Müftü Ahmed Paşa 15. yüzyılın sonlarıyla 16. yüzyılın başlarında yaşamış Osmanlı Devleti’nin önemli ilim adamlarından biridir. İstanbul’un ilk kadısı Hızır Bey’in de oğlu olan Müftü Ahmed Paşa, hayatı boyunca üstlendiği çeşitli resmi görevlerden sonra uzun yıllar Bursa müftülüğü yapmıştır. Müftü Ahmed Paşa “Tahkîku’l-esrâr ve Tenvîru’l-efkâr” adında bir eser yazmış ve bu eserinde ilmü’l-mezâhib (mezhepler ilmi) adında, mezheplerle ilgili özel bir ilmin tedvin edilmesinin gerekli olduğunu ifade etmiştir. O, bu ilmin, fıkıh, usul-i fıkıh vb. şer‘î ilimler gibi müstakil bir ilim olarak ele alınması gerektiğini ileri sürmüştür. Söz konusu bu eserde mezhepler ilminin tanımını, konusunu, meselelerini ve faydasını açıklayan müellif, ictihad ve taklid konularını detaylı bir şekilde incelemektedir. Daha sonra diğer fıkıh mezhepleri içerisinden neden Hanefî mezhebinin tercih edilmesi gerektiğinin gerekçelerini aklî ve naklî delillerle izah etmeye çalışmaktadır. Hatime kısmında müellif, diğer üç imamın; Muhammed b. İdris eş-Şâfiî, Mâlik b. Enes ve Ahmed bin Hanbel’in kısa biyografilerine yer vermektedir. Müellife göre, bu ilmin çok kıymetli olmasına rağmen müstakil bir ilim olarak tedvin edilmemiş olması ise bu ilmin meselelerinin diğer şer‘î ilimlerinkine nispetle çok az olmasından kaynaklanmaktadır. Fıkıh mezhepleri arasındaki farklar ilk dönemlerden itibaren birçok çalışmanın konusu olmuş ve bu hususta bir telif geleneği teşekkül etmiş olsa da Müftü Ahmed Paşa’dan önce fıkıh mezhebi kavramının özel bir incelemeye tabi tutulmamış olması ve özellikle müstakil bir mezhep/mezhepler ilmi oluşturmaya dönük bir çalışmanın ortaya konmamış olması eserin önemini artırmaktadır. Bu makalede Müftü Ahmed Paşa’nın hayatı ve ilgili eseri hakkında bilgi verildikten sonra söz konusu eser değerlendirilerek tahkiki yapılacaktır.

Mufti Ahmed Pasha was one of the important scholars of the Ottoman Empire who lived in the late 15th century and early 16th century. Mufti Ahmed Pasha, the son of Hizir Bey, the first judge of Istanbul, after many official duties in his life, he made a mufti in Bursa for many years. Mufti Ahmed Pasha has written a book called “Tahqîq al-asrar and Tanwir al-afkar” and in this work, a special science related to the sects, called the science of sects, is necessary. In this book, the author explains the definition, subject, issues and benefits of sects, examines ictihad and imitations in detail. he then tries to explain the reasons why Hanefî sect should be preferred within the other jurisprudence sects with mental and transplant evidences. In the conclusion, the author concludes with three other imams brief biographies. According to the author, although this science is very valuable, it has not been registered as an independent science, it is due to the fact that these science issues are very small The differences between fiqh sects have been the subject of many studies from the beginning and even though a tradition of copyright has been formed in this respect before the Mufti Ahmed Pasha the fact that the concept of fiqh sect was not subject to a special examination, and that there was no study on the creation of an independent sect of sects increased the importance of the work. He argued that this science should be treated as a separate science such as fiqh, usul al-fiqh. In this article, after informing about the life and work of Mufti Ahmed Pasha, the related work will be evaluated and the work will be done.