TÜRK SİYASİ TARİHİNDE 1950 SEÇİMLERİ SÜRECİNDE SÖYLEM VE TARTIŞMALAR

İkinci Dünya Savaşının sona ermesiyle birlikte Türk siyasetinde bazı değişiklikler yaşandı. 1945 yılında Cumhuriyet Halk Partisi’nin dışında başka partilerin kurulması için mevcut ortam hazır hale gelmiştir. Türkiye’de çok partili hayata geçişte ilk adımlar 1945’de Milli Kalkınma Partisi ve hemen ardından 1946’da Demokrat Partinin kurulmasıyla atılmıştır. 1950 seçimleri öncesi partilerce verilen mücadele seçimin seyrinin belirlenmesi açısından önem arz etmiştir. Seçimler öncesi seçim kampanyalarının önemli bir bölümü CHP iktidarı ile DP muhalefetinin görüşleri ekseninde şekillendi. Seçim hazırlıkları devresinde partilerin söylemleri, seçimin sonuçlarını etkileyecek en etkili güç unsuru olmuştur. DP iktidar olma yolunda 1950 seçimlerini kazanmak için seçim öncesi sürece büyük önem vermiştir. CHP’si ise iktidarını korumak ve seçimi kaybetmemek için mücadele etmiştir. Ülkede seçimlerin güven içerisinde ve adil yapılması tüm partilerin ortak isteği olmuştur. Seçim söylemlerinde eğitim, dış politika, ekonomik sorunlar başta olmak üzere ülkeyi ilgilendiren pek çok konu ve mesele ele alınmıştır. Parti söylemlerinde eleştirilere ve yapılması planlanan vaatlere geniş yer verilmiştir. Her parti kendisine rakip olarak gördüğü partiyi eleştirmiş, iktidara geldikleri takdirde gerçekleştirecekleri vaatlerini dile getirmiştir. Tüm partiler beyanlarıyla halka ulaşmak ve halka yakın olduklarını göstermek istemiştir. 1950 seçimlerine gidilen süreçte ulusal basında seçimle ilgili haberler geniş yer bulmuştur. Bu bakımdan kampanya ya da propagandaları en geniş sahalara ve halka ulaştıran iletişim aracı basın olmuştur. Bu çalışmada Türk siyasi tarihinde çok partili hayatın ve demokrasinin tesisi açısından önemli bir yere sahip olan 1950 seçimleri öncesi partilerin, özelliklede CHP’si ve DP’nin seçim öncesi tutumları ve seçim söylemleri değerlendirilmeye çalışıldı. Çalışmada BCA (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi) belgelerinden, Akşam, Zafer, Tan, Ulus gazetelerinden, kitap ve makalelerden yararlanılmıştır.

DISCOURSE AND DISCUSSIONS DURING THE 1950 ELECTIONS IN TURKISH POLITICAL HISTORY

With the end of the Second World War, some changes took place in Turkish politics. In 1945, the current environment was ready for the establishment of other parties besides the Republican People's Party. The first steps in the transition to a multi-party system in Turkey were taken with the establishment of the National Development Party in 1945 and the Democrat Party in 1946. The struggle of the parties before the 1950 elections was important in terms of determining the course of the elections. Before the election, an important part of the election campaigns was shaped around the views of the CHP government and DP, the opposition party. During the election preparation period, the discourses of the parties became the most effective power factor to affect the results of the election. DP attached great importance to the pre-election process in order to win the 1950 elections on its way to power. CHP, on the other hand, struggled to maintain its power and not to lose the election. All parties had a desire for the elections to be held safely and fairly in the country. In the election discourses, many issues and matters that concern the country, including especially education, foreign policy, and economic problems, were mentioned. Criticisms and promises were given wide coverage in the party discourses. Each party criticized the party they saw as their rival, and expressed their promises that they would fulfill if they came to power. All parties wanted to reach the public with their statements and to show that they were close to the public. In the process leading up to the 1950 elections, the news about the election was widely covered in the national press. In this respect, the media was the communication tool that conveyed the campaign or propaganda to the widest areas and to the public. In this study, it was tried to evaluate the pre-election attitudes and election discourses of the parties, especially CHP and DP, before the 1950 elections, which had an important place in the establishment of multiparty life and democracy in Turkish political history. In the study, BCA (Prime Ministry Republic Archive) documents, newspapers named Aksam, Zafer, Tan, Ulus, books, and articles were used.

PDF

___

1. Arşiv Kaynakları
T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
BCA, 95-373-6.
BCA, 10-54-16.
2. Resmi Yayınlar
TBMM Tutanak Dergisi
Dönem: 8, Birleşim: 41, 8.2.1950.
Dönem: 8, Birleşim:42, 9.2.1950.
3. Süreli Yayınlar
Akşam
Tan
Ulus
Vatan
Zafer
4. Kitaplar ve Makaleler
Abadan, Yavuz , “Seçim ve Propaganda”, Ulus, 4 Mart 1950.
Akandere, Osman (1998), Milli Şef Dönemi, İstanbul: İz Yayıncılık.
Akbıyıklıoğlu, Ali Rıza (1986), Demokrasi ve İsmet Paşa, Ankara: Filiz Matbaacılık.
Akın, Rıdvan (2009), Gazi’den Günümüze Cumhurbaşkanlığı (1923-2007), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
Albayrak, Mustafa, “Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Yılları ve Demokratikleşme Sürecinin İlk On Yılı”, Ankara Barosu Dergisi, 1, 2014, ss.297-312.
Albayrak, Mustafa (2004) , Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara: Phoenix Yayınları.
Albayrak, Mustafa, “Hürriyet Partisi’nin Türk Siyasi Tarihindeki Yeri Ve Önemi”, 7. Türk Sosyal Bilimler Kongresi, 21-23 Kasım 2011, ss.342-379.
Apaydın, Recep Şükrü (1996), Öteki Menderes, İstanbul: Timaş Yay.
Armağan, Servet , “Türkiye’de Parlamento Seçimleri”, İÜHFD, C.33, S.3-4, 1967,ss.45-100.
Ayata, Ayşe Güneş (1992), CHP (Örgüt ve İdeoloji), Ankara: Gündoğan Yay.
Bayman, Osman Nuri , “Üç partinin devlet müdahalesi bahsindeki düşünüşleri nasıldır? , Vatan, 18 Mart 1950.
Bayman, Osman Nuri , “1950 seçimleri arifesinde partilerin programlarındaki iktisadi ve mali meseleler nelerdir?”, Vatan, 6 Mart 1950.
Benhür, Çağatay , “14 Mayıs 1950 Genel Seçimlerinde CHP ve DP’nin Seçim Kampanyalarının Ana Hatları”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Edebiyat Dergisi, S.17, 2007, ss.61-75.
Cihan, Ali Rıza, Tekin, Abdullah (1989) , Çağdaş Devlet Adamı İsmet İnönü, İstanbul: Tekin Yay.
Çavdar, Tevfik (1995) ,Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839- 1950), Ankara: İmge Kitapevi Yay.
Demirci, Pervin, “1946 ve 1950 Seçimleri: Siyaset, Bürokrasi, Propaganda ve Demokrasiye Geçiş Eğilimleri”, ÇKÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.9, S.1, 2021, ss. 119-142.
Dıranas, “ Muhip, İktidarın Tek Çıkarı”, Zafer, 5 Mart 1950.
Ekinci, Necdet (1997) , İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Türkiye’de Çok Partili Yaşama Düzene Geçişte Dış Etmenler, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yay.
Erer, Tekin (1963), Türkiye’de Parti Kavgaları, İstanbul: Ticaret Borsası Matbaası.
Erer, Tekin (1966), On Yılın Mücadelesi, İstanbul: Ticaret Postası Matbaası.
Eroğul, Cem (1998), Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge Kitapevi Yay.
Eryaman, Ayşe, “Darbe Girişimleri Esnasında Kitle İletişim Araçlarının Rolüne Bir Örnek: Talat Aydemir Olayı ve Radyo”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı:67, Güz 2020, ss.215-239.
Esirci, Şükrü (1967), Menderes Diyor ki, İstanbul: Demokrasi Yayınları.
Giritlioğlu, Fahir, (1965), Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisinin Mevkii, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
Goloğlu, Mahmut, (1982), Demokrasiye Geçiş (1946-1950), İstanbul: Kaynak Yay.
Güngör, Süleyman (2004), Muhalefette CHP, Ankara: Alternatif Yay.
Heper, Metin (1999), İsmet İnönü, Çev: Sermet Yalçın, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
İnan, Süleyman (2006), Muhalefet Yıllarında Adnan Menderes, Ankara: Liberte Yay.
Kabasakal, Mehmet (1991), Türkiye’de Siyasal Parti Örgütlenmesi (1908-1960), İstanbul: Tekin Yayınevi.
Karadeniz, Yeşim, “Çok Partili Siyasal Hayatın Dönüm Noktası: 1950 Seçimleri”, Bingöl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.8, S. 6, Güz 2018, ss.637-648.
Karpat, Kemal H. (1967), Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul: İstanbul Matbaası.
Kili, Suna (1976), Cumhuriyet Halk Partisinde Gelişmeler, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay.
Makal, Ahmet (1999), Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri (1920-1946),Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
Pamukoğlu, Arif Hikmet (1961), Türkiye’de Demokrasi, İstanbul: Nurgök Matbaası.
Safa, Peyami , “Bakışlar, Muhalefet ve Kültür”, Ulus, 12 Ocak 1950.
Safa, Peyami, “Bir diyecekleri kaldı mı?”, Ulus, 22 Mart 1950.
Safa, Peyami, “Bakışlar, Yaşını Unutan Muhalefet”, Ulus, 7 Ocak 1950.
Saim, Sezen (2010), Seçim ve Demokrasi, İstanbul: Gündoğan Yay.
Sertkaya, İbrahim (2008), Demokrasi Yolunda Bir Hayat Adnan Menderes, Yağmur Yay.
Sevgen, Nazmi (1951), Celal Bayar Diyor ki.. (1920-1950), İstanbul: İstanbul Tan Matbaası.
Teziç, Erdoğan, 100 Soruda Siyasi Partiler (Partilerin Hukuki Rejimi Ve Türkiye’de Partiler), İstanbul: Gerçek Yayınevi.
TÜİK, (2012) Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
Tuncer, Erol (2003), Osmanlı’dan Günümüze Seçimler (1877-2002), Ankara: Tesav Yay.
Varlık, Ülkü; Ören, Banu (2001), Seçim Sistemleri ve Türkiye’de Seçimler, İstanbul: Der Yay.
Yalçın, Hüseyin Cahit , “Seçimleri Beklerken”, Ulus, 2 Ocak 1950.
Yalman, Ahmet Emin , “Millet ne istiyor?”, Vatan, 16 Mayıs 1950.
Yalman, Ahmet Emin, “Sayılı günler”, Vatan,25 Nisan 1950.
Yılmaz, Ensar (2008), Türkiye’nin Demokrasiye Geçiş Yılları (1945-1950) , İstanbul: Bire Yay.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi