KADİM KENTİN KİMLİĞİ ANTAKYA UZUN ÇARŞI

Öz Anadolu‟dan Mısır‟a giden yol güzergâhında, Ön Asya ile Suriye toprakları arasında kavĢak noktası olan Antakya; Asuri, Roma, Pers, Arap ve Osmanlı gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmıĢ kadim bir kenttir. Kadim kentlerin kent kimliğinin bir parçası olan tarihi çarĢılar, toplumsal hafızayı örneklemeleri itibariyle önemli kamusal alanlardır. Birçok faaliyetin bir arada yürütüldüğü bu tür kamusal alanlar yalnızca ticaret merkezi olarak hizmet etmezler. GeçmiĢi XVII. yüz yıla kadar dayandırılan çarĢı, Evliya Çelebi‟nin Seyahatname ‟sine dahi konu olmuĢtur. Uzun ÇarĢı, tarihi ve yüzyıllardır devam eden çarĢı kültürüyle bulunduğu kenti tanımlayan önemli bir mekândır. Sosyal hafızanın önemli bir unsuru olarak kültür canlıdır, geliĢir, değiĢir ve hatta ölebilir. Bu çalıĢma Uzun ÇarĢı‟da, çarĢıya ve esnafına has birtakım inanç, gelenek ve göreneğin dolayısıyla toplumsal hafızanın değiĢim-dönüĢümünün izlerini sürmüĢtür. ÇalıĢmanın bulguları 2017 yılı içerisinde çeĢitli zaman dilimlerinde Uzun ÇarĢı‟ya gidilerek yerinde gözlem ve rastgele örneklem tekniğiyle çarĢı esnafıyla görüĢmeler yapılmak suretiyle elde edilmiĢtir. Yapılan görüĢmeler ses kayıt cihazı ile kaydedilmiĢ ve daha sonra analiz edilmiĢtir. Elde edilen bulgular, alan yazınındaki konuyla ilgili kaynaklarla da desteklenmiĢtir. ÇalıĢmada bulgular; “iĢ kolları ve iĢ kollarına ayrılan yerler”, “esnaflar arası iliĢkiler”, “çıraklık” ve “Nazar inançları, Resim ve Dua Asma Geleneği” gibi baĢlıklarla tasnif edilerek kente ait toplumsal hafızanın izleri analiz edilmeye çalıĢılmıĢtır.

Anahtar Kelimeler:

Antakya, Uzun ÇarĢı, kent kimliği, pazar

PDF

___

AKTAŞ, İhsan, (2009, 12 Mayıs), “Kent Kimliği”, Erişim Tarihi: 3 Mart 2018. http://www.haber7.com/yazarlar/ihsan-aktas/402431-kent-kimligi
ASARCIKLI, Mehmet, (1989), Antakya Kent Formunun Oluşturan Öğelerin Araştırılıp Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
ÇETİN, Bayram, (2010), “Antakya (Hatay) Nüfusunun 1940-2008 Yılları Arasındaki Gelişimi ve Temel Özellikleri”, Hatay Araştırmaları, Ankara: Cantekin Matbaası.
ÇIBLAK, Nilgün, (2004), “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar”, Türklük Bilimi Araştırmaları, XV, 15: 103-125.
DOWNEY, Glanville, (1961), History of Antioch, New Jersey: Princeton University Press.
ELİADE, Mircea, (2014), Mitlerin Özellikleri, İstanbul: Melisa Matbaacılık.
GEDÜK, Serkan, (2013), “Osmanlı Sarayın Buhur ve Gül Suyu Geleneği”, Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık 6, İstanbul.
GÜL, Abdülkadir, (2008), Antakya Kaza’sının Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1709- 1806), Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
KARAGEL, D. ve H. KARAGEL (2014), “Tarihi Bir Ticaret Merkezinin Pazarlama Coğrafyası Kapsamında Analizi: Uzunçarşı (Antakya/Türkiye)”, European Journal of Research on Education, II, Özel Sayı: 166-184.
KAYPAK, İafak, (2010), “Antakya'nın Kent Kimliği Açısından İrdelenmesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, VII, 14: 373- 392.
KÖROĞLU, Gülgün, (2007), “Bizans Döneminde Buhur Geleneği ve Buhurdanlar”, Erişim Tarihi; 27.01.2017/saat: 01:20.
MORTAN, Kenan ve KÜÇÜKERMAN, Önder, (2010), Çarşı, Pazar, Ticaret ve Kapalıçarşı, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
ŞAHİN, Kadriye, (2015), “Antakya‟nın Ortak Yaşam Alanı Uzun Çarşı‟dan Geleneksel Yansımalar”, Halk Kültüründe İktisat ve Ticaret Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Motif Vakfı Yayınları, 13, 258- 269.
ŞAHİNKESEN, Ali, (1991), “Çıraklık Eğitiminin Osmanlı Dönemi Durumu”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, XXIV, 2: 387- 403.
TDK [Türk Dil Kurumu], (2018), “Buhur” maddesi. http://tdk.gov.tr
TEKELİ, İlhan, (1991), “Bir Kentin Kimliği Üzerine Düşünceler”, Kent Planlaması Konuşmaları, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, 79- 89.
TOPÇU, Kadriye ve S. Güven BİLSEL, (2016), “Geleneksel Gaziantep Çarşısının Mekânsal Kalite Açısından Değerlendirilmesi”, Artium, IV, 1: 58-74.
TURAN, Abdullah ve K. Safa GÜMÜİ, (2015), “Türk Dünyasında Kültür, Sosyal Dayanışma ve Birlik Köprüsü Olarak Ahilik Teşkilatı ve Bu Bağlamda Türk Devletlerine Öneriler”, Journal of International Social Research, VIII, 41: 597- 612.
TURGUT, Nevin, (1986), Antakya Tarihi Ticaret Merkezi Mekânsal Yapı Değişim ve Gelişim Sürecinin Kent Ticaret Merkezi Planlamasına Etkinliği, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
http://www.obarsiv.com/pdf/gulgunkoroglu_nihal.pdf