BONCUK İŞİ (HAPİSHANE İŞİ) SAYALARDAN ÜRETİLEN AYAKKABILAR: MEHMET AKBACAKOĞLU KOLEKSİYONUNDAN
Öz Ayakkabı, ayakları koruma ihtiyacı ile ortaya çıktığı düĢünülen, zaman içinde iklim ve çevre koĢullarına göre biçimlenmiĢ bir ayak giysisidir. Ayakkabı, toplumların kültürel yapılarının aynası olarak sosyal sınıflar arasındaki farklılıkları, gereksinim, el becerileri, teknoloji, zevk ve sanatsal özelliklerini yansıtmakta, koruma iĢlevinin dıĢında, maddi kültür ve endüstriyel moda ürünü olarak görülmektedir. Yapımında, iĢlevselliğin yanında estetik kaygılar öne çıkmakta deri ve tekstil yanında farklı gereçler kullanılmaktadır. Boncuklar da bu gereçlerden birisidir. Boncuk iĢi olarak bilinen “hapishane iĢi” 20. yüzyıl baĢlarından beri cezaevlerimizde yapılmaktadır. Tığ yardımı ile ipliğin 1-2 milimetre çapında boncuklarla birlikte örülmesi sonucu, ayakkabı tabanın üzerinde yer alan üst kısım “saya” hazırlanmaktadır. Daha sonra üretim atölyelerinde dikilen saya, taban ile birleĢtirilerek ayakkabıya dönüĢtürülmektedir. Halen cezaevlerinde küçük eĢyalar yapılmakla birlikte uzun yıllardır boncuk iĢi saya pek örülmemektedir. Mehmet Akbacakoğlu’na ait koleksiyonda bulunan, farklı cezaevlerinde 1955-1970 yılları arasında örülen boncuk iĢi sayalardan üretilmiĢ altı çift ayakkabı; sayanın örüldüğü cezaevi, yapım yılı, numara, model, gereç, renk, motif, kompozisyon, yıpranma ve onarım yönünden incelenmektedir. Günümüzde bu sayaların örülmemesi, dolayısıyla ayakkabıya dönüĢtürülememesi nedeniyle, sözü edilen koleksiyondaki ayakkabıların belgelendirilmesi amaçlanmıĢtır. Bu çalıĢma ile geleneksel kültürümüzün bir parçası olan hapishane iĢi tekniği ile yapılan ayakkabı sayalarının tanıtılması farklı tasarımlarla yeniden yorumlanarak ayakkabı moda ve üretim sektörüne katkı sağlaması ve diğer araĢtırmalara kaynak oluĢturması hedeflenmektedir
___
- ÇORUHLU, Y. (2007). “Orta Ve İç Asya’da Kazı Ve Araştırmalarda Elde Edilen
Materyale Göre Erken Devir Türklerinde Çizme”. (Emine Naskali Gürsoy). Ayakkabı
Kitabı. (2. Baskı), İstanbul: Kitabevi, s.347- 356.
- DARGA, M. KONYAR, E. (2007). Boncuklar Dizilir Zamana. Gönül Paksoy
Koleksiyondan Kreasyona Boncuk / Koleksiyon. İstanbul. s. 28.
- GÖRÜNÜR, L. (2014). “Pabuç Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonundan”. Vehbi
Koç Vakfı. Sadberk Hanım Müzesi İstanbul.
- HABRAKEN, W. (2007). Tribal And Ethnic Footwear Of The World,
Oosterhout/Holland: LSC Communicatie bv.
- KURT, G. (2014). (Turkey, Ankara). “Traditions in Turkey Beading” (Based on
Workshop Penal Colony) 58-65//Design. Art. Industry: International collection of
scientific papers. Issue 2, executive editor Ph.D. N. M. Shabalina. Chelyabinsk, 2014,
124 p. ISSN 2312-6116.
- MEYDAN LAROUSSE Büyük Lügat Ve Ansiklopedi. (1990). İstanbul: Meydan
Yayınevi. Cilt: 2
- ÖGEL, B. (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları,
638. Kültür Eserleri Dizisi, 46 Cilt:5
- ÖZAY, S. (1998). Kutsal Boncuklar. Art Dekor, 63.
- SOMÇAĞ, H. (2014). “Ayakkabı Dünyası Arşivindeki Kumaş Sayalı Geleneksel
Ayakkabıların İncelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi
Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
- YANAR, A,. ERDOĞAN, Z., KAYABAİI, N, SÖYLEMEZOĞLU, F. (2013). “Tutuklu ve
Hükümlülere El Sanatları Eğitimi Verilmesi ve Sonuçlarının İncelenmesi”, Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (1) 57-66
- https://www.pinterest.com/1reggie2/fashion-before-1500/ adresinden 10 Mayıs 2014
Saat 18: 10’da alınmıştır.
- Akbacakoğlu, Mehmet ( 28 Mart, 2015). Koleksiyon sahibi. Mehmet Akbacakoğlu’nun
Ofisi, Ankara.