Fatih Sultan Mehmed Döneminde Gelibolu Sancağındaki Kaleler

Gelibolu kuruluş döneminde Osmanlı donanmasının deniz üssü ve kaptan-paşanın ikâmetgâhıydı. İstanbul'un fethinden sonra Gelibolu'nun önemi daha da artmıştır. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul ve Çanakkale Boğazı'nı olası Haçlı ve Venedik saldırılarına karşı korumak istemiştir. Ege adalarında yerleşmiş bulunan Rumları ve Latinleri bertaraf ederek Ege Denizi'ni Osmanlı egemenliği altına almayı amaçlıyordu. Fatih bu amaçlarına ulaşabilmek için donanmayı büyütüp güçlendirmiş, Gelibolu Kalesini tahkim ederek, Çanakkale Boğazı'nın hemen girişine karşılıklı birer kale daha inşa ettirmiştir. Fatih döneminde Gelibolu Sancağı'nda tatbik edilmiş olan kale politikası ve bu suretle oluşturulan istihkâmların yapı ve organizasyonları ilgi çekicidir. Bu kalelerin konumları, inşa ya da tahkim süreçleri, sundukları askeri ve idari güç ve avantajlar, personel ve teçhizat yapısı, görevlilerin tasarruf ettiği timar, ulûfe ve çiftlik gibi gelir kaynakları ve diğer hususlar Osmanlıların kale politikaları hakkında önemli fikirler vermektedir

Kale. Fortresses at the Sanjak of Gallipoli During the Reign of Mehmet II

Gallipoli was the naval base of the Ottoman navy and the residence of the kaptan-pasha (admiral). After the conquest of Istanbul, the importance of Gallipoli increased even more. Sultan Mehmet II the Conquerer wished to protect Istanbul and the Straits of Dardanelles from possible Crusader and Venetian raids. The Sultan also aimed to hold the Aegean Sea under its power by removing the Greeks and the Latins located in the Aegean islands. In order to reach his aims, Mehmet II enlarged and strengthened the navy, reinforced the Gallipoli Fortress and had one fortress constructed at each side of the entrance of the Strait of Dardanelles. The fortress policy applied in the Sanjak of Gallipoli during the reign of Mehmet II and the structures and organizations of the fortresses constructed in this way attract attention. The locations, construction and fortification processes of these fortresses, the military and administrative powers and advantages they provided, their structures of staff and equipment, the sources of income such as timar, ulûfe and farms which the attendants disposed and other aspects provide us with significant insights on the fortress policies of the Ottomans

PDF

___

Arşiv Belgeleri:
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tahrir Defteri (TT-d) no: 12 ve 75.
Taksim Belediye Kütüphanesi, Muallim Cevdet Yazmaları (MCO) no: 79
İkinci Elden Kaynaklar:
-Âşık Paşaoğlu Tarihi, hazırlayan H. Nihal Atsız, İstanbul 1992.
-İbn Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman VII. Defter, (haz. Şerafettin Turan), Ankara 1991.
-Kritovulos Tarihi 1451-1467, (çev. Ari Çokona), İstanbul 2012.
İncelemeler:
Altuğ, Uğur (2010), II. Murad Dönemine Ait Tahrir Defterlerinin Yayına Hazırlanması ve Bu Malzemeye Göre Tımar Sistemi, Demografi, Yerleşme ve Topoğrafya Üzerinde Araştırmalar, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (yayımlanmamış doktora tezi).
Altuğ, Uğur, "On Beşinci Yüzyılda Tekirdağ'da Osmanlı Düzeni", Rodosto'dan Süleyman Paşa'ya Tekirdağ, Uluslararası Tekirdağ Tarihi Sempozyumu Bildirileri 26-27 Mart 2015, (ed. Murat Yıldız), İstanbul 2016, s. 115-125.
Babinger Franz, Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı, (çev. Dost Körpe), İstanbul 2003.
Barkan, Ömer Lutfi, XV ve XVI ıncı Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları, Birinci Cilt Kanunlar, İstanbul 2001.
Emecen, Feridun, "Gelibolu" Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. XIV, İstanbul 1996, s. 1-6.
Eyice, Semavi, "Kilitbahir Kalesi", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. XXVI, Ankara 2002, s. 22-23
İnalcık, Halil, "Mehmed II" Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi, C. VII, İstanbul, s. 506-535.
İnalcık, Halil, "Gelibolu", The Encyclopaedia of Islam, second edition, vol. II, Leiden 1991, pp. 983-987.
İnalcık, Halil, "Fatih ve Ege Denizi", Türk Denizcilik Tarihi, (ed. Bülent Arı), Ankara 2002, s. 91-98;
İnalcık, Halil, "Fâtih'e Kadar Çanakkale Boğazı, Gelibolu Osmanlı Üssü ve Osmanlı - Venedik Karşılaşması", Çanakkale Savaşları Tarihi, C. I, (ed. Mustafa Demir), İstanbul 2008, s. 15-45.
İnalcık, Halil, Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları 1302-1481, İstanbul 2010.
Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. 2, (çev. Nilüfer Epçeli), İstanbul 2005.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, c. II, Ankara 1994.
Zinkeisen, Johan Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. 2, (çev. Nilüfer Epçeli), İstanbul 2011