kurallar”, (çev. M. Nurullah Aktaş), İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2006, sayı: 7, s. 397-432.