Timurlularda Şehzade Eğitimi

Timurlular Türk-Moğol unsurlarıyla yerli İran ve İslam kültürünün karışma-sı sonucu ortaya çıkmıştır. Timurlular her ne kadar Çağatay geleneği başta olmak üzere Cengiz ve bozkır geleneğini sürdüren Türk teşkilatları, Arap ve Müslüman Türk devletlerinden ayrı bir yapı olarak karşımıza çıkmış olsa da Türk- İslam kültür ve geleneklerinin hâkim olduğu Maveraünnehir bölgesinde yetişmiştir. Timur iktidar meşrutiyetini ve hâkimiyet anlayışını ortaya koyarken Türk hâkimiyet anlayışı üzerine şekillendirmiştir. Diğer Türk ve Moğol Devlet-lerinde olduğu gibi Türk Cihan Hâkimiyeti anlayışını korumuştur. Timurlu Dev-letinin İslam dinini kabul etmesiyle geleneksel Türk hâkimiyet anlayışına uy-gun olarak gücünü doğrudan doğruya Allah’tan almaktaydı. Yeryüzünde Alla-hın gölgesi ve İslam peygamberinden sonra en yetkili bir makama sahip ola-rak kendine verilen bu makamın gücünü kullanarak halkını ve dini korumak için mutlak bir otorite olarak karşımıza çıkmaktadır. Timurlulardaki bu hâkimi-yet anlayışı kendinden sonra halefleri zamanında devam etmiştir. Bu çalış-mamızda da öncelikli olarak Timurluların nerede, ne zaman ve kim tarafından kurulduğu, Timur zamanında oluşturulan Timurlu devlet siyaseti gereği doğrul-tusunda Şehzadelerin (Mirzaların) eğitimi ele alınmıştır. Timurlular şehzadele-rin ve hanedan üyelerinin eğitimine büyük önem vermişlerdir. Dolayısıyla bu görevi bir devlet görevi olarak kabul etmişler ve şehzadelere ve hanedan üye-lerine doğumdan itibaren başlayan bir eğitim sistemi uygulamışlardır. Bu eği-tim sisteminin nerede yapıldığı ve Şehzadelerin hangi süreçten geçtiği ve Şehzadelere tahsis edilen hocalar ve bu hocaların eğitim sürecinde şehzade-ler üzerindeki etkileri incelenmeye çalışılmıştır. Mirzaların doğumları, tahta çıkışları, atabeylerin eğitim sürecindeki rolü ve görevleri ele alınmıştır. Ayrıca Timurlu hükümdarların ve şehzadelerin bilim, eğitim ve kültüre önem vererek hâkim oldukları topraklara başta Semerkant olmak üzere Herat, Şiraz, Tebriz gibi şehirleri ilim ve sanat merkezi haline getirmeleri ele alınmıştır.

PDF

___

Aka, İsmail. (1991). Timur ve Devleti, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Aka, İsmail.(1994). Mirza Şahruh ve zamanı (1405-1447), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Aka, İsmail.(2001). İran’da Türkmen Hâkimiyeti( Kara Koyunlular Devri), An-kara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Aka, İsmail.(2012). “Timurlular”, Türk İslam Ansiklopedisi, C.41: 177-180.

Alan, Hayrunnisa. (2004). “Timurluların Bilim ve Sanata Yaklaşımları ve Bazı Son Dönem Sanatkârları,” Bilig, 30:151-171.

Ali Şir Nevai. (1995). Mecalisu’n- Nefois, (Haz. H.Ayan, K. Yavuz, E. Gemal-maz, R. Toparlı, G.Ayan, Y. Akpınar, (latin alfabesine transkipsiyonu), Erzurum.

Babur.( 1970) Baburname (çev. Reşit Rahmeti Arat), İstanbul: MEB Yayınları.

Barthold, Wilhelm. (1997). Uluğ Beğ ve Zamanı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Barthold’d, Wassiliy W.(1901). “Timuridi”, Ensiklopediçesky slovar, C.XXXIII (edt. Efron Brokgauz), Saint-Petersburg: 195-197.

Bıyıktay, Halis. (1989). Timurlular Zamanında Hindistan Türk İmparatorluğu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Clavijo, Ruy Gonzales de. (1881). La viday hazanas del gran Tamorlan, (ter. Sreznevsky,st.) Petesburg. Timur Devrinde Kadis’ten Semerkant’a Seyahat, (Ter. Ömer Rıza Doğrul). Tarihsiz.

Clavijo, Ruy Gonzales de.(1993). Anadolu’da, Orta Asya ve Timur, (çev. Ö.Rıza Doğrul), İstanbul: Ses Yayınları.

Devletşah.(1977). Tazkirat al- Şuara (çev. Necati Lugal), İstanbul.

Eshenkulova, Kishimjan.(2001). Timurlular Devri Medrese Eğitimi Ve Ulum El Eva’il (Matematik, Astronomi Ve Tıp, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.

İbn Arabşah.(1285). Acaibü’l Makdur fi Ahbar Teymur, Kahire.

İbn Arabşah.(1285). Kıtab acaibu’l- makdur fi ahbar Timur, Kahire.

Kafalı, Mustafa. “Timur”, İA, XII/1 :336-346.

Levent, Agâh Sırrı. (1967). Ali Şir Nevai Hamse, C.III, Ankara: Türk Tarih Ku-rumu Yayınları.

Levy, R.(1993). “Mirza” El VII, Leiden, New York: 129-220.

Mansura, Haider. (1984). “Timurlular Devletinde Hâkimiyet Anlayışı”, (çev. Ekrem Memiş), Türk Kültürü- Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, XXII/XXV, Ankara: 611-632.

Nizameddin Şami. (1949). Zafername, (çev. Necati Lugal), Ankara. Roemer, Hans R. (1974). “Timurlular”, İA, C.12/1, MEB Yayınları: 346-370. Şerefüddin Ali Yezdi.(2013). Emir Timur (Zafername),(çev.D. Ahsen Batur), İstanbul: Selenga Yayınları.

Şimşirgil, Ahmet. (2017). Emir Timur II Otağ, İstanbul: Timaş Yayınları.

Taşköpri-zade. (1985). al- Şaka’ik al-Nu maniyya fi ‘Ulema’ al-Davlat al- ‘Osmaniyya (Haz. Ahmed Suphi Furat), İstanbul: İÜEF Yayınları.

Thackston,W.M. (1999).“Timurids”, El, New Edition , vol. X, Leiden- Brill: 516-517.

Togan, Zeki Velidi. (1946). “Büyük Türk Hükümdarı Şahruh”, TDED,III/3-4, s.520-538.

Togan, Zeki Velidi. (1972). “Emir Timur’un Soyuna dair Bir Araştırma”, (çev. İsmail Aka), Tarih Dergisi, S.26: 75-84.

Togan, Zeki Velidi.(1932). “Temur Bek’in İslamiyet’e Bakışı,” XIII, Atsız Mec-mua: 7-11.

Tüzükat-ı Timurin ve Cengiz Yasası. (1974). (Haz. Alemdar Yalçın), İstanbul.

Yücel, Yaşar.(1989). Timur’un Ortadoğu- Anadolu Seferleri ve Sonuçları (1393-1402), Ankara: Türk Tarih Basımevi.

Yüksel, Musa Şamil. (2001). El-Makrizi (Kitab Es-Suluk) Ve İbn Hacer (İn-ba’el-Gumr)’De Timur İle İlgili Kayıtlar Ve Çağdaşı Arap Tarihçilerine Göre Timur Tasviri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.

Yüksel, Musa Şamil. (2009). Timurlularda Din-Devlet İlişkisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Yüksel, Musa Şamil. (2014). “Timurlu Sarayında Cereyan Eden İlmi Münaza-ralar, El- Cezeri ve Et- Taftazani Örneği”, Tarihin ve Tarihçinin İzinden Kazım Yaşar Kopraman Armağanı, Ankara: 117-124.

Yüksel, Musa Şamil.(2017). “Ortaçağlarda Beyin Göçü ve Etkileri: Timurlular Örneği”, OTAM, 41: 283-302.