Hüseyin GÜNDAY

EŞ-ŞEYH İBRAHİM EL-YÂZİCÎ’NİN ARAP DİLİNE KATKILARI

Tam adı İbrahim b. Nâsîf b. ‘Abdullah b. Nâsîf b. Canbolât b. Sa’d el-Yâzicî elHımsî’dir. 2 Mart 1847 tarihinde Beyrut’ta dünyaya gelmiştir. Edebiyatçı birailede doğup yetişmiş olması sebebiyle küçüklüğünden itibaren iyi bir eğitimalarak büyümüştür. Bu sayede çocukluk ve gençlik dönemlerinde şiir yazmayabaşlamış ama daha sonra Arap dili ve edebiyatı çalışmalarına ağırlık vermekistediği için şiiri bırakmıştır.Kendisini yazar, şair, dilci, eleştirmen, öğretmen, gazeteci, bilim adamı (kâşifastrolog) ve sanatçı (resim, müzik, oyma, nakış ve süsleme) olarak gördüğümüzçok yönlü bu şahsiyet Arap dili için yaptığı çalışmalarla öne çıkmıştır. Hayatınıadeta Arapçaya adayan el-Yâzicî, Arapçanın yaşadığı problemleri çözmek içingayret göstermiş; dilin doğru kullanılması, korunması adına birtakımdeğerlendirme ve önerilerde bulunmuştur. مجلة) dergi) kelimesini ilk kullanan kişiolarak Arapçanın yabancı kelimeler karşısında tahrifata uğramaması adınata‘rîbin önemine vurgu yapmış ve 38 kelimeyi Arapçalaştırmak suretiyle dilekazandırmıştır. Sanayi, teknoloji ve benzeri alanlarda gelişen dünyanın gerisindekalan ve modern sözcükleri bünyesinde barındırmadığı için yabancı dillerinistilasına maruz kalan Arapçayı korumak adına öncelikli olarak iştikakı gerekligörmüştür. Bunun için döneminde ihmal edildiğini düşündüğü bazı vezinlere,kelime türetiminde kullanılmasını önererek dikkat çekmiştir. Diğer dilcilerdenayrı olarak nahtın üçlü fiillerde olabileceğini iddia eden ilk kişidir. Ammîceninfushânın yerini alacak kadar yaygınlaşmasına karşılık Arap halkını fasih olandillerini korumaya çağırmıştır. Arap dili için yaptığı tüm çalışmalarında dildeaşırı titiz olması ve hataya tahammül edememesinin yanı sıra milliyetçiduygularla hareket etmesinin de büyük etkisi bulunmaktadır. O, Arapların içindebulundukları atalet ve geri kalmış olma hallerinden silkinmelerini, tam bağımsızbir millet olarak yaşamaları gerektiği bilincine varmalarını ve bunun için herkesin üzerine düşeni yapmasını istemiştir. Yani hem halkın hem dilinbozulmasından duyduğu endişeler çalışmalarının tetikleyicisi olmuştur. elYâzicî’nın Arap dili ile ilgili araştırma ve görüşlerini kaleme aldığı makalelerininkitaplaştırıldığı Ebhâs Lugaviyye, onun dil ile ilgili düşüncelerini ihtiva edentemel bir kaynaktır.

ES-SEIKH IBRAHIM AL-YAZIJI’S CONTRIBUTIONS TO ARABIC LANGUAGE

His full name was Ibrahim b. Nasif b. ‘Abdullah b. Nasif b. Janbolad b. Sa‘d al-Yaziji al-Himsi, and he was born in Beirut on March 2, 1847. Being born and raised in a family containing many men of letters, he received a good education from his early childhood onwards. After starting to write poetry in his childhood and as a teenager, he gave it up to focus on studies of the Arabic language and literature. The versatility of this person, who can be described as an author, poet, linguist, critic, teacher, journalist, scientist (explorer and astronomer) and artist, was topped by his studies of the Arabic language. al-Yaziji devoted almost his entire life to Arabic and has made significant efforts to resolve the problems encountered in the language, while making comments and recommendations for its correct use and preservation.

PDF

___

'ABBÛD, Mârûn. Edebu'l-'Arab. Mısır: Hindâvî, 2012.
AHMED, İbrahim. Mevsû'atu A'lâm. Riyad: Dâru'ş-Şerîf, 1998. ALİ, Muhammed Kürd. el-Mu'âsirûn. haz. Muhammed el-Mısrî. Matbaatu Dâru Ebû Bekr.
BAYAM, Abdulkadir. ''Arap Dilinde İştikâk''. yüksek lisans tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
BELÂSÎ, Muhammed es-Seyyid 'Ali. ''Arap Dilinde Naht''. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7, sy. 2 (Aralık 2003): 407-416.
CİVELEK, Yakup. ''Arap Dilinde Naht ve Kelime Türetmede Naht Yönteminin Kullanımı''. Nüsha Dergisi 3, sy. 10 (Yaz 2003): 97-118.
ÇETİNER, Bedreddin. ''Arap Aleminde Fasîh Dil-Âmmi Dil Mücadelesi''. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 7-8-9-10,(1995): 345-361.
DÂGİR, Yûsuf Es'ad. Mesâsiru'd-Dirâseti'l-'Arabiyye. Lübnan.
DUSUKÎ, Ömer. Neş'etu Nesri'l-Hadîs ve Tetavvuruhû. Kahire: Dâru'l-Fikri'l- 'Arabî, 2007.
ED-DUSUKÎ, Vâil İbrahim. ''Mecelletu'z-Ziyâ li-Sâhibihâ eş-Şeyh İbrahim elYâzicî. erişim: 27 Mayıs 2017. http://hadarat.ahram.org.eg/Articles/ -اليازجي-الشيخ--الضياءلصاحبها-مجلة/تراث 011015.
EL-CÜNDÎ, Edhem. A'lâmu'l-Edeb ve'l-Fen. Şam: Matbaatu'l-İttihâd, 1958.
EL-FÂHÛRÎ, Hannâ. el-Mûcez fi'l-Edebi'l-'Arabî ve Târîhuhû. Beyrut: Dâru'lCîl, 2003.
EL-FÂHÛRÎ, Hanna. Târîhu'l-Edebi'l-'Arabî. Lübnan: Dâru'l-Yûsuf.
EL-YÂZİCÎ, eş-Şeyh İbrahim. Nüc'atu'r-Râid ve Şir'atu'l-Vârid fi'l-Müterâdif ve'l-Mütevârid. haz. Emîr Nedîm Âl Nâsiru'd-Dîn. Lübnan: Mektebetu Lübnân, 1970.
EL-YÂZİCÎ, eş-Şeyh İbrahim. Ebhâs Lugaviyye. haz. Yûsusf Kazmâ Hûrî. Beyrut: Dâru'l-Hamrâ, 1993.
EL-YÂZİCÎ, eş-Şeyh İbrahim. Es'ile ilâ Mecelleti'l-Beyân ve'z-Ziyâ ve Ecvibetu'ş-Şeyh İbrâhîm el-Yâzicî 'aleyhâ. haz. Yûsuf Kazma Hûrî. Beyrut: Dâru'l-Hamrâ, 1993.
FAZLIOĞLU, Şükran. ''YÂZİCÎ, İbrâhîm b. Nâsîf''. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: 2013.
FERRÛH, Ömer. el-Minhâc. Beyrut: Mektebetu'l-'Asriyye.
GÜNDÜZÖZ, Soner. Arapçanın Söz Varlığı. Ankara: Grafiker, 2015.
JEHA, Michel. İbrahim el-Yâzicî. Londra: Riad el-Rayyes, 1992.
KARAARSLAN, Nasuhi Ünal. ''Ta'rîb''. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2011.
MÜRUVVE, Edîb. es-Sıhâfetu'l-'Arabiyye. Beyrut: Dâru'l-Mektebeti'l-Hayât.
OĞUZ, Orhan. ''Arapçada Naht Yöntemi ve Kelime Türetilmesi''. Marife Dergisi 16, sy. 1 (Yaz 2016): 9-17.
SÂBÂ, İsâ Mîhâil. eş-Şeyh İbrâhîm el-Yâzicî. Kahire: Dâru'l-Maârif.
SERKÎS, Yûsuf Elyân. Mu'cemu'l-Matbû'âti'l-'Arabiyyeti ve'l-Mu'arrabe, 1928.
ŞEYHO, Luvîs. Târîhu'l-Edebi'l-'Arabiyye fi'l-karni't-tâsi' 'aşer. Beyrut.
TARRÂZÎ, Filib di. Târîhu's-Sıhâfeti'l-'Arabiyye. Beyrut: Matbaatu'l-Edebiyye, 1928.
ZEYDÂN, Corcî. Târîhu 'Adâbi'l-Lugati'l-'Arabiyye. Beyrut: Dâru'lMektebeti'l-Hayât, 1967.
ZEYDAN, Corcî. Meşâhîru'ş-Şark. Lübnan: Dâru'l-Mektebeti'l-Hayât.
ZEYYÂT, Ahmet Hasan. Târîhu'l-Edebi'l-'Arabî. Kahire: Dâru Nahdati Mısr.
ZİYÂDE, Nikola. A'lâm 'Arab Muhdesûn. Beyrut: el-Ehliyye, 1994.