2010

UYGURLAR VE T’ANG HANEDANLIĞI ARASINDAKİ DİPLOMATİK İLİİKİLER VE ELÇİLER

Bu çalışma Orhun Uygur Kağanlığı ile Çin de bulunan T‟ang Hanedanlığı arasındakidiplomatik ilişkileri ve elçileri konu edinmektedir. Uygurlar ve T‟ang‟lar arasındaki diplomatiknitelikte ilişkiler henüz I. Gök Türk Hakanlığı zamanında kurulmuştur. Bu ilişkiler Uygur veT‟ang‟lar bakımından faydalı görünse de Gök-Türkler için zararlı ve yıkıcı olmuştu. Gök-TürkHakanlığının yine Uygurlar eliyle yıkılmasından sonra, bu ilişkiler hızlandı ve gelişti. Bu konudaözellikle Çin‟de başlayan An Lu-shan isyanı, Uygur ve T‟ang ilişkileri bakımından bir dönümnoktası olmuştur. Bu tarihten sonra iki ülke ilişkisi konusunda Uygurların hakim tavrı dikkatçekmektedir. Bu isyan sonrası büyük güç kaybına uğrayan T‟ang bir daha eski gücünekavuşamamıştır. Bundan sonra Uygur- T‟ang ilişkileri bakımından iktisadi kazançların başıçektiği bu süreçte, elçilik faaliyetleri siyasi ve sosyal konuları da içermiştir. Genel olarak hediyeharaçsunulması, ticaret isteği, isim ve unvan verilmesi, ölüm sonrası taziye, taht değişikliklerigibi pek çok konuda iki ülke arasında elçiler faal olmuşlardır. Gönderilen elçilerin kimliği vesayısı da ilişkilerin niteliği bakımından önemlidir. Yine Çin vasıtasıyla Uygur ülkesine girenManiheizm‟in, Uygur –T‟ang ilişkilerinde etken olarak yer aldığı anlaşılmaktadır. Uygur - T‟angilişkilerinde, Uygur Hakanlarına eş olmak için T‟ang sarayından gelen hakiki prenseslerin varlığıgörülmektedir. Bu sebeple oluşturulan konvoylarda da T‟ang ailesine mensup hanedanüyelerinin varlığı görülmektedir. Bu ilişkiler pek çok açıdan hem Uygurlar hem de T‟anglarbakımından olumlu veya olumsuz süreçlere neden olmuştur. Siyasal duruma bağlı olarakÇin‟de taşkınlık yapan Uygur elçileri olduğu gibi, bazı zamanlar da Çin‟in bu elçileri- tüccarlarıöldürdüğü tarihi vakıalar da bulunmaktadır.Anahtar Kelimeler: Uygur, T‟ang, Diplomasi, Elçi, Tüccar

DIPLOMATIC RELATIONS AND AMBASSADORS BETWEEN THE UYGHURS AND T’ANG DYNASTY

In this study, the diplomatic relations and ambassadors between the Orkhon Uygur Khanate and the Tang Dynasty of China were discussed. The diplomatic relations between the Uyghurs and T‟angs were established in the period of I. Gokturk Khanate. These relations, although it seems beneficial for Uyghurs and T‟angs, they were harmful and destructive for Gokturks. After the collapse of the Gokturk Khanate by the Uyghurs, these relations accelerated and developed. Particularly the An Lu-shan rebellion, which began in China, was a turning point in regard to Uyghurs - T‟angs relations. After this, the dominant position of Uyghurs in the relationship between the two countries draws attention. Following this rebellion, the T‟ang suffered a great loss of power and could not regain its former power. Then, in this process in which economic gains in terms of Uighur-T'ang relations came forward, embassy activities cover political and social issues. In general, ambassadors have been active between the two countries on many issues such as giving gift-tribute, willingness to trade, granting name and title, post-mortal condolences, and throne changes. The identity and number of the ambassadors sent are also important in terms of the significancy of the relations. It is also understood that Maniheism, which entered into the Uyghur country through China, had influence in the Uyghur-T'ang relations. In the relations between Uyghur and T‟ang, It is understood that the original princesses from T‟ang Palace wanted to be the wife of Uyghur Han. For this reason, there are also members of the T‟ang family members in the convoys formed. These relations have led to positive or negative situations in terms of Uyghurs and T‟angs relations. Depending on the political situation, there were some Uyghur ambassadors who created an uproar in China, and there were times when China had killed these ambassadors and merchants.

PDF

___

BAYKUZU, Tilla Deniz, (2006). “Çin Topraklarındaki Bazı Türk Soylularının Kurganları (VII-VIII. Yüzyıl) ”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 1, s.1-18.
BAYKUZU, Tilla Deniz, (2013). An Lu-Shan İsyanı ve Büyük Yen Devleti, Konya: Kömen Yayınları.
BAYKUZU, Tilla Deniz, (2014). T‟ang Hanedanlığının Büyük Türk Generali Pu-ku HuaiEn”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 54, 1 (2014), s.377-400.
BECKWİTH, Christopher I. (1991). “The Impact of The Horse And Silk Trade on The Economies of T‟ang China and The Uıghur Empire, Journal Of The Economic and Social History of the Orient, Vol. XXXIV. No:3, s.183-198.
BECKWITH, Christopher I., (2011). İpek Yolu İmparatorlukları, Ankara: Odtü Yayıncılık.
BIELENSTEIN, Hans, (2005). Diplomacy and Trade in The Chinese World 589- 1276, Brill Academic.
CHAVANNES, Edouard, (2007). Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, çev. Mustafa Koç, İstanbul: Selenge Yayınları.
CZEGLEDY, K., (1973). “Gardizi on The History of Central Asia” (746-780 A.D.), Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, Vol. 27, No: 3, s.257-267.
ÇANDARLIOĞLU, Gülçin, (2004).Uygur Devletleri Tarihi ve Kültürü, Çin Kaynakları ve Uygur Kitabelerine Göre, İstanbul: TDAV Yayınları.
DE LA VAISSIERE Etienne, (2005). Sogdian Traders, Trans. James Ward, Ed. Denis Sinor- Nicola Di Cosmo, Handbook of Oriental Studies- Section Eight Central Asia, Brıll Leıden-Boston.
DROMP, Michael R., (2005). Tang China And The Collapse Of The Uighur Empire, Brill, Leiden-Boston.
EBERHARD, Wolfram, (1941). “Mazdaizm ve Maniheizm Hakkında Notlar”, Ülkü Der., S.100, s. 295-301.
EBERHARD, Wolfram, (2007). Çin Tarihi, Ankara: TTK. Yayınları.
EKREM, Erkin, (2007), “Sarı Uygurların Kökeni”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 3, s.156-180.
FORTE, Antonino, (2000). “Iranians in China” ; Buddhism, Zoroastrianism, and Bureaus of Commerce” , Chaires d’Extreme-Asie, Vol. 11, Nouvelles etudes de Dunhuang: Centenarie de I „Ecole française d‟Extreme Orient, s.277-290.
GÖMEÇ, Saadettin, (2001). "Kök Börüler ve Arslanlar", Göktürk Devleti'nin 1450. Kuruluş Yıldönümü, Sempozyum Bildirileri, Ankara.
GÖMEÇ, Saadettin, (2002). Tarihte ve Günümüzde Kırgız Türkleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
GÖMEÇ, Saadettin, (2011a). Köktürk Tarihi, Ankara: Berkan Yayınevi.
GÖMEÇ, Saadettin, (2011b). Uygur Türkleri Tarihi, Ankara: Berikan Yayınevi.
GUMILEV, L. N., (2004). Eski Türkler, çev. Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yayınları.
HANSEN, Valerie, (2012). Silk Road, Oxford University Press. New York.
HINO, Kaisaburo, (1963). “Government Monopoly on Salt in T‟ang in the Period Before the Enforcement of the Liang Shui Fa”, Toyo Bunko, Tokyo, 1963, No: 22 s.1-55.
İZGİ, Özkan, (2000). Çin Elçisi Wang Yen-Te’nin Uygur Seyahatnamesi, Ankara: TTK yayınları.
İZGİ Özkan, (2014). “XI. Yüzyıla Kadar Orta Asya Türk Devletlerinin Çin‟le Yaptığı Ticari Münasebetler” Orta Asya Türk Tarihi Araştırmaları, TTK. Yayınları, Ankara, s. 95-114.
KAMALOV, Ablet, (2001), “Turks and Uighurs During the Rebellion of An Lu-shan Shih Ch‟ao-yi (755-762)” , Central Asiatic Journal, Vol.45, No.2, s. 243-253.
KAMALOV, Ablet, (2003), “The Moghon Shine Usu Inscription as the Earliest Uighur Historical Annals”, Central Asiatic Journal, Vol. 47. No.1, s.77-90.
KAFESOĞLU, İbrahim, (1998). Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
KIRILEN Gürhan, (2015). Budizm ve Orta Asya: Xuan Zang Seyahatnamesi, Ankara: Gece Kitaplığı.
KLASHTORNY, S.G., (1985). “The Tes Inscriptiion of The Uighur Bögü Qaghan”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungarica, Vol. 39. No.1 s. 137-156.
KOLBAS, Judith G., (2005), “Khuk Ordung, a Uighur Palace Complex of the Seventh Century”, Journal of The Royal Asiatic Society, Third Series, Vol.15, No.3 (Nov. 2005), s.303-327.
MACKERRAS, Colın, (1969). “Sıno-Uighur Diplomatic and Trade Contacts (744-840)”, Central Asiatic Journal, Vol.13, No: 3, s.215-240.
MAEJIMA, Shinji,(1977), “Some Central Asian Words of The Time of the An Lu-shan and Shih Ssu-ming Rebellion”, Toyo Bunko, Nop: 35, Tokyo, s.111-122.
MIRSKY Jonathan, (1969). “Structure of Rebellion: A Succesful Insurrection during the T‟ang”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 89, No: 1,s. 67-87.
PULLEYBLANK, Edwin G,. (1952). “A Sogdian Colony in Inner Mongolia”, T’oung Pao, 4/5 1952, s.317-356.
PULLEYBLANK, Edwin G, (1969). “Registration of Population in China in the Sui and T‟ang Periods,” Journal of The Economic and Social History of the Orient,” Vol. 4. No:3, s. 289-301.
PULLEYBLANK, Edwin G., (2002). “Some Remarks On The Toquzoghuz Problem”, Central Asia and Non-Chinese Peoples of Ancient China, Variorum Collected Studies Series, USA, s.35-42.
TOKUDA Hisaji, (2010). Uygur- Çin Ticari İlişkilerinin Gelişimi (8-9. Yüzyıllarda), Ankara Üni. Sosyal Bilimler Ens. YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara.
TAŞAĞIL, Ahmet, (2015). Kök-Tengri’nin Çocukları, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
TSAI, Lıu Mau, (2006). Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, Çev. Ersel KayaoğluDeniz Banoğlu, İstanbul: Selenge Yayınları.
TYRWHİTT, Jaqueline, (1968). “The City of Ch‟ang-an: Capital of the T‟ang Dynasty of China”, The Town Planning Rewiew, Vol. 39, No. 1, s.21-37.
YIHONG, Pan, (1992). “Early Chinese Settlement Policies towards the Nomads”, Asia Major, Third Series, Vol.5. No: 2, s.41-77.