İlk Okuma Kitaplarında Değerler Eğitimi: Kültürel Miras Söylemi Etrafında Bir Analiz

Değerler eğitimi son yıllarda ülkemizde ilgi görmektedir. Özellikle örgün eğitim sisteminde değerler eğitimi, daha fazla dikkat çekmektedir. Bu amaçla öğretim programlarında birçok değerin öğretiminden farklı şekillerde söz edildiği görülmektedir. Türkçe öğretim programları, ders kitapları ile bu amaçla kaleme alınmış edebi eserlerin değerler eğitimi noktasında önemli olduğu bilinmektedir. Özellikle ilkokula yeni başlayan çocuklar, okudukları edebi eserlerle bir taraftan okuduğunu anlama kapasitelerini geliştirmekte, bir taraftan da değer yönelimlerini şekillendirmektedirler. Dolayısıyla ilk okuma sürecinde kullanılan metinlerin anlatım özelliklerinin yanı sıra değer iletimi bakımından da yeterli olması gerekmektedir. Yukarıdaki kaygıdan hareketle bu çalışmada, ilkokul birinci sınıflara yönelik öğrencilerin okuma ve anlama yeterliklerini geliştirmeye çalışan eserlerde yer alan kültürel miras değerli ile bunu yansıtan belli şehirler tasvirleri incelenmeye çalışılmıştır. Amaçlı örneklem tekniğiyle çalışmada sadece belli illeri konu edinen eserlerin sunumuna odaklanılmış, ilçe, kasaba, belde gibi dar alanları konu edinen eserler dışarıda bırakılmıştır. Bu kapsamda örnek olarak üç gezi kitabı seçilmiş (Mehmet’in Gezi Anıları; Ankara’da, İstanbul’da, Çanakkale’de) ve nitel veri analizi ile kapak tasarımı, öne çıkarılan mekânlar, mekânların yazılı ve görsel tasviri, etkinlik örnekleri vb. başlıklar altında incelenmiştir. İnceleme sonucunda eserlerdeki kültürel miras öğelerinin görselleştirilmesinde kullanılan öğelerin etkili olduğu görülmüştür. Buna karşılık sözü edilen kültürel mirasla irtibatlı değerlerin yazılı tasvirinde çeşitli problemlerin olduğuna değinilmiş, bu problemler çocukluk dönemi değer yönelimleri ile değerler eğitimi ve bunların kültürel mirasla ilişkisi çerçevesinde tartışılmıştır. İlkokul öğrencilerinin içinde bulunduğu gelişim aşaması dikkate alındığında, tarihsel ve kültürel mirasın sunumundaki problemlerin çocukların değer yönelimlerinde, kişilik oluşumlarında çeşitli sorunlara yol açabileceğinin altı çizilmiştir.

Values Education In First Reading Books: An Analysis In The Cultural Heritage Discourse

In recent years, values education attracts considerable attention in our country. Especially, in the formal education system values education attracts more interest. Therefore, teaching of many values is observed to have been mentioned differently in teaching programs. It is known that Turkish teaching programs, textbooks and literary works acquired for this purpose are important from the point of values education. In particular, children who start elementary school not only develop their capacity to comprehend literary works with literary works they read, but also they shape their value orientations. In this respect, it is necessary that the texts used in the first reading process should be sufficient in terms of value transmission as well as the narration features. In this study, the values in the works trying to improve the reading and comprehension competencies of the students for the first grade primary schools were examined. Hence, three travel books (Mehmet’in Gezi Anıları; in Ankara, İstanbul, and Dardanelles) were selected and examined with qualitative data analysis themes around cover areas, highlighted spaces, written and visual descriptions of spaces, and examples of activity. As a result of the study, it was seen that the elements used in visualization of the values such as city, identity and cultural heritage were effective in the works. However, various problems in the written depiction of these themes are underlined and discussed regarding the relation of these problems in the frame of childhood, cultural heritage and values education. Considering the developmental stage of children in terms of primary school, it has been mentioned that the problems in the presentation of historical and cultural heritage can lead to various problems in the value orientation of children and personality formation.

PDF

___

Akman, Ş. T. (2011). “Türk Tarih Tezi Bağlamında Erken Cumhuriyet Dönemi Resmî Tarih Yazımının İdeolojik ve Politik Karakteri”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 1 (1), ss. 80–109.
Altıntaş, M. E. (2016). Öğretmenler Gözüyle Değerler Eğitimi, Mostar Basım Yayın, Konya.
Bıyıklı, Ş. (2013). “Edebiyat Eğitimi ve İdeolojik Bağlanma”, Eğitime Bakış, Sayı: 26, Yıl: 9, ss. 75-80.
Cançelik, A. (2014). Şehirler ve Semboller, Şehir Üzerine Düşünceler – I, (edt. H. Taşçı ve Nebati, N.), Esenler Belediyesi Şehir Yayınları, İstanbul, ss. 28-43.
Demirci, M. (2003). “İslam’da Şehir ve Şehrin Sosyal Dinamikleri”, İstem, Sayı: 2, Yıl:1, ss. 129-146.
Dönmez, C. & Yeşilbursa, C. C. (2014). “Kültürel Miras Eğitiminin Öğrencilerin Somut Kültürel Mirasa Yönelik Tutumlarına Etkisi”, İlköğretim Online, 13 (2), ss. 425-442.
Gündüz, M. (2015). Erken Cumhuriyet Dönemi Eğitiminde Yeni Değerler ve İdeal Tipler, Değerler ve Eğitimi – II (edt. Recep Kaymakcan vdğ.), Dem Yayınları, İstanbul, ss. 805-828.
Karasar, N. (2000). Bilimsel araştırma Yöntemi, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
Kardaş, M. N. ve Cemal, S. (2017). “Değerler Eğitimi ve Türkçe Öğretiminde Değer Eğitimi Üzerine Yapılan Araştırmalara İlişkin Kaynakça Denemesi”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (16), ss. 383-412.
Kaya, Ö. (2012). “İstanbul: Bir İslam kenti”, Diyanet Aylık Dergi, Sayı: 264, ss. 14-17.
Kaymakcan R. ve Meydan, H. (2015). Öğretmenlere Göre Değerler Eğitimi Uygulamalarının Değerlendirilmesi: İstanbul Örneği, Değerler ve Eğitimi – II, (edt. Recep Kaymakcan vdğ.), Dem Yayınları, İstanbul, ss. 277-306.
Kaynak, İ. H. ve Karabulut, T. (2016). “İnanç Turizmi Bağlamında Kentsel Turizm ve Kültürel Turizm: Konya Örneği”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 35, ss. 185-191.
Korlaelçi, M. (1999). “Milli Kültürde Dinin Rolü”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 39, Sayı: 2, ss. 217-225.
Külcü, Ö. T. (2015). “Kültürel Miras Kavramının Eğitim Açısından Önemi”, Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1 (1), ss. 27-32.
MEB (2016). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (6, 7, 8. sınıflar), Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
MEB (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar), Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
Özdemir, B. (2015). “Karakter Eğitimine Yönelik Yayınlanan Kitapların Nitelikleri”, Değerler ve Eğitimi – II, (edt. Recep Kaymakcan vdğ.), Dem Yayınları, İstanbul, ss. 693-706.
Selçuk, M. (1999). “Teorik ve Pratik Açmazlarıyla Kültürel Miras Öğretimini Sorgulayan Bir Deneme”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 39, Sayı: 2, ss. 255-264.
Sever, S. (2007), Çocuk Edebiyatı, Kök Yayıncılık, Ankara.
Subaşı, N. (2003). “Kültürel Mirasın Çeşitliliği ve Seçicilik Sorunu”, Doğu Batı, Sayı: 25, Yıl: 7, ss. 135-147.
Yavuzer, H. (2001). Çocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Yıldırım A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.