XVI. Yüzyılda Latin Amerika Gümüşünün Osmanlı-İspanyol Rekabetindeki İktisadi Rolüne Dair Bazı Düşünceler

XVI. yüzyıl boyunca Osmanlı ve İspanya Devletleri arasında Akdeniz'de süregelen çatışmanın geri planında Avrupa'ya uzanan Latin Amerika gümüşü finansal önemi haizdir. Bu değerli madenin mevcudiyeti, özellikle bu iki imparatorluğun sahip oldukları savaş makinelerini finanse etmede etkin rol oynamıştır. Fakat bu uzun soluklu siyasi ve askeri rekabet uzun vadede devletlerin hazinelerinde onarılmaz kayıplara yol açmıştır. Merkezde daha büyük ordular kurmak ve bunları sürekli olarak eğitme zorunluluğu bu iki devletin finansal yapısını yıpratırken, uzun ve tüketici savaşlar parasal sorunları daha da ağırlaştırmıştır. Bu şartlar altında kaçınılmaz olarak baş gösteren finansal kriz, İspanyol hazinesinde iflaslar yaşatmış, Osmanlı ziraatı ve sanayiinde ise bunalımlar yaratmıştır. Bu bağlamda çalışmamız, Latin Amerika gümüşünün XVI. yüzyılda İspanya ve Osmanlı Devletleri'nin ekonomilerinde yarattığı olumlu ve olumsuz etkileri gösterme denemesidir

Some Thoughts on the Economic Role of Latin American Silver in the Ottoman-Spanish Rivalry in the 16th Century

During the 16th century the extending Latin American silver to Europe possesses a financial importance in the background of the ongoing conflict between Ottoman and Spanish States in the Mediterranean. The availability of this precious metal played an active role particularly in financing of the war machine these two empires had. But this long-term political and military competition led to irreparable losses in the treasury of states in the long run. The necessity of building bigger armies in the center and training them constantly wore out the financial structure of these two states, while long and exhausting wars aggravated more monetary problems. Inevitably appearing under these conditions, a financial crisis caused bankruptcies in the Spanish treasury and created crises in Ottoman agriculture and industry. In this context, our study is an essay to demonstrate the positive and negative effects which the silver of Latin America caused in economies of Ottoman and Spanish States during the 16th century

PDF

___

Akdağ, Mustafa, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti I”, Belleten, C. 13, Sayı: 51, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1949.
Akdağ, Mustafa, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti II”, Belleten, C. 14, Sayı: 55, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1950.
Akdağ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası: Calali İsyanları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2013, s. 78-81.
Âli, Gelibolulu Mustafa, Künhü’l-Ahbâr, Dördüncü Rükn, C. I, TTK, Ankara 2009.
Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 1072, Folio 14.
Arnold, David, Coğrafi Keşifler Tarihi, Çev. Osman Bahadır, Alan Yayıncılık, İstanbul 1995.
Barkan, Ömer “XVI. Asrın İkinci Yarısında Türkiye’de Fiyat Hareketleri”, Belleten, C. 34, No: 136, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1970, s. 588-589.
Berkes, Niyazi, Türkiye İktisat Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2013, s. 216-217, 221.
Braudel, Fernand, Akdeniz ve Akdeniz dünyası, C. 1, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Eren, İstanbul 1989.
Cezar, Mustafa, Osmanlı Tarihinde Levendler, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
Çerçi, Feris, Gelibolulu Mustafa Âlî ve Künhü’l-Ahbâr’ında II. Selim, III. Murad ve III. Mehmet Devirleri (I. Cilt), Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 2000.
Cipolla, Carlo M. Fatihler, Korsanlar, Tüccarlar: İspanyol Gümüşünün Efsanevi Öyküsü, Çev. Tülin Altınova, Türk Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
Eagleton, Catherine– Williams, Jonathan – Cribb, Joe ve Errington, Elizabeth ile birlikte, Paranın Tarihi, Çev. Fadime Kahya, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2003.
Fernández, Máximo García, La Economía Española en los Siglos XVI, XVII, XVIII., Actas, Madrid 2002.
Karademir, Zafer, İmparatorluğun Açlıkla İmtihanı: Osmanlı Toplumunda Kıtlıklar (1550-1660), Kitap Yayınevi, İstanbul 2014.
Kütükoğlu, Mübahat S. Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri, Ünal Matbası, İstanbul 1983.
Morales, Carlos Javier de Carlos, Felipe II: Un Imperio En Bancarrota, Editorial Dilema, Madrid 2008.
Hamilton, Earl J., American Treasure and the Price Revolution in Spain, 1501-1650, Harvard University Press, Cambridge-Massachusattes 1934.
Hanks, Merry E. Wiesner, Erken Modern Dönemde Avrupa 1450-1789, Çev. Hamit Çalışkan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
Pamuk, Şevket Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, Çev. Gökhan Aksay, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2007, s. 98.
Pamuk, Şevket Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
Parker, Geoffrey, Felipe II, la Biografía Definitiva, Editorial Planeta, S. A., Traducción: Victoria E. Gordo del Rey, Barcelona 2010.
Roca, J. M. Batista I “The Hispanic Kingdoms and The Catholic Kings”, The Cambridge Modern HistoryThe Renaissance 1493-1520, Ed. G.R.Potter, Vol. I, Cambridge 1957.
Sahillioğlu, Halil, Studies on Ottoman Economic and Social History, IRCICA, İstanbul 1999.
Tarih-i Hind-i Garbî veya Hadîs-i Nev, The Historical Research Foundation İstanbul Research Center, İstanbul 1987.
Webbe, Edward, Chief Master Gunner, His Trauailes 1590, Ed. Edward Arber, London 1895.