Bora YENİHAN, Gökçe CEREV, Doğa Başar SARIİPEK

TÜRK SENDİKACILIĞI ÜZERİNE BİR KARŞILAŞTIRMA; ANAYASA İLE GELEN ANAYASA İLE GİDER

Öz Türk sendikal yaşamı batılı ülkelerle kıyaslandığında görece geç bir dönemde başlamıştır. Bu durumda ülkenin kültürel, toplumsal ve sosyo-ekonomik yapısı kadar siyasi iradelerinde konuya yaklaşımı belirleyici rol oynamıştır. Türk sendikal yaşamı için en dikkat çekici nokta, kazanılan hakların işçi sınıfının mücadelesi veya toplumsal hareketler sonucunda değil, siyasi iradelerin kararları ile gerçekleşmiş olmasıdır. Herhangi bir baskı unsuru olmadan ve kanunlarla tanınan sendikal haklar hemen hemen her dönem değişen siyasi anlayışla birlikte değişme göstermiş, kimi zaman genişletilmiş ve kimi zaman da kısıtlanmıştır. Ortaya çıkan bu genişlemeler ve kısıtlamalar sendikacılığın dönemsel değişimlerini ortaya çıkarmıştır. Sendikalar bazı dönemlerde güçlü bir yapı ortaya koyarken bazı zamanlarda çok sınırlı bir yapı ortaya koymuştur. Bu durumu irdelemek için başta 1961 ve 1982 yıllarında kabul edilenler olmak üzere, Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarına dayanarak çıkarılan ve Türk sendikal yaşamını düzenleyen kanunlar karşılaştırılarak incelenmiştir. Yapılan karşılaştırmalar sonucunda sendikal yaşam için vazgeçilmez olan örgütlenme, toplu pazarlık ve grev haklarının 1961 T.C. Anayasası ile geniş ve özgürlükçü bir yaklaşımla ele alındığı, ancak 1982 T.C. Anayasası ile bu hakların kullanımında bir gerileme ve kısıtlama yaşandığı görülmüştür. Günümüzde de her ne kadar görece yeni ve çağın gereklerine uygun kanunlarla bu durum düzeltilmeye çalışılsa da sendikal özgürlük ve sendikal hakların kullanımı konusunda ciddi eleştiri ve eksiklerin olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Anayasa, Sendika, Sendikal Haklar

PDF

___

AKBIYIK, Nihat ve KOÇ, Muzaffer (2011), “Kıdem Tazminatı ve Kıdem Tazminatı Fonunun İktisadi ve Sosyal Sonuçları”, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 16, Sayı 3, Isparta.
AKGEYİK, Tekin (1994), “Sendika-siyaset İlişkisi”, Kamu-İş Dergisi, Cilt 3, Sayı 3.
AKKAYA, Yüksel (1998), “Kuruluş Yıllarında Türkiye’de İşçi Sınıfı, 1923-1936”, Mersin Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 1. Sayı, Mersin.
ARSLAN, Fahrettin (1998), “275 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu”, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt 2, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, İstanbul.
AYDIN, Ufuk ve KESKİN, Özlem (2015), “2821 Sayılı Kanun’dan 6356 Sayılı Kanuna: Türkiye’de Sendikalar Hukukunun Dönüşümü”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, Eskişehir.
AYDOĞANOĞLU, Erkan (2010), “Sendikalar ve İşyeri Örgütlenmesi”, Genişletilmiş 2. Basım, Kültür Sanat-Sen Yayınları.
ÇELİK ŞAHİN, Hatice (2010), “Türkiye’de İşçi Sınıfının Gelişim Süreci ve Geçmişten Günümüze İşçi Hareketi”, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 7, Denizli.
DEMİR, Fevzi (2013), “Sendikaların Kuruluşu ve İşleyişi”, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Cilt 4, Sayı 39.
DERELİ, Toker (2013), “6356 Sayılı Yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu: Genel Bir Değerlendirme”, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Cilt 1, Sayı 36.
ERSİNADIM, Hamza (2012), “1961 Anayasası’ndan Bugüne Sendikaların Sosyal Faaliyetlerinin Hukuki Çerçevesi”, Kamu-İş Dergisi, Cilt 12, Sayı 4.
GÜLER, İerefettin (2016), “Toplu İş Uyuşmazlıklarının Barışçı Yollarla Çözümünde Arabulucu, Görevli Makam ve Yetkili İşçi Sendikasının Fonksiyonları”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, Cilt 5, Yıl 5, Sayı 13
GÜLMEZ, Mesut (2002), “Kamu Görevlileri Sendika ve Toplu Görüşme Hukuku: 788’den 4688’e 1926-2001”, TODAİ Yayınları, Ankara.
GÜLMEZ, Mesut (2013), “1924’ten 1982’ye Anayasal Sendikal Haklar ve Ulusalüstü Kurallarla Uyumlu “Yeni” Anayasa İçin Öneriler”, V. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, 31 Ekim-1 Kasım, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
IŞIKLI, Alpaslan (1995), “Küreselleşme ve Demokratikleşme”, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, No: 14, Ankara.
KILKIŞ, İlknur, YILDIZ BAĞDOĞAN, Selver ve BAŞTÜRK, Şenol (2014), “Türkiye’de Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümünde Arabuluculuk ve Uzlaştırma Sisteminin Evrimi ve Sistemin Etkinliğini Arttırıcı Öneriler”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 16, sayı 1, İzmir
KOÇ, Yıldırım (1997), “Milliyetçi İşçi Sendikaları Konfederasyonu-MİSK”, Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, Yıl 2, Sayı 5, Ankara.
KOÇ, Yıldırım (1998), “Sendikacılık Tarihi”, Türk-İş Eğitim Yayınları, No: 1, Ankara.
KOÇ, Yıldırım, (2000), “Türkiye’de İşçiler ve Sendikalar (Tarihten Sayfalar)”, Türkiye YOL-İŞ Sendikası Yayınları.
MAHİROĞULLARI, Adnan (2001), “Türkiye’de Sendikalaşma Evreleri ve Sendikalaşmayı Etkileyen Unsurlar”, Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Sivas.
MAHİROĞULLARI, Adnan (2011), “Dünya’da ve Türkiye’de Sendikacılık”, Ekin Kitabevi, Bursa.
MAHİROĞULLARI, Adnan (2012), “XXI. Yüzyıla Girerken Sendikacılık: Günümüzdeki Değişim, Dönüşüm ve Gelecek İçin Arayışlar”, HAK-İİ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, Cilt 1, Yıl 1, Sayı 1.
MAHİROĞULLARI, Adnan (2012), “Sendika-siyaset İlişkisinin Teorik Çerçevesi ve Günümüzdeki Düzeyi”, HAK-İİ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, Cilt 1, Yıl 1, Sayı 2.
MAKAL, Ahmet (1997), “Osmanlı İmparatorluğunda Çalışma İlişkileri: 1850-1920”, İmge Kitabevi, Ankara.
MAKAL, Ahmet (1999), “Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920-1946”, İmge Kitabevi, Ankara.
OKUR, Zeki (2013), “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Bakımından Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi”, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Cilt 4, Sayı 39.
ÖNSAL, Naci (2013), “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Üzerine Notlar”, Türk-Metal Sendikası Yayınları, Ziraat Gurup Matbaacılık, Ankara.
ÖZERKMEN, Necmettin (2003), “Geçmişten Günümüze Türkiye'de Anayasa ve Yasalarda Sendikal Hakların Düzenlemesi ve Getirilen Kısıtlamalar”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43-1, Ankara.
PIÇAK, Murat ve KADAH, Hamza (2017), “Türkiye’de Sendikalaşmanın Tarihsel Gelişimi”, Dünden Bugüne Ekonomi Yazıları, Edi. Selçuk Koç, Sema YILMAZ GENÇ, Kerem ÇOLAK, Kocaeli Üniversitesi Vakfı Yayınları, Kocaeli.
SERÇE, Erkan (1996), “Ameleperver Cemiyeti”, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi 1. Cilt, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
SUBAŞI, İbrahim (2013), “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda Toplu İş Sözleşmesinin Teşmili”, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Cilt 4, Sayı 39.
ŞAHLANAN, Fevzi (1995), “Sendikalar Hukuku”, Banksis Yayınları, İstanbul.
TALAS, Cahit (1992), “Türkiye’nin Açıklamalı Sosyal Politika Tarihi”, Bilgi Yayınevi, 1. Baskı, Ankara.
TOKOL, Aysen (1994), “Türkiye’de Sendikal Hareket”, Ezgi Kitabevi, 1. Baskı, Bursa.
TOKOL, Aysen (2012), “Türk Endüstri İlişkileri Sistemi”, Dora Yayınevi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 3. Baskı, Bursa.
TOKOL, Aysen (2017), “Endüstri İlişkileri ve Yeni Gelişmeler”, Dora Yayınevi, 7. Baskı, Bursa.
UÇKAN, Banu (2001), “Sendika Güvenliğinin Teorik Çerçevesi ve Endüstri İlişkileri Sistemine Etkisi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56/3, Ankara.
YORGUN, Sayım (2013), “Sosyal Politika Açısından 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu”, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Cilt 4, Sayı 39
274 Sayılı Sendikalar Kanunu (1963), http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/11462.pdf, Erişim Tarihi 15.02.2018.
275 Sayılı Sendikalar Kanunu (1963), http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/11462.pdf, Erişim Tarihi 15.02.2018.
703 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (2018), “Anayasada Yapılan Değişikliklerde Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”, Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü, Resmî Gazete, Sayı 30473, 3. Mükerrer, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180709M3.pdf, Erişim Tarihi 15.02.2018.
1961 T.C. Anayasası (1961), https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa61.htm, Erişim Tarihi 15.02.2018.
1982 T.C. Anayasası (1982), https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf, Erişim Tarihi 16.02.2018.
2821 Sayılı Sendikalar Kanunu (1983), http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18040.pdf, Erişim Tarihi 17.02.2018.
2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu (1983), http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18040.pdf, Erişim Tarihi 17.02.2018.
4641 Sayılı Ekonomik ve Sosyal Konseyin Çalışma, Esas ve Yöntemleri Hakkında Kanun (2001), http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4641.pdf, Erişim Tarihi 17.02.2018.
4857 Sayılı Türk İş Kanunu (2003), http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf, Erişim Tarihi 18.02.2018.
6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu (2012), http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6356.pdf, Erişim Tarihi 15.02.2018.
6552 Sayılı İş Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun (2014), http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/09/20140911m1-1.htm, Erişim Tarihi 15.02.2018.
ACUN, Fatma, “Klasik Dönem Eyalet İdare Tarzı Olarak Tımar Sistemi ve Uygulaması”, Athttp://yunus.hacettepe.edu.tr/~facun/Klasik_donemde_timar_sistemi.pdf, Erişim Tarihi 09.02.2018.
ERSİL, Mehmet, http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/1974- 4/8.pdf, erişim Tarihi 15.02.2018.
GÜLMEZ, Mesut (1971), “1961 Anayasası’nda Sendikal Hakların Oluşumu”, Amme İdaresi,
http://www.todaie.edu.tr/resimler/ekler/4b3af3f074224e3_ek.pdf?dergi=Amme%20Idar esi%20Dergisi, Erişim Tarihi 15.02.2018.
https://disk.org.tr/, Erişim Tarihi 16.02.2018.
http://isciveisverenuyumu.com/uploads/p/97/Sendikal%20orgutlenme%20Stratejiler%2 0ve%20Liderlik.pdf, Erişim Tarihi 17.02.2018.
http://www.hakis.org.tr/icerik.php?sayfa=3, Erişim Tarihi 16.02.2018.
http://www.hakis.org.tr/, Erişim Tarihi 16.02.2018.
http://www.turkis.org.tr/, Erişim Tarihi 16.02.2018.