KAZAKİSTAN ORTAÖĞRETİM KURUMLARINDA DİN EĞİTİMİNİ OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Bağımsızlık öncesi din eğitiminden yoksun bırakılmış olan Kazakistan halkının,bağımsızlığın ilk yılları ile birlikte dine karşı olan ilgisi artmıştır. Bağımsızlığınbu ilk yıllarında ülkedeki misyoner sayısı ile misyonerlik faaliyetleri de hızkazanmıştır. Gerek dine olan bu ilgi gerekse de misyonerlik faaliyetinin artışıülkede, din ve din eğitimini önemli hale getirmiştir. Kazakistan için en önemlimeselelerden biri laiklik çerçevesinde din devlet ilişkisini geliştirmek olarakgörünmektedir. Bu bağlamda devlet, bağımsızlığın ilk yıllarında kendi halinebıraktığı din meselesine ilerleyen yıllarda müdahil olmuş, dinler ve mezheplerinbirbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini düzenlemekte önemli kararlar almış vekanunlar çıkartmıştır. Kazakistan egemenliğini aldıktan sonra kendisini laik,demokratik, sosyal, din ve vicdan hürriyetine saygılı bir devlet olaraknitelendirmektedir. Ülkede anayasa ve kanunlar bu çerçevede oluşturulmuş, dinile devlet arasındaki ilişki bu temeller üzerine kurulmuştur. Bu değerler aynızamanda dini faaliyetler ve din eğitimi ile ilgili kanunların da alt yapısınıoluşturmuştur. Kazakistan nüfusunun büyük oranı İslâm dini ile HristiyanlığınOrtodoks mezhebine mensuptur. Ancak Kazakistan, diğer ulusların ve dinlerinde varlığını sürdürmekte olduğu, bu durumun bir zenginlik kaynağı olarakalgılandığı çok uluslu ve çok dinli bir devlettir. Kazakistan Anayasası ve “DiniHizmet ve Dini Kurumlar” kanunu, ülke içerisinde yaşayan çok çeşitli dini veetnik gurup mensupları için en büyük güvence olmuştur.Bütün bunların neticesinde “din” “eğitim” perspektifinde ele alındığında ülkededin eğitimi, ortaöğretim kurumlarında “bütün dinlerin tarihini öğretme ve diniinançları tanıma” amacıyla da olsa yapılmaya başlanmıştır. Ancak ortaöğretimkurumlarında müstakil olarak, İslâm dininin öğretilmesi söz konusu değildir.Yüksek öğretim kurumlarında ise ilahiyatçı yetiştirilmesi için fakülteler vebölümler açılmıştır. Bu çalışmada Kazakistan’daki dini durum veortaöğretimdeki din eğitimi incelenmiş, din eğitimini olumsuz yönde etkileyenetmenler ele alınarak, ortaya çıkan durum ile ilgili öneri ve gerekçeler sunulmuştur.

THE FACTORS AFFECTING NEGATIVE EDUCATION IN THE MEDITERRANEAN INSTITUTIONS IN KAZAKHSTAN

The first years of independence and the first years of independence In the Republic of Kazakhstan, the increase in the interest of the people deprived of religious education in religion and the intensification of the activities of the foreign missionaries revealed the importance of religious and religious education in the country. One of the most important issues for Kazakhstan seems to be the development of religion-state relations within the framework of secularism. In the first years of independence, associations and institutions in autonomous structures and the necessity of arranging religious relations with the state after the religious activities left to the people revealed the necessity of the state institutions to get the authority on religious education. In this context, the state intervened in the years leading up to the religion issue which was left behind in the first years of independence, and made important decisions in order to regulate the relations of religions and sects with each other and with the state. After its sovereignty, Kazakhstan has defined itself as a state that respects the freedom of secular, democratic, social, religious and conscientiousness. In recent years, Kazakhstan has been structuring religious activities and religious education in accordance with the constitution and laws of the state. In Kazakhstan, Kazakhstan is a multinational and multi-religious state, where the majority of the population belongs to İslâm and Orthodox Christianity, other nations and religions continue to exist, and this situation is perceived as a source of wealth. The Constitution of Kazakhstan and the ları Religious Service and Religious Institutions çok law have been the greatest guarantee for a wide range of religious and ethnic groups living within the country

PDF

___

ABDIRESILKIZI, Aynur. Din Devir Destur, Baspalar uyi. Almatı: Baspalar uyi, 2014.
ABDIRESILKIZI, Aynur. Kazirgi Özekti Dini Meseleler. Astana, 2014.
ABYOV, Aydar. “Kazakstandagı Destürli İslamnıg Erekşelikterimen Meseleleri”. Erişim: 25 Aralık 2018. http://mckr.kz/meropriyatiyatsentra/nashi-publikatcii/item/182.
AKYÜZ, Yahya. Türk Eğitim Tarihi, Pegem Akedemi. Ankara: Pegem Akedemi, 2015.
BORBASOVA, Karlıgaş Abjalov, Sultanmurat. “Kazakistan’da Din Eğitimi”. Erişim: 16 Aralık 2018. https://docplayer.biz.tr/22693224- Kazakistan-da-din-egitimi-giris.html.
“Din Meseleleri Jönündegi Gılmı-Zerttev jane Taldav Ortalıgı”. Erişim: 16 Aralık 2016. http://www.niac.gov.kz/kz/expertiza/item/33-spisokustavov-religioznykh-ob-edinenii-imeyushchikh-polozhitelnoezaklyuchenie-religiovedcheskoj-ekspertizy.
“Edistemelik Kural, Kazakıstan Resbublikasındağı MemlekettikKonfessiyalık Karım Katınastar”. Astana, 2014.
HIZMETLI, Sabri. Orta Aziya Türk Respublikalarındagı Ziyandı Agımdar jane Misyonerlik. Almatı, 2006.
JANDARBEK, Z. “Koja Ahmet Yasavi Tağlımı jane Kazakıstandağı Dini Bilim Beriv Meseleleri”. Kazakıstanda Dini Bilim Beriv Meseleleri. 305. Türkistan, 2011.
JÜSIPOVA, A.R. Din Jane Kazirgi Zaman, Jastarga Dini Agartuv Kajet. Astana, 2014.
KAMALOV, Bakıtcan. “Din: Destr Jane Dayek”. Sır Boyı. Erişim: 02 Nisan 2019. https://syrboyi.kz/suhbat/18860-dn-dstr-zhne-dyek.html.
KAPLANKIRAN, İbrahim. “Ana Dili Eğitimi Dergisi Journal of Mother Tongue Education Kazakistan Cumhuriyetinde Eğitim Sisteminin Tarihî Seyri ve Günümüzdeki Yapısı” 5 (2017): 31-47.
“Kazakistan Resbublikası Ulttık Ekonomika Ministrligi Statistika Kamiteti”. Erişim: 11 Kasım 2018. http://stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/perepis?_adf.ctrlstate=15yxkhhour_51&_afrLoop=966432210822020#%40%3F_afrL oop%3D966432210822020%26_adf.ctrl-state%3D13y5d7ya9n_43.
“Kazakistan Resbublikası Ulttık Ekonomika Ministrligi Statistika Kamiteti”. Erişim: 12 Aralık 2018. http://stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/homeNumbersPopulatio n?_adf.ctrlstate=6ni8q6nl_72&_afrLoop=243568246676082#%40%3F_afrLoop %3D243568246676082%26_adf.ctrl-state%3Du72a6cz7k_4.
“Kazakistan Respublikasınıg Prezidenti -Elbası N.A. Nazarbaevtıg ‘Kazakstan 2050’ Stretekyası Kalıptaskan Memlekettiğ Jaga Sayasi Bağıtı Attı Kazakstan Xalkına Joldavı”. Erişim: 16 Aralık 2018. http://www.akorda.kz/kz/events/astana_kazakhstan/participation_i n_events/kazakstan-respublikasynyn-prezidenti-elbasynenazarbaevtyn-kazakstan-2050-strategiyasy-kalyptaskanmemlekettin-zhana-sayasi-bagyty-atty-kaza.
MAYMAKOV, Ğ. Kazırgi Zamandağı Dintanuv Neğizderi, Almatı. Almatı, 2012.
MERT, Hamdi. Hoca Ahmet Yesevi Hayatı, Fikirleri, Hizmetleri. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesine Yardım Vakfı bilig Yayınları, y.y.
MÜSLIMOV, M. “Dini Bilim Berivdi Kolga alıv-Jarkın Bolaşakka Bastar Jol”. Kazakstan Respublikası Koğamdık Damu Ministrlıgı Kogamdık Kelisim Kamitetinig Dini Mesleleri jönindegi Gılmi-Zerttev jane taldav Ortalığı. Erişim: 10 Aralık 2018. http://www.niac.gov.kz/kz/religiovedcheskieissledovaniya/item/1405-dini-bilim-berudi-ol-a-alu-zhar-ynbolasha-a-bastar-zhol.
NADIROVA, Gulnar - Kaliyeva, Shynar - Mustafayeva, Anar - Kokeyeva, Dariga - Arzayeva, Maiya - Paltore, Yktiyar. “Religious education in a comparative perspective: Kazakhstan’s searching”. Anthropologist. 2016. https://doi.org/10.1057/9780312376208_1.
OMELICHEVA, Mariya Y. “Islam in Kazakhstan: A survey of contemporary trends and sources of securitization”. Central Asian Survey. 2011. https://doi.org/10.1080/02634937.2011.567069.
ORAZBAY, Sercan. “Kazakstan Desturli Dini Men Töl Tarıxınıg Özekti Meseleleri”. Memleket-Din Katınası Meselesi. 208. Türkistan, 2013.
PODOPRIGORA, Roman. “School and Religion in Kazakhstan : No Choice for Believers School and Religion in Kazakhstan : No Choice for Believers”. Journal of School Choice 12/04 (2018): 1-17. https://doi.org/10.1080/15582159.2018.1524425.
SANDIBAYEV, Zhalgas. “Günümüzde Kazakistan’da İslam”. Kastamonu Eğitim Dergisi 22/1 (2014): 214-222.
SAYFUNOV, Bavırjan. Adet-Gurup Ugumdarının Dini Meni, Kazakstan Desturli Dini Men Töl Tarıxınıg Özekti Meseleleri. 2013.
TURGANKULOV, T. “Kazakıstan Desturli Dini Men Töl Tarıxınıg Özekti Meseleleri”. Kazakıstandağı Dini Ahvaldığ Kürdeleniv Protsessterine Eser Etivşi Faktırlar. 100. Türkistan, 2013.
“zakon.kz”. Уроки религиоведения в казахстанских школах не дают должного эффекта. Erişim: 12 Aralık 2018. https://www.zakon.kz/4630421-uroki-religiovedenija-vkazakhstanskikh.html.
ZENGIN, Mahmut Badagulova, Zhansaya. “Religion and Religious Education in Kazakhstan”. Karaelmas Journal of Educational Sciences 5 (2017): 49-63.
“Государство и Религия”. Религиозные Объединения в Республике Казахстан 4 (2012).
“Информационно-правовая система нормативных правовых актов Республики Казахстан”. Закон Республики Казахстан от 11 октября 2011 года № 483-IV. Erişim: 10 Aralık 2018. http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1100000483.
“Информационно-правовая система нормативных правовых актов Республики Казахстан”. Закон Республики Казахстан от 27 июля 2007 года № 319-III. Глава 1, Статья 3, Статья 28. Erişim: 07 Kasım 2018. http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z070000319_.
“Конституция Республики Казахстан Раздел I. Общие положения Статья 1. 1.” Erişim: 10 Aralık 2018. http://www.constitution.kz/razdel1/.
Кудряшова, Ольга. “Учредителем газеты «Курсив»”. Сколько стоит частное образование в Казахстане?... Erişim: 10 Aralık 2018. https://kursiv.kz/about%0AКопирование возможно только при ссылке на Kursiv.kz.
“Министерство юстиции Республики Казахстан”. Закон Республики Казахстан от 27 июля 2007 года N 319 Об образовании. Erişim: 10 Aralık 2018. http://www.adilet.gov.kz/ru/node/988.
“Съезд Лидеров Мировых И Традиционных Религий”. Анализ религиозной ситуации в Казахстане. Erişim: 20 Aralık 2018. http://www.religionscongress.org/content/view/151/35/lang,russian/.
“трудовая слава", сафакулевская районная газета”. Erişim: 28 Aralık 2018. https://trudsaf.ru/news/novosti/yazykom-cifr-skolko-nas.