İbn Dakīkul‘îd’in el-İḳtirâḥ Adlı Eserinden Hareketle Hadis Öğretimine Dâir Bazı Öneriler

İbn Dakīkul‘îd, hadis usûlüne dair kaleme aldığı el-İḳtirâḥ adlı eserinde farklı bir yöntem takip etmiş; kitabının ilk yarısında hadis ıstılahlarını açıkla-mış, ikinci yarısında ise hayatın tümünü kuşatan 279 sahîh hadise yer vermiş-tir. Bir hadis usûlü eserinde bu şekilde çok sayıda hadis rivâyetine yer veril-mesi ondan önce ve sonra başka muhaddislerde pek görülmemektedir. Makâlede İbn Dakīkul‘îd’in bu özel eseri incelenmiş, ilgili eserin hadis öğretimi noktasında –her yönden olmasa da bazı yönlerden– güzel bir örnek teşkil ettiği üzerinde durulmuş, bu eserden hareketle lise ve üniversitelerdeki hadis öğretiminin muhtevasının nasıl olması gerektiğine dair bazı önerilerde bulu-nulmuştur. Bu bağlamda, imam hatip liselerinde ve ilahiyat fakültelerindeki hadis öğretiminin ilk aşamasında hadis ıstılahlarının gereksiz yere uzatılma-dan yeterli bir şekilde açıklanıp çok sayıda hadis metni okutulmasının öğren-cinin hadis dersine motive olması açısından önemli olduğuna dikkat çekilmiş-tir. Ayrıca ilahiyat fakültelerindeki hadis öğretimi kapsamında ikinci aşamada ülkemizin ihtiyaçlarına göre, geniş kapsamlı, düzenli ve üniversite tahsili es-nasında tamamlanabilecek boyutta hazırlanmış olan bir hadis metninin oku-tulmasının faydalı olacağı savunulmuştur.

Some Suggestions on Hadith Education Based on Ibn Daqīq Al-‘Īd’s Book Named Al-Iqtirāḥ

Ibn Daqīq al-‘īd followed a different method in his work al-Iqtirāḥ which he wrote on the usul al-hadith; in the first half of his book he explained the musṭalaḥat of hadith, in the second half, he presented 279 ṣaḥīḥ hadiths which encompassed all aspects of li-fe. The fact that so many hadith narratives are included in an usul al-hadith book in this way has not been seen -before and after- in any other muhaddiths. In this article, this special work of Ibn Daqīq al-‘īd was examined, and emphasized that this work constitutes a good example with respect to hadith education in some ways, tho-ugh not in all directions. Some suggestions have been made based on this work about how the content of hadith instruction should be in high schools and universities. In this context, it is emphasized that explanation adequately without extending of the mustalahats of hadith and reading the matns of hadith as much as possible are important for the motivation of students in the first stage of the ha-dith teaching in imam-hatip high schools and the theology faculties. Besides within the scope of hadith education in the theology facul-ties; it is argued that to teach another hadith text which is prepared comprehensively and methodically according to the needs of our country, and which is also possible to be completed in the course of university education in the second stage.

PDF

___

Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Ṣahîhü’l-Buḫârî. Kâhire: Dârü'l-hadîs, 2011.
Canikli, İlyas. “Hadis Öğretimi üzerine Bazı Düşünceler”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (2010): 141-164.
Cezâirî, Ṭâhir b. Muhammed Ṣâlih b. Ahmed es-Semʿûnî el-Ḥasenî el-Cezâirî. Tevcîhü’n-naẓar ilâ uṣûli’l-eser. Haleb: Mektebetü’l-matbûâti’l-İslâmiyye, 1995.
Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fa-kültesi Vakfı Yayınları, 43. Baskı, 2017.
Çakan, İsmail Lütfi. “Hatip Bağdadi’nin Muhtasaru Nasihati Ehli’l-Hadis Risa-lesi ve İlahiyat Fakültelerinde Hadis Öğretimi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1985): 207-223.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. Beyrût: el-Mektebetü’l-asriyye, ty.
Itr, Nureddîn. Menhecü’n-naḳd fî ʿulûmi’l-hadîs. Beyrût: Dârü’l-fikr, 1997.
İbn Dakīkul‘îd, Ebü’l-Fetḥ Taḳıyyüddîn Muhammed b. Alî b. Vehb el-Ḳuşeyrî el-Ḳûsî. İḥkâmü’l-aḥkâm şerḥu ʿUmdeti’l-aḥkâm. Kâhire: Âlemü’l-kütüb, 1407.
İbn Dakīkul‘îd, Ebü’l-Fetḥ Taḳıyyüddîn Muhammed b. Alî b. Vehb el-Ḳuşeyrî el-Ḳûsî. el-İḳtirâḥ fî beyâni’l-ıstılâh ve mâ üḍîfe ilâ ẕâlike mine’l-eḥâdîsi’l-maʿdûde mine’s-ṣıhâḥ. Beyrût: Şeriketü Dâri’l-meşârî’, 2006.
İbn Dakīkul‘îd, Ebü’l-Fetḥ Taḳıyyüddîn Muhammed b. Alî b. Vehb el-Ķuşeyrî el-Ḳûsî. el-İḳtirâḥ fî beyâni’l-ıstılâh ve mâ üḍîfe ilâ ẕâlike mine’l-eḥâdîsi’l-maʿdûde mine’s-ṣıhâḥ. Ammân: Dârü’l-ulûm, 2007.
İbn Dakīkul‘îd, Ebü’l-Fetḥ Taḳıyyüddîn Muhammed b. Alî b. Vehb el-Ḳuşeyrî el-Ḳûsî. el-İlmâm bi-eĥâdîŝi’l-aĥkâm. Dımaşk: Dârü’n-nevâdir, 1433.
İbn Dakīkul‘îd, Ebü’l-Fetḥ Taḳıyyüddîn Muhammed b. Alî b. Vehb el-Ḳuşeyrî el-Ḳûsî. el-İmâm fî maʿrifeti eḥâdîsi’l-aḥkâm. Riyâd: Dârü’l-muhakkik, h. 1420.
İbn Hacer el-Askalânî. Nüzhetü’n-naẓar şerhu Nuḫbeti’l-fiker. Karaçi: Mekte-betü’lü-büşrâ, 2011.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. Byy.: Dârü ihyâi’l-kütübi’l-arabiyye, ty.
İsfehânî, Şemsüddin Ebû Abdillah Muhammed b. Mahmûd. Kitâbü’l-ḳavâidi’l-külliyye fî cümletin mine’l-fünûni’l-ilmiyye. thk. Mansur Koçinkağ–Bilal Taşkın. İstanbul-Beyrut: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1438/2017.
Koca, Ferhat. “İbn Abdülhâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19:274. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Ṣahîhü Müslim. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2011.
Nazlıgül, Habil. “Ürdün’de ve Ürdün Üniversitelerinde Hadis Öğretimi”. Bilim-name 21/2 (2011): 223-236.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. Sünenü’n-Nesâî. Haleb: Mektebe-tü’l-matbûâti’l-İslâmiyye, 1986.
Nevevî, Muhyiddîn b. Şeref. et-Taḳrîb ve’t-teysîr. Beyrût: Dârü’l-kitâbi’-Arabî, 1985.
Özel, Ahmet. “İbn Dakīkul‘îd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19:407-409. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
Seḫâvî, Muhammed b. Abdurrahmân. Fetḥu’l-muġīs bi-şerḥi Elfiyyeti’l-ḥadîs li’l-ʿIrâḳī. Mısır: Mektebetü’s-sünne, 2003.
Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Tedrîbu’r-râvî fî şerḥi Taḳrîbi’n-Nevevî. Medîne: Dârü Taybe.
Suiçmez, Yusuf. “İslam Ülkelerinde Hadis Öğretimi (Lisans düzeyi)”. III. Hadis Anabilim Dalları İhtisas Toplantısı, 125-193. Bursa: Emin Yayınları 2017.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiʿu’s-ṣaḥîḥ (Sünenü’t-Tirmizî). Mısır: Mektebetü Mustafâ el-Bâb el-Halebî, ty.
Uğur, Mücteba. “Cumhuriyet Devri hadis Neşriyatı ve Hadis Öğretimi”. 50. Yıl (1973), 345-366.
Yücel, Ekrem. “Suriye Yüksek Öğretiminde Hadis (Şam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği). Çukurova İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2011): 278-306.
Zuhaylî, Vehbe. Usûlü’l-fıḳhi’l-İslâmî. 2 cilt. Beyrût: Dârü’l-fikr, 1996. el-Mektebetü’ş-Şâmile, 3.64.