BELÂGATTE METAFOR PROBLEMİ: BİR ANLAM, YAPI VE MECÂZ SORUNU OLARAK İSTİÂRE-İ MEKNİYYE

Arapçanın dilbilim, anlambilim, edebiyat bilimi, üslup bilim, hermenötik ve dilfelsefesi alanlarıyla ilgili tartışmalar çoğunlukla belâgat ilmi çerçevesindekümelenen eserlerde, yer alır. Bu eserlerde anlam problemi ayrıntılı vetartışmalı bir şekilde irdelenir. Belâgat ilminde çok tartışılan konulardan biriistiâre-i mekniyye meselesidir.Bu makale belâgatin beyân ilmi konuları içinde ele alınan istiâre-i mekniyyekonusuna yönelir. Araştırma istiâre-i mekniyye konusuna bir anlam, yapı vemecâz problemi olarak bakar. Bu bağlamda araştırma özellikle istiâre-imekniyyenin anlamı, karinesi ve istiâre-i mekniyyede gerçekleşen mecâzıntürünün temellendirilmesi hakkındaki tartışmalara mercek tutar. Makale istiârei mekniyye problemi hakkındaki tartışmaları daha iyi anlamaya net bir zeminhazırlayacağı için öncelikle istiâre konusunun kavramsal ve yapısal çerçeveleriile dilbilimsel ve felsefi perspektifleri hakkında bazı açıklamalara yer verir.Araştırma daha sonra istiâre-i mekniyye konusundaki tartışmaları irdeler.Çalışma istiâre-i mekniyyenin anlamı ve temellendirilmesi, istiâre-i mekniyyeninkarinesi ve istiâre-i mekniyyedeki mecâzın çeşidi konularındaki problemleri ayrıayrı ele alır. Bu bağlamda ortaya sürülen görüşleri özellikle ya Selef alimleri,Abdülkâhir el-Cürcânî, Zemahşerî, Sekkâkî ve Kazvînî gibi ekol sahiplerine veyaTeftâzânî, Muhyiddin el-Kâfiyecî, Semerkandî ve İsâmeddin el-İsferâyînî gibimüstakil görüş ve tahkik sahiplerine nispet ederek açıklar. Araştırma ayrıcameseleleri temellendirirken konu içi yaptığı bazı değerlendirmeler ek olarak,diğer bazı hususlarda yaptığı bir genel değerlendirmenin ardından ulaştığısonuçları beyan eder.

MEANING PROBLEM IN ARAB RETHORIC: IMPLICIT METHAPOR AS A MEANING, STRUCTURE AND TROPE PROBLEM

This article deals with the subject of the implicit metaphor [al-isti‘āra almakniyya] as a problem of meaning and structure. In this context the study focuses on the discussions on the basis of issues of the meaning of the implicit metaphor and its hint [hint-karīna] and the type of trope [allagory, metaphor] occurring in the implicit metaphor. The research primarily explains the meaning of the metaphor. It also points to the linguistic and philosophical aspects of the isti‘āra [metaphor] and examines the discussions on the implicit metaphor. Arabic rhetoric [science of balāhga /al-‘ılm al-balāgha] has a feature that combines philosophy and linguistics and lay the foundations of cognitive linguistics. Because it deals with the issues of linguistics and philosophy functionally. It is also considered a pioneer of cognitive linguistics by addressing the cognitive issues of language. Discussions on the areas of Arabic linguistics, semantics, literary science, stylistic science and philosophy of language take place mostly in the works clustered within the framework of science of belāga, especially in commentary and annotations. One of the most debated issues in the science of balāgha is the issue of the implicit metaphor.

PDF

___

AKKÂVÎ, İn‘âm Fevvâl. el-Mu‘cemu’l-mufaṣṣal fî ‘ulûmi’l-belâğa, el-bedî‘ ve’lbeyân ve’l-me‘ânî. 3. Baskı. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2006.
BÂBERTÎ, Ekmeleddin Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed. Şerhu’t-Telhîs. Nşr. Muhammed Mustafa Ramazan Sûfiyye. Tarablus: el-Münşeetü’l-âmme li’n-neşr ve’t-tevzî‘ ve’l-i‘lân, 1983.
CÂRULLAH, Veliyyüddîn. Mecme‘u’l-fevâid ‘ala’ş-şerh ve’l-havâşi’l-müte‘allıka bi’l-Ferâid: hâşye‘alâ hâşiyeti ‘Isâmeddîn ‘alâ’r-Risâleti’s-semerkāndiyye fi’l-isti‘âra. Carullah, 1854: 1b-40b. Süleymaniye Kütüphanesi.
CEVHERÎ, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh Tâcu’l-luga ve Sıhâhu’l-‘arabiyye. Nşr. Ahmed Abdulğafûr Attâr. 6 Cilt. 4. Baskı. Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’lmelâyîn, 1990.
CÜRCÂNÎ, Abdulkâhir b. Abdirrâhmân b. Muhammed. Delâilu’l-i‘câz. Nşr. Ebû Fihr Mahmûd Muhammed Şâkir. Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî, 1984.
CÜRCÂNÎ, Abdulkâhir b. Abdirrâhmân b. Muhammed. Esrâru’l-belâga. Nşr. Mahmûd Muhammed Şâkir. Cidde: Dâru’l-medenî, ts.
FEYYÛD, Besyûnî Abdülfettâh. Beynet’tebeiyye ve’l-mekniyye ve’l-mecâzı’l- ‘aklî: arz, tahlîl ve muvâzene. Kâhire: Müessesetü’l-muhtâr li’n-neşr ve’t-tevzî‘, 2010.
FEYYÛD, Besyûnî Abdülfettâh. ‘İlmü’l-beyân dirâse tahlîliyye li mesâili’lbeyân. Kâhire: Müessesetü’l-muhtâr li’n-neşr ve’t-tevzî‘, 2015.
HAMZA EFENDİ. Risâle fi’l-isti‘âreti’l-mekniyye. Nafizpaşa, 1358: 7b-8a. Süleymaniye Kütüphanesi.
HASAN, Mahmûd. Hâşiyetü Mahmûd Hasan [‘alâ Muhtasarı’l-me‘ânî] – Teftâzânî’nin Muhtasaru’l-Me‘ânî adlı eserinin hâmişinde basılmıştır.
Karachi- Pakistan: el-Büşrâ- Cemiyyetü’l-Büşrâ el-Hayriyye li’lhademâti’l-insâniyye ve’l-hayriyye, 2016.
HÂŞİMÎ, Ahmed b. İbrahim b. Mustafa es-Seyyid. Cevâhiru’l-belâğa fi’l-me‘ânî ve’l-beyân ve’l-bedî‘. Beyrut: Müessesetü’l-a‘lemî li’l-matbûât, 2008.
HUYUGÜZEL, Ö. Faruk. Eleştiri Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
İMER, Kâmile – Kocaman, Ahmet- Özsoy, A. Sumru. Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2011.
İNBÂBÎ, eş-Şems. Takrîrâtu’l-İnbâbî ‘alâ Şerhi Sa‘diddîn et-Teftâzânî li Telhîsi’l-Miftâh. Muhafazatu Mısır: Matbaatu’s-saâde, 1913.
İSFERÂYÎNÎ, İsâmeddîn İbrâhim b. Muhammed b. Arabşâh. Şerhu’l-‘İsâm ‘alâ metni’s-semerkandiyye fî ‘ilmi’l-beyân. Nşr. Muhammed Sâlih b. Ahmed el-Ğarsî. İstanbul: el-Mektebetü’l-hanefiyye li’t-tıbâa ve’n-neşr ve’ttevzî‘, ts.
KÂFİYECÎ, Muhyiddîn Muhammed b. Süleymân. el-Unmûzec fî bahsi’l-isti‘âra. Nşr. Muhammed es-Seyyid Selâm. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2015.
KARAAĞAÇ, Günay. Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2013.
KAZVÎNÎ, Celâleddîn Muhammed b. Abdirrahman el-Hatîb. Telhîsu’l-Miftâh. Nşr. İlyas Kaplan. İstanbul: Şifa Yayınevi, 2017.
ÖZDEMİR, Emin. Örnekli Açıklamalı Edebiyat Bilgileri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1990.
SEKKÂKÎ, Ebû Yâkub Yûsuf b. Ebîbekr b. Muhammed b. Ali. Miftâhu’l-‘ulûm. Nşr. Nu‘aym Zerzûr. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1987.
TÂHÎR-ÜL MEVLEVÎ. Edebiyat Lügatı. Nşr. Kemal Edib Kürkçüoğlu. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.
TEFTÂZÂNÎ, Sa‘düddin Mes‘ûd b. ‘Umer. Mutavvel ‘ale’t-Telhîs. Nşr. Bosnalı Muharrem Efendi. İstanbul: Muharrem Efendi Matbaası, 1310/1892.
TEFTÂZÂNÎ, Sa‘düddin Mes‘ûd b. ‘Umer. Muhtasaru’l-Me‘ânî. Nşr. İlyas Kaplan. İstanbul: Dâru’ş-şifâ, 2017.
TEHÂNEVÎ, Muhammed Ali. Keşşâfu ıṣṭılâḥâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. Nşr. Refîk elAcem- Ali Dehrûc v.dğr. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1996.
ZEMAHŞERÎ, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. ‘Umer. el-Keşşâf ‘an hakâikı gavâmızı’t-Tenzîl ve uyûnı’l-ekâvil fî vücûhi’t-te’vîl. Nşr. Âdil Ahmed Abdülmevcûd ve Ali Muhammed Muavviz. 6 Cilt. Riyâd: Mektebetu Ubeykân, 1998