İKTİDARININ İKİNCİ DÖNEMİNDE (1954-1957) DEMOKRAT PARTİ POLİTİKALARININ MUHALİF BASINA YANSIMASI: AKİS DERGİSİ ÖRNEĞİ

II. Dünya Savaşı sonrasında değişen dünya şartları savaşa dahil olan olmayan birçok ülkeyi önemli ölçüde etkilemiştir. Türkiye de bu durumdan etkilenen devletler arasında yer alır. İç ve dış politikada oldukça hareketli geçen 1945 yılı Türkiye’yi uluslararası platformda önemli kararlar almaya; iç politikada da tek partili yönetiminden çok partili sisteme geçişin zeminini hazırlamaya yöneltmiştir. İsmet İnönü’nün çok partili hayatı destekler açıklamalarını takiben 1945-1950 yılları arasında pek çok parti kurulmuş ve böylece Türk siyaseti “çok partili hayat”a sahne olmaya başlamıştır. Bu süreçte 07 Ocak 1946 tarihinde kurulan Demokrat Parti kısa sürede ön plana çıkmış, 1950 yılındaki seçimlerdeki başarısı ile de on yıl sürecek iktidar serüvenine başlamıştır. Bu süreçte üç genel seçim yaşanmış, bu seçimler Demokrat Parti’nin galibiyeti ile sonuçlanmıştır. Demokrat Parti ile basın arasında ilişkiler ilk yıllarda olumlu bir atmosferde şekillenmiştir. Demokrat Parti’nin iktidarının ilk aylarında çıkardığı Basın Kanunu ile yaptığı özgürlükçü düzenlemelerin bunda büyük etkisi olmuştur. Ancak 1954 seçimlerine doğru alınan sert tedbirler ile basın kontrol altına alınmış, Demokrat Parti ile basın arasındaki ilişkiler gerilmiştir. 1954 tarihindeki seçimler ile Demokrat Parti’nin iktidarının ikinci dönemi başlar. 1957 yılındaki seçimlere kadar sürecek olan bu ikinci dönem Demokrat Parti’nin en fazla oy aldığı, gücünün zirvesine eriştiği süreçtir. Demokrat Parti iktidarının gücüne mukabil iktidar-muhalefet ilişkisinin en keskinleştiği dönem de bu ikinci dönem olacaktır. Bu dönemde yayın hayatına başlayan Akis dergisi, ilk sayısından itibaren yüksek tirajlara ulaşmıştır. Demokrat Parti’nin ilk dönemine oranla değişen siyasi tavrı ile şekillenen muhalif söylemleri ve buna karşılık Demokrat Parti’nin aldığı önlemler Akis dergisini dönemin dikkat çeken dergilerinden biri haline getiren en önemli etkenler olmuştur. Bu çalışma ile Demokrat Parti’nin iktidarının ikinci dönemine Akis dergisi penceresinden ışık tutulmaya çalışılmıştır

THE IMPACTS OF PARTY POLICIES ON THE OPPONENT MEDIA OUTLETS IN THE SECOND ADMINISTRATION PERIOD OF THE DEMOCRAT PARTY (1954-1957): THE CASE OF AKIS MAGAZINE

Changing world conditions after World War II have significantly affected many countries involved in the war or not. Turkey was also among the states that have been affected by this situation. The year 1945, which was very active in domestic and foreign policy, led Turkey to make important decisions on an international platform and led Turkey to lay the groundwork for the transition from one-party rule to multiparty system in domestic politics. After İsmet İnönü's statements supporting multi-party system, new parties were founded between the years 1945 and 1950, and thus Turkish politics has witnessed the rise of the "multi-party life". In this process, the Democrat Party, which was founded on January 7, 1946, strengthened its position in a short while, and with the win in the 1950 elections, the ten-year long control of power has been gained. During this period, three general elections have taken place. These elections resulted in the victory of the Democrat Party. Positive relations between the Democrat Party and the press have been established in the first couple of years. It is argued that this has been affected by The Press Law and the liberal regulations issued by the Democrat Party over the first months of the party administration. However, the media outlets in the country have been taken under control with the strict measures implemented during the 1954 elections. It’s made the relationship between the Party and the press tense. The second period of the Democrat Party rule started after winning the elections that took place in 1954. The second term of the Democrat Party, which have lasted until the 1957 elections, is the period where the party has received the most votes and reached its ultimate power. During these years, the opposition was considerably sharp against the Democrat Party government. Akis magazine, which had started its publication life in this period, has reached its highest circulation. The discourse by the opposition side has been shaped by the changing political attitude of the Democrat Party compared to the party’s first period and the decisions taken by the party administration were the most important factors in making Akis magazine one of the most remarkable publications of that time. This study aims to shed light on the second period of the Democrat Party government from the lenses of Akis magazine.

PDF

___

(1954 ), “Kabine Nasıl Kuruldu?”, Akis, 22 Mayıs, C.I, S.2, s.6 .
(1954 ), “Kabine Tahminler Temenniler”, Akis, 15 Mayıs, C.I, S.I, s.5 .
(1954 ), “Kendi Aramızda”, Akis, 15 Mayıs, C.1, S.1, s.3 .
(1954), “Bu Vekil İstifa Etmelidir”, Akis, 30 Ekim, C.II, S.25, s.7 .
(1954), “Dış Politika Kıbrıs Hakkında Korkunç Sükut”, Akis, 7 Ağustos, C.I, S.13, s.4 .
(1954), “Basın İçeridekiler – Dışarıdakiler”, Akis, 9 Ekim, C.II, S.22, s.6 .
(1954), “Basın”, Akis, 2 Ekim, C.II, S.21, s.6 .
(1954), “Demokrasi Seçim Kanununda Tadilat”, Akis, 3 Temmuz, C.I, S.8, s.4 .
(1954), “Diplomasi Türkiye-Pakistan”, Akis, 19 Haziran, C.I, S.6, s.11 .
(1954), “İdare Küçük Politika Oyunları”, Akis, 5 Haziran, C.I, S.4, s.6 .
(1954), “Kabine Sıhhıye Bakanlığı”, Akis, 29 Mayıs, C.I, S.3, s.7 .
(1954), “Okuyuculardan Mektuplar”, Akis, 15 Mayıs, C.I, S.I, s.33 .
(1954), “Pakistan Başvekili Ankara’da”, Akis, 12 Haziran, C.I, S.5, s.7 .
(1954), “Seçimler Fırtına Koparan Başlık”, Akis, 13 Kasım 1954, C.II, S.27, s.5 .
(1954), Akis, 12 Haziran, C.I, S.5, s.7 .
(1954), Akis, 5 Haziran, C.I, S.4, s.5 .
(1955), “Asayiş Hazin Hadiseler”, Akis, 10 Eylül, C.V, S.70, s.8 .
(1955), “D.P. İspatçıların Toplantıları”, Akis, 22.Ekim, C.V, S.76, s.4 .
(1955), “Davamızın Tarihçesi”, Akis, 16 Nisan, C.III, S.49, s.4 .
(1955), “Kıbrıs Meselesi İmtihan Arefesinde”, Akis, 27 Ağustos, C.IV, S.68, s.7 .
(1955), “Program Grupta”, Akis, 17 Aralık, C.V, S.84, s. 7 .
(1956) “Adalet”, Akis, 16 Haziran , C.VII, S.110, s. 6 .(1954 ), “Kabine Nasıl Kuruldu?”, Akis, 22 Mayıs, C.I, S.2, s.6 .
(1954 ), “Kabine Tahminler Temenniler”, Akis, 15 Mayıs, C.I, S.I, s.5 .
(1954 ), “Kendi Aramızda”, Akis, 15 Mayıs, C.1, S.1, s.3 .
(1954), “Bu Vekil İstifa Etmelidir”, Akis, 30 Ekim, C.II, S.25, s.7 .
(1954), “Dış Politika Kıbrıs Hakkında Korkunç Sükut”, Akis, 7 Ağustos, C.I, S.13, s.4 .
(1954), “Basın İçeridekiler – Dışarıdakiler”, Akis, 9 Ekim, C.II, S.22, s.6 .
(1954), “Basın”, Akis, 2 Ekim, C.II, S.21, s.6 .
(1954), “Demokrasi Seçim Kanununda Tadilat”, Akis, 3 Temmuz, C.I, S.8, s.4 .
(1954), “Diplomasi Türkiye-Pakistan”, Akis, 19 Haziran, C.I, S.6, s.11 .
(1954), “İdare Küçük Politika Oyunları”, Akis, 5 Haziran, C.I, S.4, s.6 .
(1954), “Kabine Sıhhıye Bakanlığı”, Akis, 29 Mayıs, C.I, S.3, s.7 .
(1954), “Okuyuculardan Mektuplar”, Akis, 15 Mayıs, C.I, S.I, s.33 .
(1954), “Pakistan Başvekili Ankara’da”, Akis, 12 Haziran, C.I, S.5, s.7 .
(1954), “Seçimler Fırtına Koparan Başlık”, Akis, 13 Kasım 1954, C.II, S.27, s.5 .
(1954), Akis, 12 Haziran, C.I, S.5, s.7 .
(1954), Akis, 5 Haziran, C.I, S.4, s.5 .
(1955), “Asayiş Hazin Hadiseler”, Akis, 10 Eylül, C.V, S.70, s.8 .
(1955), “D.P. İspatçıların Toplantıları”, Akis, 22.Ekim, C.V, S.76, s.4 .
(1955), “Davamızın Tarihçesi”, Akis, 16 Nisan, C.III, S.49, s.4 .
(1955), “Kıbrıs Meselesi İmtihan Arefesinde”, Akis, 27 Ağustos, C.IV, S.68, s.7 .
(1955), “Program Grupta”, Akis, 17 Aralık, C.V, S.84, s. 7 .
(1956) “Adalet”, Akis, 16 Haziran , C.VII, S.110, s. 6 .
1956) “Adnan Bey Hala Mı Çekilmeyeceksiniz?”, Akis, 14 Ocak, C.VI, S.88, s.5 .
(1956) “Bir Mecmua Toplattırıldı”, Akis, 23 Haziran, C.VII, S.111, s. 5 .
(1956) “Muhalefet Bir Cephe Kuruldu”, Akis, 7 Temmuz, C.VII, S.113, s.4 .
(1956) “Kendi Aramızda”, Akis, 19 Mayıs, C.VII, S.106, s.3 .
(1956) “Yel Değirmenlerine Saldırıyor Görünmekten Sakınalım”, Akis, 23 Haziran, C.VII, S.111, s.12-13.
(1956), “Kıbrıs Meselesinin Mesulü Menderes Hükümetleridir”, Akis, 7 Ocak, C.VI, S.87, s.5 .
(1957) “Manzara”, Akis, 11 Mayıs, C.X, S.157, s.5 .
(1957) “Metin Toker”, Akis, 16 Şubat, C.IX, S.145, s.5 .
(1957) “Muhalefet Hepimiz ve Birimiz”, Akis, 12 Ağustos, C.X, S.171, s.4 .
(1957) Akis, 16 Şubat, C.IX, S.145, s.4-7 .
(1967), “Akis’in Hikayesi” , Akis, 31 Aralık, C.1, S.12, s.16-20 .
(1974), Türkiye Ansiklopedisi 1923-1973, C.1, İstanbul: Kaynak Kitaplar Yay.
Ahmad, Feroz (1992), Demokrasi Sürecinde Türkiye, Çev. Ahmet Fethi, İstanbul.
Ahmad, Feroz ve Bedia Turgay (1976), Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), İstanbul: Bilgi Yay.
Akalın, Cüneyt (2000), Askerler ve Dış Güçler “Amerikan Belgeleriyle 27 Mayıs Olayı”, İstanbul.
Alacı, Beral (2011), “Hürriyet Partisi’nin Türk Siyasi Hayatındaki Yeri (1955-1958)”, Türk Yurdu, C.31, S.290, ss.134-144.
Albayrak, Mustafa (2008), “Hürriyet Partisi’nin Türk Siyasi Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XXIV, S. 71, Temmuz, ss.341-380.
Albayrak, Mustafa (2004), Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara: Phoenix Yay.
Altuğ, Kurtul (1967), “Akis’ten Size”, Akis, 31 Aralık, s.3.
Altuğ, Kurtul (1967), “Kendi Aramızda”, Akis, 13 Eylül, C.XXXIX, S.691, s.3 .
Atay, Seyran Efilti- Karavar, Hilal (2021), “Akis Dergisi “Kadınlar Arasında” Bölümünde Kadın Algısı”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD), 45, ss.355-374.
Aydemir, Şevket Süreyya (1968), İkinci Adam, C.III, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Bayar, Celal (1986), Başvekilim Adnan Menderes, (Der.: İsmet Bozdağ), İstanbul: Tercüman Yay.
Bilgehan, Gülsün (1998), Mevhibe II, Ankara.
Burçak, Rıfkı Salim (1998), On Yılın Anıları (1950-1960), Ankara.
Çelebi, Onur (2017), “Gazeteciliğe Adanmış Bir Ömür: Metin Toker”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 13/26, Güz, ss.91-124.
Dosdoğru, M. Hulusi (1993), 6/7 Eylül Olayları, İstanbul: Bağlam Yay. Erer, Tekin (ty), On Yılın Mücadelesi, İstanbul.
Eroğul, Cem (1990), Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge Kitabevi. Gevgilili, Ali (1981), Yükseliş ve Düşüş, İstanbul: Altın Kitaplar Yay.
Göktürk Çetinkaya, Selma (2020), “Basına İspat Hakkı Tanınması Meselesi ve Muhalif Duruş”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 35/1, ss.133-165.
Günay, Ertuğrul (2020), Bir “Hürriyet” Hikayesi – Çok-Partili Dönemde Özgürlükçü Bir Siyaset Girişimi (1955-1958), İstanbul: İletişim Yay.
Güven, Dilek (2009), 6-7 Eylül 1955 Olayları, İstanbul: İletişim Yay.
Ilıcak, Nazlı (1975), 15 Yıl Sonra 27 Mayıs Yargılanıyor, C.I, İstanbul: Kervan Yay.
Kongar, Emre (1979), İmparatorluktan Günümüze Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, Ankara.
Resmî Gazete (1950), 24 Temmuz, S. 7564.
Sarol, Mükerrem (1954), “Basın ve Turizm Davamız”, Akis, 19 Haziran, C.I, S.6, s.4-5 .
Sevinç, Derya (2017), “Türk-Yunan İlişkileri Çerçevesinde Kıbrıs Sorununda Yeni Bir Aşama (1954-1960)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.60, Bahar, ss.171-206.
Tanju, Sadun (1959), “Türk Basını”, Vatan, 19 Aralık.
Toker, Metin (1967), “Yepyeni Bir Akis”, Akis, 16 Eylül, C.XXXIX, S.691, s.5 .
Toker, Metin (1991), DP Yokuş Aşağı 1954-1957, 3.basım, İstanbul: Bilgi Yay.
Toker, Özden – Altuğ, Kurtul (2007), Metin Toker’den “Akis”ler, Ankara: Bilgi Yay.
Topuz, Hıfzı (2003), II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yalman, Ahmet Emin (1971), Yakın Tarihte Gördüklerim Geçirdiklerim (1945-1970), C.IV, İstanbul: Rey Yay.
Yücel, M. Serhan (2002), “Menderes Dönemi (1950-1960)”, Genel Türk Tarihi, C.9, Ankara.
Zürcher, Erik Jan (1998), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev. Yasemin Saner Gönen, İstanbul.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi