OSMANLI UYGULAMALARI IŞIĞINDA KÜÇÜKLERİN EVLENDİRİLMESİ VE VELİ İZİNSİZ NİKÂH

Küçüklerin velileri tarafından evlendirilmesi İslam hukukçuların çoğu tarafındanmuteber kabul edilmiştir. Diğerlerinin aksine Hanefî fakihler velilerin sınırınıçok geniş tutmuşlar, bununla birlikte küçüklere buluğ muhayyerliği hakkıtanıyarak oluşabilecek olumsuzlukları önleme yoluna gitmişlerdir. Hanefîmezhebini esas alan Osmanlı Devleti’nde de uygulama bu yönde olmuştur. Öteyandan küçüklerin evlendirilmesinin meşruiyeti konusu, diğer bir tabirleevlenmede velâyet konusu, günümüz İslâm hukukçuları tarafından tartışılan vegüncelliğini koruyan bir meseledir. Ne var ki konuyla ilgili yapılan çalışmalardabu görüşün İslâm toplumları tarafından ne derece benimsendiğine veuygulandığına pek değinilmez. Bu çalışmada, küçüklerin evlendirilmesi ve veliizinsiz nikâh konusu, tarihî bir vakıa olarak ele alınmış olup uygulamalarçerçevesinde İslam toplumunda yaygın olup olmadığına dair bazı tespitlereulaşılmaya çalışılmıştır. Ancak uygulamaların ne yönde cereyan ettiğini gösterenkayıtların Osmanlı dönemine ait olması nedeniyle Osmanlı dönemine aituygulamalara odaklanılmıştır. Çalışmada XVIII. yüzyıl Adana şer‘iyye sicilleritemel kaynak olarak kullanılmakla birlikte Osmanlı’nın farklı bölgelerine ait bazıevlilik defterlerindeki veriler de yeri geldikçe kullanılmıştır. Ayrıca Hukûk-ı AileKararnamesi’ndeki küçüklerin evlendirilmesi ile ilgili madde ve bu maddeyeyönelik eleştiriler de tespit edilen bulgularla karşılaştırılmıştır. Böylece sözkonusu araştırmada XVIII. yüzyılın başlarından kararnâmenin yazıldığı tariholan 1917 yılına kadar Osmanlı toplumunda küçüklerin evlendirilmesiyle ilgiliuygulamaların boyutunun ne olduğuna dair genel bir çerçeve çizilmesihedeflenmiştir.

THE MARRIAGE OF SMALLS IN THE OTTOMAN PRACTICES AND MARRİAGE WİTHOUT THE PARENTS

The marriage of minors by their parents has been recognized by most Islamic jurists. Unlike the others, the Hanafi sect imams kept the boundaries of these parents very wide, but they decided to prevent the negativity of the children by recognizing the choice of adolescence. This was also the case in the Ottoman Empire based on the Hanafi sect. However, the issue of the legitimacy of the marriage of minors, in other words, the issue of marriage is a matter that is discussed and discussed by contemporary Islamic jurists. However, in the studies on the subject, it is hardly mentioned how this view is adopted and applied by Islamic societies. In this study, it has been tried to reach some determinations about whether the marriage of minors and parental unauthorized matter are common in Islamic society within the framework of practices. However, due to the Ottoman period, the records of the applications in the Ottoman period were focused on the applications. Although Adana documents are used as the main source, data from some maritime books belonging to different regions of the Ottoman Empire have been used. In addition, the article about the marriage of minors in the Family Law Decree and the criticisms against this article were compared with the findings. Thus, in this study, it was aimed to draw a general framework about what the size of the practices related to marrying minors in the Ottoman society until the year 1917, when the decree was written…

PDF

___

ABDURRAHMAN Paşa. Tevkî‘î Abdurrahman Paşa Kânûnnâmesi (Osmanlı Kanûnnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri X içinde). Nşr. Ahmet Akgündüz. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2015.
AKÖZ, Alaaddin. Bir İmamın Nikâh Defteri (Beşiktaş Sinan-ı Cedid Mahallesi). Konya: Tablet Yayınları, 2006.
ASLAN, Bedri. “İslam Hukukunda Evlilikte Velâyetin Ortadan Kalkmasıyla Velinin Velayetinin Kime Geçeceği Konusunun Değerlendirilmesi”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi IV/7 (2016): 26-47.
AYDIN, M. Akif. “Aile Hayatı”. İlmihal. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
AYDIN, M. Akif. İslam - Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Marmara Üniversitesi İFAV Yayınları, 1985.
AYDIN, M. Akif. Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Klasik, 2017.
AYNÎ, Bedrüddîn Muhammed b. Ahmed. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. Thk. Emîn Sâlih Şa'bân. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiye, 2000.
BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). Adana Şer'iyye Sicilleri (AŞS). 31 Numaralı Defter: 7-8.
BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). Adana Şer'iyye Sicilleri (AŞS). 126 Numaralı Defter: 53.
BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). Adana Şer'iyye Sicilleri (AŞS). 14 Numaralı Defter: 73.
BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). Adana Şer'iyye Sicilleri (AŞS). 136 Numaralı Defter: 132.
BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). Trabzon Şer'iyye Sicilleri (TSŞ). 108 Numaralı Defter: 35b.
BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). Adana Şer'iyye Sicilleri (AŞS). 19 Numaralı Defter: 110.
BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA). Adana Şer'iyye Sicilleri (AŞS). 129 Numaralı Defter: 162.
BILMEN, Ömer Nasuhi. Hukûk-ı İslamiye ve Istılahât-ı Fıkhiye Kâmûsu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
CESSÂS, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî. Thk. İsmetullâh İnâyetüllâh Muhammed vdğ. Beyrut: Dâru Beşâiri’lİslâmiyye - Dâru’s-Sirâc, 2010.
CİN, Halil. İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, 1988.
ÇATALCALI Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi. Nşr. H. Necâti Demirtaş. İstanbul: Kubbealtı, 2014.
ÇOLAK, Abdullah. İslam Aile Hukuku. Ankara: Öncü Basım, 2017.
DANIŞMAN, Muhammet Ali. “İslam Hukukuna Göre Evlilikte Velâyet ve Kapsamı”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 8 (2006): 239-258.
EBÜSSUUD EFENDI. Maruzât. Nşr. Pehlül Düzenli. İstanbul: Klasik, 2013.
ERDOĞAN, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Yayınları, 2005.
HALEBÎ, İbrâhîm b. Muhammed. Mülteka’l-ebhur (Mecmaʻu’l-enhur içinde). Nşr. Halîl İmrân el-Mansûr. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1998.
İbnü’l-HUMÂM, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid. Şerhu Fethu’l-kadîr.
Nşr. Abdürrezzâk Gâlib el-Mehdî. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiye, 203.
KÂSÂNÎ, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes‘ud b. Ahmed el-Hanefi. Bedâiü’ssanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘ Thk. Şeyh Ali Muhammed Muavviz - Şeyh Adil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiye, 2003.
KOMISYON. Aile Hukuku Kararnamesi. Nşr. Orhan Çeker. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2006.
KÖSE, Saffet. “Aile Hukuku”. İslâm Hukuku Ed. Talip Türcan. 281-371. Ankara: Grafiker, 2018.
KÖSE, Saffet. “İslam Hukukuna Göre Evlenmede Velâyet”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 2 (2003): 101-116.
KUDÂME, Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf b. Hasen b. Ahmed el-Makdisî İbn. el-Muğnî. Kahire: Mektebetü'l-Kahire, 1388/1968.
KÜÇÜKTIRYAKI, Ahmet Yasin. Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
MEHMED ZİHNİ. Nimet-i İslam: Münâkehât ve Müfârakât. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1324.
MERGÎNÂNÎ, Ebü’l-Hasen Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. Nşr. Nuʻaym Eşref Nûr Muhammed. Pakistan: İdâretü’l-Kur’ân ve’lUlûmi’l-İslâmiyye, 1417.
MEVSILÎ, Ebü’l-Fazl Abdullah b. Mahmûd. el-İhtiyâr li-taʻlîli’l-Muhtâr. Nşr. Mahmûd Ebû Dakîka. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
MOLLA HÜSREV, Muhammed b. Ferâmûz. Dürerü’l-hükkâm fî şerhi Gureri’lahkâm. Karaçi: Mîr Muhammed Kütüphanesi, ts.
ORUM, Fatih. “Kuran Işığında Küçüklerin Evlendiril(eme)mesi Meselesi”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (2009): 137-158.
RÜŞD, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed Kurtubî İbn. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. Kahire: Dâru'l-hadis, 1425/2004.
SADREDDIN EFENDI. “Hukûk-ı Âile ve Usûl-i Muhâkemât-ı Şer‘iyye Kararnâmeleri Hakkında”. Sebîlürreşâd Mecmuası 15/384 (1958).
SAHNÛN, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî. el-Müdevvenetü'lKübrâ. Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1994.
SERAHSÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru'l-Ma'rife, 1989.
ŞÂFIÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas eş-. Kitâbü'l-Üm. Beyrut: Dâru'l-marife, 1410/1990.
ŞENER, Mehmet. “İslam Hukukunda Velâyet (I)”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1985): 203-222.
YAMAN, Ahmet - ÇALIŞ, Halit. İslam Hukuku. Ankara: Bilay, 2018.
YENİŞEHİRLİ ABDULLAH EFENDI. Behcetü'l-fetâvâ. Nşr. Süleyman Kaya - Betül Algın - Zeynep Trabzonlu. İstanbul: Klasik, 2011.
ZEYDAN, Abdülkerim. el-Mufassal fî ahkâmi’l-mer’e ve’l-beyti’l-müslim fi’şşerîati’l-İslâmiyye. Beyrut: Müessesetü'r-risâle, 1413/1993.
ZEYLAʻÎ, Ebû Muhammed Osmân b. Ali. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’ddakâik. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1313-1315.