SADREDDİN KONEVÎ’YE GÖRE TANRI HAKKINDA KONUŞMANIN İMKÂNI

Teist âdeta çapraz ateş altındadır: Eğer kelimeler, dinî bağlamda insanîtecrübede kazandıkları anlamlarıyla kullanılacak olursa, o zaman, sonsuz olanTanrı`ya uygulanamaz; yok, dil insanî köklerinden arındırılırsa, insanlar içinanlamsız olur ve insanî dil olmaz ve bu seferde Tanrı`dan söz edemez. Dahateknik bir ifadeyle, teistler tek anlamlı ya da çok anlamlı dilden birini seçmekzorunda kalmış görünmektedir. Tek anlamlı dilde, bütünüyle insani tecrübeyebağlı olan söylemin konusu, Tanrı olamaz; çok anlamlı dilde ise, ifadelerinsemantik içerikleri buharlaşır. Dilin çok anlamlı olarak kullanılması, Tanrı`yıtasvir etmek için kullanılan kelimeleri antropomorfik niteliklerinden arındırır,ancak bu da agnostisizme neden olur. Ne teşbihî ne de tenzihî dil Gaybîkonularda tek başına yeterlidir. Sözgelimi, Allah`ın Zâtı sözkonusu olduğunda, yaO`nu mevcûdât seviyesine indirme (teşbihî anlatım), ya da tavsif ederken âdeta‘yok’u tanımlıyormuş gibi (tenzihî anlatım) istenmeyen bir duruma sebepolabilir. Dolayısıyla, bu durumda teistler Tanrı hakkındaki ifadelerin anlamınıbilemezler. Şunu dahi söylemek mümkün olmaz: Tanrı`ya yüklenen “varoluş”kavramının, insanların günlük kullanımıyla bir ilişkisi var mıdır yok mudur?Tanrı hakkında mantık açısından açık olmayan terimlerle konuşmayı tercihetmek, O`nun iyiliğinden, sevgisinden, hikmetinden söz edildiği zaman,kelimelerle oynamaktan başka bir şey olmaz. Kısaca, eğer din dili ya da teolojikdil büsbütün tek anlamlı olarak kurulursa, antroposentirizme kayar; çok anlamlıolarak kullanılırsa, anlam içeriğini yitirir ve agnostisizme düşme tehlikesiylekarşılaşır. Böyle olunca, din dili Tanrı hakkında bir şey söylemez. Konevî bu ikiaşırı ucu -teşbihî dil ve tenzihî dil- birleştirmektedir. Bu da ifadelerin tekanlamlılık ile çok anlamlılık arasında bir yerde duran temsilî kullanımıdır.

ACCORDING TO SADRADDIN QUNAWI THE POSSİBİLİTY OF TALKİNG ABOUT GOD

Theist is almost caught in the crossfire: If the words are to be used in the religious context with the meanings that they gained in human experience, then those can not be applied to the infinite God; otherwise, if the language is emptied from its human roots, it becomes meaningless for human beings and not human language, and it can not talk of God this time. In more technical terms, the theist seems to have to choose one of univocal or equivocal language. In univocal language, the subject of discourse, which is entirely dependent on human experience, can not be God; in equivocal language, the semantic contents of the expressions evaporate. The equivocal use of language removes the anthropomorphic qualities of the words used to describe God, but this causes agnosticism. Neither anthropomorphic language nor negative language is enough for metaphysical issues. For example, when the person of God is in question, we may cause undesirable situations such as reduction him to the level of creatures or defining Him as if we were describing something that is not. So in this case, the theists can not know the meaning of the expressions about God. It is not even possible to say that: Does the notion of “existence” which is imposed on God, have a relationship with people`s daily use or is it not? When it was mentioned of His goodness, his love, His wisdom, to prefer to talk about God with non-explicit terms from the point of logic, it is nothing more than playing with words.

PDF

___

ACAR, Rahim. Teolojik Dilin Husûsiyeti ve Ateist Argümanların Sınırı. İstanbul: Pasifik Ofset, 2013.
AQUINAS, Thomas. Thomas Aquinas: Basic Works. Editör Jefrey Hause ve Robert Pasnau. Çeviren Brian J. Shanley. Indiana: Hackett Publishing Company, 2014.
BAKIŞ, Rıza. Âşığın Tevhîdi: Hallâc`a Göre Varlık ve Dinî Tecrübe. İstanbul: İnsan Yayınları, 2013.
BİLGEGİL, M. Kaya. Edebiyat Bilgi ve Teorileri: Belâgât. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1989.
CHITTICK, William C. Hayal Âlemleri: İbn Arabî ve Dinlerin Çeşitliliği Meselesi. Çeviren Mehmet Demirkaya. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2003.
CHITTICK, William C. Varolmanın Boyutları: Tasavvuf ve Vahdetü`l-Vücûd Üstüne Yazılar. Çeviren Turan Koç. İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.
DEMİRLİ, Ekrem. Sadreddin Konevî`de Bilgi ve Varlık. İstanbul: İz Yayıncılık, 2005.
DEMİRLİ, Ekrem. “Sadreddin Konevî`nin Tanrı Anlayışı”. Içinde Sadreddin Konevî Sempozyumu, 49-71. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2004.
ERDEM, Hüsamettin. “Sadreddin Konevî`de İlahi Menzileler”. Içinde I. Uluslararası Sadreddîn Konevî Sempozyumu Bildirileri, 81-98. Konya: Mebkam, 2010.
ERDEM, Hüsamettin. “Sadreddin Konevî`nin Vahdet-i Vücûd ve İnsan Anlayışı”. Içinde Sadreddin Konevî Sempozyumu, 109-27. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2004.
IZUTSU, Toshihiko. İbn Arabî`nin Fusûs`undaki Anahtar-Kavramlar. Çeviren Ahmed Yüksel Özemre. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1998.
KOÇ, Turan. Dilin Ötesi: Kur`an`ın Dil ve Uslübu Üzerine. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018.
KOÇ, Turan. Din Dili. Kayseri: Rey Yayıncılık, 1995.
KOÇ, Yalçın. Theologia`nın Esasları: Felsefe`nin ve Teoloji`nin Nazariyatı Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Cedit Neşriyat, 2008.
KONEVÎ, Sadreddin. Esmâ-i Hüsnâ Şerhi. Çeviren Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
KONEVÎ, Sadreddin. Fusûsü`l-Hikem`in Sırları. Çeviren Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
KONEVÎ, Sadreddin. İ`câzü`l-Beyân fî Te`vili Ümmi`l-Kur`an. Mısır: Darü`lKütübi`l-Hadîse, 1969.
KONEVÎ, Sadreddin. İlâhî Nefhalar: En-Nefhâtü`l-İlâhiyye. Çeviren Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
KONEVÎ, Sadreddin.Kırk Hadis Şerhi. Çeviren Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
KONEVÎ, Sadreddin. Tasavvuf Metafiziği. Çeviren Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
KONEVÎ, Sadreddin. Vahdet-i Vücûd ve Esasları. Çeviren Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
KONUK, Ahmed Avni. Fusûsu`l-Hikem Tercüme ve Şerhi. Editör Mustafa Tahralı ve Selçuk Eraydın. C. II. IV c. İstanbul: M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
KONUK, Ahmed Avni. Fusûsu`l-Hikem Tercüme ve Şerhi. Editör Mustafa Tahralı ve Selçuk Eraydın. C. I. IV c. İstanbul: M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
KUVANCI, Cenan. Gazzâlî`ye Göre Din Dili. Ankara: İlahiyat, 2016.
SANDIKÇI, Mesut. “Sâinüddin İbn Türke`nin Temhîdü`l Kavâid Adlı Eseri ve Tasavvuf Metafiziğindeki Yeri: Sadreddin Konevî, Davud Kayserî ve Molla Fenarî Bağlamında Bir Karşılaştırma”. Bilimname, sy XXXV (2018): 433-57.
TATAR, Burhanettin. “Kur`an`da Varlık Tasavvuru”. Içinde Kur`an`ı Anlamanın Fikrî Arkaplanı: Varlık Bilgi İnsan, editör Yusuf Şevki Yavuz, 67-112. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.