TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE YARI YARDIMCI FİİLLER

Öz Türkçede fiiller, bir iş, oluş ve durum bildirmek, kısacası hareketlerin adlarını karşılamak için kullanılan sözcüklerdir. Genel olarak hareketlerin adlarını karşılamakla birlikte kimi fiiller isim cümleleri, birleşik çekimler ya da birleşik fiil yapılarında yardımcı fiil olarak kullanılmaktadır. Türkiye Türkçesinde isim cümleleri ve birleşik çekimlerde i- cevher fiilinin; fiil + zarf-fiil + tasvir fiili şeklindeki birleşik fiil yapılarında -(A)bil-, -(I)ver-, -(A)yaz-, -(A)kal- vb. fiillerin; isim + yardımcı fiil kuruluşundaki birleşik fiil yapılarında ise ol-, et-, eyle-, kıl- vb. fiillerin kullanıldığı görülmektedir. Ġsim + yardımcı fiil şeklindeki birleşik fiillerin kuruluşunda kullanılan ol-, et-, eyle-, kıl- fiillerinin sözlük anlamları, asıl fiillerde olduğu gibi açık değildir. Birleşik fiil kuruluşunda da birer yapım eki gibi görev görürler bu nedenle de (asıl) yardımcı fiiller olarak adlandırılırlar. Asıl yardımcı fiillerin yanı sıra sözlük anlamları açık olan kimi fiillerin de, Türkiye Türkçesinde, isim + fiil kuruluşundaki birleşik fiil yapılarında kullanıldığı görülmektedir. Bu fiillerin temel özelliği sözlük anlamlarındaki açıklıktır. Genel bir kabul görmemekle birlikte kimi Türk Dili çalışmalarında bu fiillere yer verilmiş, örneklendirilmiş ve bunlar, asıl yardımcı fiillerden farklı oldukları belirtilmek için, yarı yardımcı fiil olarak adlandırılmışlardır. Bu çalışmada isim + yardımcı fiil şeklindeki birleşik fiil kuruluşlarında yardımcı fiil olarak görev alan kimi asıl fiiller (yarı yardımcı fiiller) üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye Türkçesi, birleşik fiil, yardımcı fiil, yarı yardımcı fiil

PDF

___

ALİBEKİROĞLU, Sertan, (2014). Çağdaş Türk Lehçelerinde Yardımcı Fiiller. (Fırat Ün. Sos. Bil Ens., Türk Dili ve Ed. ABD, Basılmamış Doktora Tezi.), Elazığ.
BANGUOĞLU, Tahsin, (2000), Türkçenin Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
BARUTCU ÖZÖNDER, Sema, (1999), “Türk Dilinde Fiil ve Fiil Çekimi”, Türk Gramerinin Sorunları II, Ankara: TDK Yayınları: 718, ss.56-64.
DENY, Jean, (2012), Türk Dil Bilgisi (Çev. Ali Ulvi Elöve, Uyarlama: Ahmet Benzer), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
EKER, Süer, (2010), Çağdaş Türk Dili, Ankara: Grafiker Yayınları.
ERGİN, Muharrem, (1998), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak.
HACIEMİNOĞLU, Necmettin, (1991), Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
KARAAĞAÇ, Günay, (2012), Türkçenin Dil Bilgisi, Ankara: Akçağ.
KARAHAN, Leyla, (2011), Türkçede Söz Dizimi, Ankara: Akçağ.
KOÇ, Kenan; DOĞAN, Oğuz, (2004), Kazak Türkçesi Grameri, (Redaktör: BAYNİYAZOV, Ayabek), Ankara: Gazi Kitabevi.
KOÇ, Nurettin, (1999), Yeni Dilbilgisi, İstanbul: İnkılâp.
KONONOV, A.N., (1956), Grammatika Sovremennogo Turetskogo Literaturnogo Yazıka, Moskva-Leningrad: İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
KORKMAZ, Zeynep, (2009), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÖZTÜRK, Deniz, (2008), Türkiye Türkçesinde Anlamca Kaynaşmış-Deyimleşmiş Birleşik Fiiller, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Atasözleri ve Deyimleri I (2001), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. Türkçe Sözlük, (2011), TDK, Ankara.
ZÜLFİKAR, Hamza, (2018), “Dünden Bugüne Türkçe-Türkçede Kaç Yardımcı Fiil Var”, www.tdk.gov.tr (14.07.2018)