Muhammet OKUDAN

GEÇ OSMANLI DÖNEMİNDE DEVLETİN KUTSAL DEĞERLERİ KORUMADAKİ DUYARLILIĞI

Osmanlı Devleti kendisini Sünni İslam’ın temsilcisi kabul etmiş İslam’ın kutsaldeğerlerine gerek toprakları içerisinde gerekse toprakları dışında yapılanhakaretlere karşı çeşitli girişimlerde bulunmuş ve özellikle kendi sınırlarıiçerisinde bu yola tevessül edenlere çeşitli cezalar uygulamıştır. Batı’da Hz.Muhammed’i (SAV) kendi toplumları gözünde küçük düşüren tiyatrolarsahnelenmiş ve çeşitli kitaplar yazılmıştır. Bununla beraber çeşitli eşyalara veoyun kâğıtlarına lafza-i celal, peygamber ve sahâbe isimleri bastırılmıştır.Avrupa’da meydana gelen bu olaylar karşısında Osmanlı Devleti’nin diplomatikkanalları kullanarak Hz. Muhammed’e ve İslam’a yönelik hakaret içeren oyunlarıengelleme yoluna gittiği görülmüştür. Girişimler öncelikli olarak olayı haber alansefaretlerce yapılmış, ancak sefaretlerce yapılan bu girişimlerden sonuçalınamaması durumunda İstanbul’un devreye girmesi için oynatılacak oyun veyapılan girişimler hakkındaki bilgiler, ilgili makamlara gönderilmiştir. Sultan veİstanbul Hükümeti ise Müslümanların halifesi ve hamisi olarak hakaret içeriklibu oyunların engellenmesini, oyunun oynatılacağı ülke yönetimlerinden talepetmiş ve genellikle olumlu sonuç almıştır. Osmanlı Devleti sınırları içerisinde isehakaretler genellikle Hz. Peygambere, sahâbelere küfretmek şeklindegerçekleşmiştir. Gayrimüslim tebaa tarafından yapılan hakaretler bazen birayakkabı imalatçısının kundurularının altına Muhammed ismini yazması, bazenMüslümanlar tarafından necis kabul edilen domuzun kanının, başının veya çeşitliorganlarının Müslümanların ibadet yerlerine atılması ya da su temin ettikleriçeşme başlarına sürülmesiyle gerçekleşmiştir. Bununla birlikte doğrudan Hz.Muhammed’e hakaret edenler tespit edilmiştir. Devletin güçlü olduğudönemlerde İslam’ın kutsalına yapılan saldırılara verilen cezalar genellikle idamolurken devletin zayıflamaya başlaması ile bu sürgün, görevden almak gibi dahahafif cezalara dönüşmüştür.

THE STATE'S RESPONSIBILITY TO PRESERVE SACRED VALUES IN THE LATE OTTOMAN PERIOD

The Ottoman State, which has accepted itself as the representative of Sunni Islam has made various attempts against the insult of the holy values of Islam, both inside and outside its territory; and has handed out various punishments; especially for those who initiated this movement within its borders. In the West, theaters staged plays which had led to humiliation of the Prophet Mohammed (SAV) in their own societies; moreover, various books were written in this context. Moreover, the names of lafza-i celal, prophet and sahâbe were superseded by various articles and game cards. In the face of these events in Europe, it has observed that the Ottoman Empire had sought to prevent these insulting plays, which involve humiliation against Islam and Muhammad by using its diplomatic channels. Attempts were primarily undertaken by embassies who had been reported the incident, but if these attempts weren't carried off, the information about plays and attempts would be sent to relevant authorities so as to get İstanbul involved.

PDF

___

ACAR, Cafer. “Risâlet Dönemi İlişkilerinde Bir Hakaret Unsuru Olarak Sebb ve Şetm”. Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12/20 (2017): 21-36.
ALTINAY, Ahmet Refik. “Osmanlı Devrinde Rafizîlik ve Bektaşîlik (1558- 1591)”. Dârülfünûn Edebiyat Fakültesi Mecmuası, 9/2 (1932): 21-59.
ARSLAN, Halide. “Hz. Muhammed’e Saygısızlık Girişimleri Karşısında Son Osmanlı Yönetimi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/19 (2011): 147-170.
AŞIKOĞLU, Nevzat. “Kutsal ve Toplum”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1998): 35-44.
BOYACIOĞLU, Fuat. “Fransızların Roland Destanı’nda Dinsel Bağnazlık Ve Tarihi Olayların Çarpıtılması”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 27 (2012): 67-82.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA). Bab-I Asafi Divan-I Hümayun Sicilleri Mühimme Defterleri ( A.Dvns.Mhm.D.), 7/2454.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşİvi (COA). Hariciye Nezareti Siyasi (Hr.Sys). 1827/3; 1827/38.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşİvi (COA). Yıldız Perakende Evrakı Hariciye Nezareti Maruzatı(Y.Prk.Hr.). 12/77.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşİvi (COA). Hariciye Nezareti Belgrad Sefareti(Hr.Sfr.03). 370/31.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşİvi (COA), Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.Hus.), 263/4; 411/108;502/145.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşİvi (COA). Yıldız Perakende Evrakı Zabtiye Nezareti Maruzatı (Y.Prk.Zb.). 12/6.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşİvi (COA). Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (Mf.Mkt.). 17/26;17/26;963/80; 558/18.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşİvi (COA). Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (Dh.Mkt.). 1920/1; 1949/44.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşİvi (COA). Zabtiye Nezareti Evrakı (Zb.). 370/110; 593/133.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA). Yıldız Perakende Evrakı Meşihat Dairesi Maruzatı (Y.Prk.Mş.). 6/52.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA). Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y.Prk.Bşk.). 30/19.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA). Rumeli Müfettişliği Edirne Evrakı (Tfr.Iu.Ed.). 2/124.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA). Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı (Hr.To.).190/112.
DALKIRAN, Sayın. “Râfizîlerle İlgili Ebussuûd Efendi’ye Nispet Edilen Risâleye Tahlilî Bir Bakış”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 11/25 (2004): 161-179.
KANKAL, Recep. “Çikolata Paketindeki Şüphe”. Yedi Kıta Dergisi 117 (Mayıs 2018). 41-43.
MUSTAFA Armağan. “Peygamberimiz’e hakaret krizini Abdülhamid nasıl çözerdi?”.Erişim: 05.11.2018. http://www.mustafaarmagan.com.tr/genel/peygamberimizehakaret-krizini-abdulhamid-nasil-cozerdi/
ÖZ, Mustafa. “Râfizîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34.396- 397. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Türk Dil Kurumu. “kutsal”. Erişim: 11 Şubat 2019. http: //www. tdk.gov. tr/index. php?option =com_gts& kelime=KUTSAL
ŞAKİROĞLU, Mahmut H. “İlahi Komedya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22. 68-70. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.