Nesâî’nin (ö. 303/915) Şiîlikle İthamı

Hadisler, raviler ve telif edilen eserler çeşitli açılardan belli kriterlere tabii tutularak uzmanlarınca incelenirler. Bu inceleme neticesinde ortaya çıkan sonuca göre belli bir hüküm verilir. Dolayısıyla tarihi süreçte bir ravi hakkında değişik görüşler ileri sürülmüş olabilir. Bu görüşlerin gerçek olup olmadıkları ise kimi zaman tam olarak ortaya çıkarılamaz ve bir ravi hak etmediği bir suç-lama ile karşı karşıya kalabilir. Cerh-ta’dîl kriterleri bağlamında bazan bir ravi-nin eleştirilmesiyle ilgili farklı maddelerin ileri sürülmüş olduğu görülür. Bunlar-dan biri de ravinin Şiîlikle suçlanmasıdır. Hadis bilim dalına başta Sünen ol-mak üzere birçok kıymetli eser kazandıran Nesâî de Şiîlik suçlamasına maruz kalmış muhaddislerden biridir. Kaynaklarda Nesâî hakkında ileri sürülen bu tür ithamlar yer almış olsa da bunlar sağlam delillere dayanmamaktadır. Fakat yine de söz konusu ithamlar kendisini tartışma konusu yapmış, ilerleyen za-man diliminde bu tür ithamlar onun gündeme gelmesine neden olmuştur. Ta-biatıyla hadiste otorite olan Nesâî’nin tenkit sebebi olan bir vasıfla anılması dikkatleri üzerine çekmiştir. Bu çalışmada söz konusu iddiaların dayandırıldığı bilgilerin sıhhati ve ileri sürülen delillerin geçerliliği incelenmiş böylece Nesâî’nin Şiîlikle ithamının ne derece doğru olduğu ortaya konmaya çalışıl-mıştır. İleri sürülen bilgi ve deliller bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirildi-ğinde aslında Nesâî’nin takip ettiği metotla iki grup arasında devam eden mücadelelere karşı bilinçli bir denge politikası ortaya koymaya çalıştığı anla-şılmaktadır.

To be Accused with Shiism of Al-Nasa'i (303/915)

Hadiths, narrators and the books are examined by their experts according to some criteria from various perspecti-ves. According to the result of this technical examination, a cer-tain provision is given. Hence, different views can be come up about a narrator in the historical process. Whether these views are real or not can sometimes not be detected exactly, and a nar-rator faced with an unjustified accusation. In the context of the Al-Jarh wa at-Tadil criterion, sometimes different materials can be put forward about criticism of narrators. One of these is the accu-sation of narrator with Shiism. Nasai who wrote a number of works especially Sunan in the field of hadith, has been accused with Shiism too. Although such accusations about Nasai are fo-und in various sources, they are not based on solid evidence. The accusations in questions, however, made him a matter of debate, such accusations in the later period caused him to come to the agenda. Therefore, Nasai, who is the authority of the ha-dith by all means, was attracted to the attention due to his qualifi-cation that is the cause of criticism. In this study, the validity of the information on which the aforementioned allegations are ba-sed and the validity of the evidences is examined. Thus, it is tried to be revealed to what extent Nesai's accusation with Shiism is correct. It is understood that when the information and evidence that are put forward are evaluated from a holistic point of view, Nasai, with the method that he follows, try to put forth a consci-ous balance policy against the continuing struggles between the two groups.

PDF

___

Aslan, Hasan, Hadis Literatüründe Fedâilü’sahâbe Türü Kaynaklar ve Nesâî’nin “Fedâilü’s-sahâbe’si”, Şırnak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Şırnak, 2017.
Ateş, Ali Osman, Ehl-i Sünnet ve Şîa'nın Delil Aldığı Bazı Hadisler, Beyan Yayınları, İstanbul, 1996.
Aydınlı, Abdullah, “Şîa’da Hadis”, Hadîs Yazıları, İstanbul, 2014, s. 223-234.
Büyükkara, Mehmet Ali, “İmâmiyye Şia’sının Hadis Usûlünde Mezhebi Bozuk Raviler (I-)”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, 2004, XVII, sy 3, s. 201-215.
----------------------, “İmâmiyye Şia’sının Hadis Usûlünde Mezhebi Bozuk Raviler (II-)”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, 2004, XVII, sy 4, s. 354-368.
Çolak, Ahmet, Şia Hadis Alma Usulünde İlk Raviler, Basılmamış Yüksek Li-sans Tezi, Erzurum Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Er-zurum, 1993.
Demirci, Kadir, Zeydiyye’nin Hadis Anlayışı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2005.
----------------------, Ehl-i Sünnet İle İmâmiye Şiası Arası Karşılaştırmalı Hadis İlimleri, Karınca Polen Yayınları, İstanbul, 2014.
Erdebîlî, Muhammed b. Ali el-Karavî el-Hâirî, Câmiu’r-ruvât ve îzâhâtü’l- iş-tibâhât ani’t-turuk ve’l-isnâd, İran, 1403.
Eren, Mehmet, Şîa’da Hadis Ricâli İlmi Kaynakları ve Konuları, Konya, 2010.
Evgin, Abdulkadir, “Hanefî ve Ca’ferîlerin Hadis Anlayışlarına Karşılaştırmalı Bir Bakış”, İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi (Sempoz-yum Tebliğ ve Müzakereleri), I-II, Bursa, 2005, I, s. 435-439.
----------------------, “Caferî İnanç Sisteminde Hadîs Anlayışı”, Din Bilimleri Aka-demik Dergisi, 2004, IV, sy. 1, s. 117-147.
Hûî, Ayetullah Ebu’l-Kâsım b. Ali Ekber b. Haşim el-Mûsevî, Mu’cemü ricâli’l-hadîs ve tafsîli tabakâti’r-rüvât, Müessesetü’l- İmâm el-Hûî el-İslâmiyye, Necef, ts.
İbn Asâkir, Ebu'l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetullah, Târîhu Dımeşk, (I-LXXX), thk. Amr b. Garâme el- Umrevî, Dâru'l-Fikr, 1995.
İbn Hacer el-Askalâni, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed, Mîzânü’l-İ’tidâl fî nakdi’r-ricâl, (I-IV), Ali Muhammed el-Becâvî, Dâru’l-ma’rife, Beyrût, 1963.
İbnu’l-Cevzî, Cemalüddîn Ebu'l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, el-Muntazam fî târîhi’l-umemi ve'l-mulûk, (I-XIX), thk. Muhammed Abdul-kadir Atâ/Mustafa Abdulkadir Atâ, Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrût, 1992.
İbnu’l-İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî el-Hanbelî, Şezerâtu’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, (I-XI), thk. Mahmûd el-Arnaûd, Dâru İbn Kesîr, Dımeşk/Beyrut, 1986.
Kandemir, M. Yaşar, “Hadis/Şîa ve Hadîs”, DİA, XV, 38-40.
----------------------, “Nesâî”, DİA, XXII, 564.
Karahan, Abdullah, “Şîa’nın Dört Muteber Ricâl Kitabı”, Marife, yıl. 8, sayı. 3, kış 2008, ss. 309-329.
Kutlu, Cahit, Şîa’nın Hadis Vaz’ındaki Rolü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1995.
Kutluay, İbrahim, “İmâmiyye Şîası’na Göre Haber-i Vâhidin Hücciyeti Proble-mi-Şeyhü’t-Tâife et-Tûsî Özelinde-”, Marife, 2014, XIV, sy.2, s. 63-84.
----------------------, İmâmiyye Şîası’na Göre Cerh ve Ta’dîl, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2012.
Kuzudişli, Bekir, Şîa ve Hadis, Klasik, İstanbul, 2017.
Mahmut Şakir, Hz. Adem’den Bugüne İslam Tarihi, (çev. Ferit Aydın), Kahra-man Yayınları, İstanbul, 2004.
Mâmekânî, Abdullah b. Muhammed, Tenkîhu’l-makâl fî ilmi’r-ricâl, (I-XXIV), thk. Muhyiddîn el-Mâmekânî, Kum, 1423/1983.
en-Nâmâzî, el-Hâc Ali, Müstedrekâtü ilmi ricâli’l-hadîs, (I-VIII), Müessesetü’n-neşri’l- İslâmî, byy. 1426, I, 328.
Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî, Hasâisu emîri’l-mü’minîn Ali b. Ebî Tâlib radıyallahu anh, Ahmed Mîrîn el-Belûşî, Kuveyt, 1406/1986.
Oğur, Necmettin, Şîa’da Ricâl İlminin Gelişimi ve Bu Alanda Yapılan Çalışma-lar, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü-sü, İstanbul, 2002.
Önal, Recep, “Mâtürîdî’nin Hayatı, Eserleri ve Kelam İlmi’ndeki Yeri”, Akade-mik İncelemeler Dergisi, 8, 3 (2013), ss. 325-360.
----------------------, Ebü’l-Berekât en-Nesefî ve Kelamî Polemikleri, Emin Yay., Bursa, 2017, s. 366-374.
Robson, James, Sünen-i İbn Mâce’nin (Nüshalarının) Rivâyeti, çev. Musa Erkaya, Dinî Araştırmalar, 2005, cilt: VIII, sayı: 23, s. 287-298.
Sofuoğlu, M. Cemal, Şîa’nın Hadis Anlayışı, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara, 1977.
----------------------, Hadis Tenkidi Yönünden el-Kâfî Üzerine Bir Deneme, Anka-ra Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982.
Tokpınar, Mirza, “Abdurrezzak b. Hemmâm’ın Şiilikle İtham Edilmesi Üzerine Bir İnceleme (I-)”, Dini Araştırmalar, 2001, IV, sy 9, s. 77-92.
----------------------, “Abdurrezzak b. Hemmâm’ın Şiilikle İtham Edilmesi Üzerine Bir İnceleme (II-)”, Dini Araştırmalar, 2001, IV, sy 10, s. 71-88.
et-Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. Hasan b. Ali, el-Fihrist, nşr. eş-Şerîf er-Rızâ, Necef, ts.
et-Tüsterî, Muhammed Takî, Kâmûsü’r-ricâl, (I-XII), Müessesetü’n-neşri’l-İslâmî, byy., 1431, I, 478.
Uyar, Mazlum, İmâmiyye Şîası’nda Ahbârîlik, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 1996.
Ünalan, Abdullah, Şia’da Hadis Usûlü, İşrak Yayınları, İstanbul, 2008.
----------------------, Ehl-i Sünnet ve Şîa'nın İmamette Dayandığı Hadisler, Dok-tora Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa, 1998.
Yavuz, Adil, “Kisâ Hadisi Rivâyetleri ve Ehl-i Beyt Kimliği”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2005, sy. 19, s. 153-177.
Yıldırım, Enbiya, “el-Hâkim en-Neysâbûrî’nin Şiîlikle İtham Edilmesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 57:1 (2016), ss.57-84.
Yıldız, Hakkı Dursun, “Abbâsîler”, DİA, I, 31-48.
Yücesoy, Hayrettin, “Mihne”, DİA, XXX, 26-28.
Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz, el-İber fî haberi men gaber, (I-IV), thk. Ebû Hâcir Muham-med es-Saîd, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, ts.
----------------------, Mîzânu’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl, (I-IV), thk. Ali Muhammed el-Becavî, Dâru’l-marife, Beyrût, 1963.
----------------------, Tezkiratü'l-huffâz, (I-IV), Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrût, 1998.
----------------------, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, (I-XL), Dâru'l-hadîs, Kahire, 2006.