Cahiliye’den İslâm’a Kadına Yönelik Şiddet

Bugün İslâm dünyası sadece dışarıdan kaynaklı pek çok problemle değil kendi içinde üretilen sorunlarla da karşı karşıya kalmıştır. Hiç şüphesiz kendi içinde üretilen sorunların başında şiddet gelmektedir. Bu sorunların temelinde yatan unsurlardan biri, şiddete meşruiyet kazandıran bir din algısıdır. Sürekli ve bir şekilde şiddeti müşâhede eden çevrelerin bir müddet sonra şiddete onay veren bir din algısını takipçilerine modellik olarak sunmaları, olayın sa-dece psişik etmenlerle izahtan çok daha öte bir kabul zeminine sahip olduğu-nu göstermektedir. İslâm merviyâtının bu şiddet söylemine meşrûiyet kaynağı olarak sunulması, yapılan okumada sorunlar olduğunun da izahı gibidir. Kadı-na yönelik şiddet günümüzde olduğu gibi geçmişte de sosyal hayatın sorunla-rından biriydi. Bu şiddetin Cahiliye dönemindeki varlığı hakkında herhangi bir şüphe duyulmazken, Hz. Peygamber dönemi Müslüman Arap toplumundaki mevcûdiyeti ve meşrûluğu, tartışmalara konu olmuştur. Şiddetin meşrûiyet kaynağının bizatihi İslâm’ın hükümleri olduğunu düşünenlerin yanında; İslâm’ın ve Hz. Peygamber’in şiddetle mücadelede başat rol oynadıkları görü-şüne sahip olan bir kesim de bulunmaktadır. Bu konuda kanaate varmayı sağlayacak olan husus ise İlk İslâm toplumunda kadına yönelik şiddetin ve Hz. Peygamber’in bu şiddete yönelik tutumunun tarihî bir bakış açısıyla ince-lenmesidir. Bu çalışma, Cahiliye döneminden başlayarak İslâm’ın ilk yıllarında kadınlara çeşitli şekillerde uygulanan şiddete dair rivâyetleri değerlendirmek ve şiddetin kaynağının örfî veya dinî olup olmadığını tarihî açıdan ortaya koy-mak amacını taşımaktadır. Başka bir ifadeyle “Mevcut literatür dönemin örfü-nü, algısını ve kabullerini mi yansıtıyor yoksa evrensel bir prensip olarak men-suplarına şiddeti mi salık veriyor? sorusuna yanıt vermektir. Çalışmamızda önerimiz merviyâtın yeniden okunması değil aslında merviyâtın konu edindiği hususların ne olduğu üzerinde durulmasıdır.

Violence Against Women from Jahiliyhah to Islamic Period

Today, the world of Islam has faced not only many prob-lems originating from the outside but also the problems produced wit-hin itself. There is no doubt that violence is at the head of the prob-lems produced within itself. The underlying factor of these problems is the perception of religion, which gives it legitimacy. The fact that the circles constantly and intensely experiencing violence present a reli-gion perception that approves violence as a model to their followers after a period of time shows that the phenomenon has much more ac-ceptance ground than just explaining it with psychic factors. The pre-sentation of the Islamic literature as a source of legitimacy to this dis-course of violence is also like explanation there is a problem in the re-ading. Violence against women were one of problems of social life in the past as it is today. While there is no doubt about the existence of this violence in the period of the Jahiliyya, the presence and legitimacy of this violence in the Muslim Arab society in the period of the Prophet became a matter of debate. Besides those who think that the source of legitimacy of violence is the precepts of Islam itself; there is also a section that has the view that religion and the Prophet play a dominant role in the struggle against violence. The way that will enable us to ar-rive at a decisions with this issue is examination from a historical point of view the violence against women in the first Islamic society and the Prophet's attitude toward violence. This study will be conducted in or-der to evaluate the narratives of violence applied to women in various forms in the first years of Islam, starting from the period of Jahiliyya and to reveal historically whether the sources of violence are conven-tional or religious. In other words, it is to answer this question: “Does the current literature reflect the perception and acceptance of the era, or does it offer to the violence to its members as a universal princip-le?” Our recommendation in our work is not to re-read the literature but to focus on what is the subject of the literature.

PDF

___

Abdurrezzâk, Ebû Bekr Abdurrezzâk b. Hemmâm es-San’ânî (211/827), el-Musannef, I-XII, thk: Habîburrahman el-’Azamî, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1970.
----------, Tefsîru’l-Kur’ân, I-III, thk: Mustafa Müslim Muhammed, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad 1979.
Başar, Fatma-Demirci, Nurdan, “Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği ve Şiddet”, KASHED, 2015 2(1), 41-52.
Belâzurî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (279/892), Ensâbu’l-Eşrâf, I-VIII, thk: Muhammed Muhammed Tâmir, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2011.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (256/870), Sahîh, I-V, thk: Abdu-lazîz b. Abdillah, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1994.
Cevâd Ali, el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslâm, I-X, el-Menşûratu Şerîf Rızâ, Bağdat 1370.
Çayır, Celal-Çetin, Özer, “Din ve Şiddet Üzerine Psikolojik Bir Yaklaşım”, Dic-le Ünv. İFD, 2011, XIII (1), 1-34.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eşas b. İshâk b. Beşîr b. Şeddâd b. Amr b. İmrân el-Ezdî (275/888), Sünen, I-VII, thk: Şuayb el-Arnavut-Muhammed Kâmil Karabelli, Dâru’l-Müessesetü’l-Âlemiyye, Beyrut 2009.
Günaltay, Şemseddin, İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, sad: M. Mahfuz Söy-lemez‒Mustafa Hizmetli, Ankara Okulu Yay., Ankara 2016.
İbn Abdilber, el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb, I-IV, thk, tlk: Ali Muhammed Muavvız Âdil Hamîd Abdilmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1995.
İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. el-Hasan b. Hibbetillah b. Abdillah (571/1175), Târîhu Medîneti Dimeşk, thk: Ebû Saîd Ömer b. Ğarâme el-Amrâvî, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1995-1999.
İbn Ebî Hâtim, Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris (327/938), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm Müsneden an Resûlillah ve’s-Sahabe ve’t-Tâbiîn, I-X, thk: Es’ad Muhammed et-Tayyib, Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, Mekke 1997.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Kûfî (235/849), el-Musannef, I-XVI, thk: Hamed b. Abdillah-Muhammed b. İbrahim, Mek-tebetü’r-Rüşd, Riyad 2004.
İbn Habîb, Ebû Ca’fer Muhammed b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî el-Bağdâdî (245/859), Kitâbu’l-Muhabber, thk: Ilse Lichtenstadter, Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, Beyrut tz.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî, (852/1449), el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, I-IX, Dâru’l-Kütüb, Mısır tz.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik b. Eyyûb el-Hımyerî (218/833), es-Sîretu’n-Nebeviyye, thk: Mustafa Sakkâ-İbrahim el-Ebyârî-Abdulhafîz Şiblî, Dâru İbn Kesîr, Beyrut 1426/2005.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb (754/1350), Zâdü’l-Meâd fî Hedyi Hayri’l-İbâd, I-V, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1415/1994.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer el-Kureyşî (774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XIV thk: Ali Şîrî, Daru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1408/1988.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (275/888), Sünen, I-II, şrh: Şihâbuddîn Ahmed b. Ebî Bekr el-Busayrî, thk: Cemîl el-Attâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1995.
İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Meni’ el-Hâşimî el-Basrî (230/845), Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr, I-XI, thk: Ali Muhammed Ömer, Mektebetü’l-Hancî, Kahire 2001.
İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed (630/1232), Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti Sahâbe, I-VIII, thk, tlk: Ali Muhammed el-Muavvız-Âdil Ahmed Abdul-mevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1996.
----------, el-Kâmil fi’t-Târîh, I-X, thk: Halîl Me’mûn Şiha, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2011.
Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr (671/1272), el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, I-XXIV, thk: Abdullah b. Abdulmuhsîn et-Türkî, Mü-essesetü’r-Risâle, Beyrut 2006.
Mâlik b. Enes (179/795), el-Muvattâ, I-II, thk: Beşşâr ’Avvâd Maruf-Mahmûd Muhammed Halîl, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1998.
Mukâtil b. Süleyman (150/767), Tefsîru Mukâtil b. Süleyman, I-V, Müessese-tü’t-Târîhi’l-Arabiyye, Beyrut 2002.
Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el- Haccâc (261/874), Sahîh, I-III, thk, tsh, tlk: M. Fuâd Abdulbâkî, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb (303/916), Sünen, I-V, şrh: Suyûtî, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 1994.
Polat, Oğuz, “Şiddet”, Marmara Ünv. Hukuk Fak. Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2016, XXII (1), 15-34.
Rudânî, Muhammed b. Süleymân (1094/1683), Cemu’l-Fevâid min Câmii’l-Usûl ve’l-Fevâid, I-IX, trc: Hüseyin Yıldız, Ocak Yay., İstanbul 2011.
Sargın, Ayşe, Kadına Yönelik Şiddet ile Mücadele ve Şiddete Uğrayan Kadın-lara Destek Mekanizmaları, CFCU-ECORYS-GAP, yer yok 2010-2012.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (310/922), Tefsîru’t-Taberî Câmi’u’l-Beyân an Tevîli’l-Kur’ân, I-XXV, thk: Abdullah b. Abdi’l-Muhsin et-Türkî, Dâru Hicr, Beyrut 1994.
Tirmîzî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre b. Musâ b. ed-Dahhâk (279/892), Sünen, I-VI, thk: Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 1996.
United Nation General Assembly, Declaration on the Elimination of Violence against Women, 1993.
Ünal, Gülseren, “Aile İçi Şiddet”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 2007, VIII (8), 1-8.
World Health Organization, World Report on Violence and Health, Geneva 2002.
----------, Global Status Report on Violence Prevention, 2014.
Vâhıdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed en-Neysâbûrî (468/1075), Esbâbu Nüzûli’l-Kur’ân, thk: Kemal Besyûnî Zeğlul, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1991.
Yaman, Ahmet, “Zıhâr”, DİA, İstanbul 2013, XLIV, 387-390.