Bozkırda Teknik Eğitim Teşebbüsü: Ankara Sanayi Mektebi

XIX. yüzyılda yaşanan hızlı sanayileşme, dönemin modern teknikbilgilerine sahip eleman teminini zorunlu hale getirmiştir. Bu doğrultudaOsmanlı Devleti'nde geleneksel olarak usta-çırak yönteminden gelen teknikpersonel, donanım olarak yetersiz kaldığından yeni çareler aranmayabaşlanmıştır. Midhat Paşa'nın Niş Valiliği'ne atanması ile hayatageçirilen ıslahhane projesi, temelde savaşlar ve göçler nedeniyle öksüzkalmış çocuklara meslek edindirmeyi amaçlamıştır. Elde edilen başarıüzerine proje imparatorluk geneline yayılmış ve ıslahhanelerden sanayimekteplerine doğru bir dönüşüm gerçekleşmiştir. Önce İstanbul'da vedaha sonra aralarında Ankara'nın da bulunduğu birçok vilayette kurulansanayi mektepleri, teknik personelin yetiştirilmesine hizmet etmiştir.1876'dan itibaren Ankara Sanayi Mektebi adıyla faaliyet gösterenmektep, Sultan Abdülhamid'in yirmi beşinci cülusu münasebetiylecanlandırılmaya çalışılmıştır. Fakat mâli problemler nedeniyle gerekdonanım olarak gerekse kadro olarak beklenen seviyeye gelememiştir.Mektep, I. Dünya Savaşı ve Milli Mücadele döneminin olağanüstükoşullarında faaliyetlerine ara vermiş, 1931 yılında diğer vilayet sanayimektepleri gibi mıntıka sanat mektebine dönüştürülmüştür.

An Attempt of Technical Education in the Steppe: Ankara Industry School

The fast industrialization that happened during the 19th centurymade it compulsory to recruit staff equipped with the modern technicalknowledge of the period. Accordingly, technical staffs in the OttomanEmpire coming from the traditional mentor-protégé method became underequipped,which caused new solutions to be looked for. The workhouseproject launched after Midhat Pasha’s appointment as the Governor ofNiš primarily aimed children orphaned due to wars and migrations to beprovided with jobs. Following the success of this project, it was spreadall over the empire and a transformation from workhouses to industrialschools took place. These industrial schools, which were first opened inIstanbul and later in numerous provinces including Ankara, served for theeducation of technical staff.This school, operating under the name Ankara Industrial Schoolstarting from 1876, was attempted to be stimulated on the occasion ofthe 25th anniversary of Sultan Abdülhamid’s enthronement. However, theschool could not reach the intended level both in equipment and staffdue to financial problems. The school later ceased functioning underthe extraordinary conditions of World War I and the Turkish War ofIndependence; it was finally converted to a regional art school in the year1931 just like other provincial industrial schools.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Bâbıâli Evrak Odası (BEO) Nr.1844-138266.
Dahiliye Nezareti İdare Kısmı (DH.İD.) Nr.26-33, 26-34, 190- 63.
Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.) Nr. 812-76, 820-13, 925-12, 2401-92, 2847-100, 2860-46 . Dahiliye Nezareti Muhaberât-ı Umumiye İdaresi (DH.MUİ.) Nr.90-49.
Dahiliye Nezareti Umûr-ı Mahalliyye ve Vilayât Müdürlüğü (DH.UMVM.) Nr.78-13, 78-15, 17-1.
İrade Dahiliye (İ.DH.) Nr.1398-11.
İrade Hususi (İ.HUS.) Nr.96-101.
İrade Rüsûmât (İ.RSM.) Nr.20-46.
Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF.MKT.) Nr. 864-28.
Şûrâ-yı Devlet (ŞD.) Nr. 596-8, 1353-17, 1363-7.
Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y.MTV.) Nr.229-54.
Düstur I. Tertip, I. Cilt; I.Tertip II. Cilt; II. Tertip, VI. Cilt.
Meclis-i Mebusân Zabıt Ceridesi, Devre I İctima Sene I, Cilt I, 26. İn’ikad, 29 Kânûn-ı Sânî 1324.
Salnâme-i Vilâyet-i Ankara Sene 1293.
Resmi Ceride No:1052 (26 Mayıs 1927).
Resmi Gazete Kanun No:1867.
Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, C.2, İstanbul 1940.
Güran, Tevfik, “Tanzimat Döneminde Devlet Fabrikaları”, 150. Yılında Tanzimat, Yayına Hazırlayan Hakkı Dursun Yıldız, T.T.K., Ankara 1992.
Keleş, Erdoğan, “II. Abdülhamid Devrinde Aydın Vilayetinde Sanat ve Meslek Okulları”, History Studies, Volume 5, Issue 2, 2013.
Koç, Bekir, “Islahhanelerin Finans Olanakları ve İç İşleyişleri”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S.20, Ankara 2006.
Koç, Bekir, “Midhat Paşa’nın Niş ve Tuna Vilayetlerindeki Yenilikçi Valiliği”, Kebikeç, S.18, Ankara 2004.
Koç, Bekir, “Osmanlı Devleti’nde Islahhane ve Sanayi Mekteplerinin Kuruluş Sürecine Dair Bazı Gözlemler”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C.7, S.2, Ankara 2010.
Koç, Bekir, “Osmanlı Islahhanelerinin İşlevlerine İlişkin Bazı Görüşler”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 6/2, Gaziantep 2007.
Kodaman, Bayram, “Tanzimat’tan II. Meşrutiyete Sanayi Mektepleri”, Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1071-1920), Editörler: Osman Okyar-Halil İnalcık, Ankara 1980.
Kurt, Burcu, “Modernleşen Sanayiye Ayak Uydurmak: Osmanlı Irak’ında Kurulan Sanayi Mektepleri”, History Studies, Volume 5, Issue 3, May 2013.
Kütükoğlu, Mübahat S., Balta Limanı’na Giden Yol Osmanlı-İngiliz İktisâdî Münasebetleri (1580-1850), T.T.K., Ankara 2013.
Osmanlı Kent Yıllıklarında Ankara-Salnâme-i Vilâyet-i Ankara, Yayına Hazırlayan Doç.Dr. Bekir Koç, Ankara Sanayi Odası, Ankara 2014.
Önsoy, Rifat, Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1988.
Özdemir, Ahmet, “Millî Mücadelede Üserâ Taburları”, Atatürk Yolu, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Dergisi, S. 5, Mayıs 1990.
Öztürk, Cemil, “Türkiye’de Meslekî ve Teknik Eğitimin Doğuşu I: Islahhâneler”, Prof.Dr. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, T.T.K., Ankara 1995.
Sarc, Ömer Celal, “Tanzimat ve Sanayiimiz”, Tanzimat I, M.E.B., İstanbul 1940.
Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii (1839-1876)”, Tanzimat-Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Editörler:Halil İnalcık-Mehmet Seyitdanlıoğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
Şentürk, Hüdai, Osmanlı Devleti’nde Bulgar Meselesi (1850-1875), T.T.K., Ankara 1992.
Şişman, Adnan, Tanzimat Döneminde Fransa’ya Gönderilen Osmanlı Öğrencileri (1839-1876), T.T.K., Ankara 2004.
Şişman, Ayşin, “Osmanlı Devleti’nde Batılı Anlamda Mesleki ve Teknik Eğitimin Doğuşu”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1-1, 2008.
Unat, Faik Reşit, Türk Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihî Bir Bakış, M.E.B., Ankara 1964.
Urquhart, David, Turkey and Its Resources: Municipal Organization and Free Trade, London 1833.
Yakın, Gülnaz Koyuncu, İzmir Sanayi Mektebi (1868-1923), İzmir 1997.
Yıldırım, Mehmet Ali, “II. Meşrutiyet Devrinde Vilayet Sanayi Mekteplerini Yeniden Yapılandırma Girişimleri: Vilayât Sanayi Mektepleri Tertibatı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, C.31, S.52, Ankara 2012.
Yıldırım, Mehmet Ali, Dersaâdet Sanayi Mektebi, Kitabevi, İstanbul 2013.
Yıldırım, Mehmet Ali,“Osmanlı Vilayetlerinde Mesleki-Teknik Eğitimin Gelişimine Bakışlar:Bursa Sanayi Mektebi”, Karadeniz Araştırmaları, S.37, 2013.
Yücekök, Ahmet, “Emperyalizm Yörüngesinde Osmanlı İmparatorluğu 1838 Ticaret Sözleşmeleri”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.23, S.1, Ankara 1968.