TÜRK BASININA GÖRE, MAHMUT MAKAL’IN “BİZİM KÖY” İSİMLİ ESERİNİN 1950 SEÇİM PROPAGANDALARINA ETKİSİ

Öz Türkiye Cumhuriyeti’nde Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü devirlerinde çok büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Ancak bu gelişme şehirlerde olduğu kadar köy yaşamına intikal ettirilememiştir. Köy ile şehir, zeytinyağı ile su gibi birbirinden ayrı durmuşlardır. Bir köy öğretmeni olan Mahmut Makal’ın ‘Bizim Köy’ isimli eseri de bu aksaklığı gidermek için gerekli olan teşhis görevini yerine getirmiş ve Anadolu’daki köy yaşamını tüm çıplaklığı ile ortaya koymuştur. Ancak sorgulama ve eleştiri kültürünü tam anlamı ile içine sindirememiş toplumlarda yaşanan hastalık burada da görülmüştür. Makal’ın eseri, tedavi için teşhis ya da yapıcı bir eleştiri olarak değil de bir kısım bürokrat tarafından hükümeti ve devleti yıpratıcı hatta yıkıcı bir eylem olarak değerlendirilmiştir. Üstelik bu dönemde çok partili siyasi hayata geçilmesi ve Mahmut Makal’ın ‘Bizim Köy’ isimli eserinin de genel seçimlere az bir süre kala yayımlanmış olması çalışmanın siyasi partilerce politik bir malzeme olarak değerlendirilmesine sebep olmuştur. Makal, iktidar çevreleri tarafından eleştirilip bir tür cezaya çarptırılmak istenirken muhalefet kanadı tarafından ise ileri sürdükleri iddiaların somut göstergesi olarak sunulmuştur. Bu çalışmada edebi bir eserin akisleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada; dönemin süreli yayınları temel alınmış, telif eserlerden de istifade edilmiştir. Edebi bir eserin günlük siyaset üzerinde etkisi olabilir mi? Gerçekleri söylemek milli birlik ve bütünlüğe zarar verir mi? Basın ve kamuoyu yargı kararını etkileyebilir mi? Biçimindeki sorulara cevap aranmıştır. Çalışma sonucunda sosyolojik temelli edebi bir eser olan ‘Bizim Köy’ün siyaset ve toplum hayatı üzerinde olumlu etkide bulunduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

: Mahmut Makal, Bizim Köy, basın, eğitim, köy

PDF

___

AKYÜZ, Yahya, (2015), Türk Eğitim Tarihi, Ankara: Pegem Akademi.
ÇAVDAR, Tevfik, (2008), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839 – 1950), Ankara: İmge.
GEDİKOĞLU, Şevket, (1971), Evreleri, Getirdikleri ve Yankılarıyla Köy Enstitüleri, Ankara: İş Matbaacılık.
MAKAL, Mahmut, (1961), Bizim Köy, İstanbul: Varlık Yayınevi.
TONGUÇ, Engin, (1970), Devrim Açısından Köy Enstitüleri ve Tonguç, İstanbul: Ant Yayınları.
TURAN, Şerafettin, (1999), Türk Devrim Tarihi IV: Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye (10 Kasım 1938 – 14 Mayıs 1950), Ankara: Bilgi Yayınevi.
ANDAY, Melih Cevdet, (1950), “Bizim Köy’e Dair”, Yaprak, Yıl:2, S.21: s.2.
ÇELEBİ, Onur, (2016), “14 Mayıs 1950 Seçimlerinde Şiddet Politikası ve Milli Birlik Temaları”, Turkish Studies, C.XI, S.11: s.29-52.
KANIK, Orhan Veli, (1950), “Bizim Köy’le Küçük Paşa”, Yaprak, Yıl:2, S.24: s.2.
KOCABAŞ, Kemal, (2018), “Canlandırılacak Köy’den Bizim Köy’e”, Kitap, S.19: s.4-13.
PLANCK, Ulrich, (1977), “Türkiye’de Köy Sosyolojisi”, Çeviren: M. Reşit Küçükboyacı, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C.II, S.4: s.223-240.
RIFAT, Oktay, (1950), “Bizim Köy”, Yaprak, Yıl:2, S.23: s.2.
YILDIZ, Nihal – AKANDERE, Osman, (2017), “Köy Enstitülerinin İdeolojik Yapısı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları, C.XVII, S.35: s.275-316.
AKDAĞ, Ali Can, (2020), Türk Eğitim, Kültür ve Edebiyat Dünyasında Mahmut Makal, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
ERBAŞ, Gülay, (2019), Mahmut Makal’ın Hayatı, Sanatı ve Edebi Eserleri, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.
KARAMAN, Nazlı, (2010), Köy Enstitüsü Mezunu Mahmut Makal, Fakir Baykurt ve Talip Apaydın’ın Romanlarında Köyde Eğitim Sorunu, Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi
“ ‘Bizim Köy’ Müellifinin Tevkifi” , Cumhuriyet, 11.04.1950, no: 9221, s. 1,3.
“ Bizim Köy Müellifi İle Bir Konuşma” , Cumhuriyet, 13.04.1950, no: 9223, s. 1,3.
“ Bizim Köy Müellifi Tevkif Edildi” , Cumhuriyet, 07.04.1950, no: 9217, s. 1,3.
“Bizim Köy Hakkında” , Yeni Sabah, 02.05.1950, no: 3980, s. 1, 3.
“Bizim Köy Müellifi Tahliye Edildi” , Akşam, 30.04.1950, no: 11333, s. 2.
“Bizim Köy Müellifinin Tevkif Sebebi” , Yeni Sabah, 15.04.1950, no: 3963, s. 1, 5.
“Bizim Köy’ü Yazan Tevkif Edildi” , Son Posta, 07.04.1950, no: 1435, s. 1,7.
“Bizim Köy’ün Müellifi Tevkif Edildi” , Yeni İstanbul, 02.04.1950, no: 123, s. 2.
“C. Bayar, Kastamonu’da Mali Politikayı Tenkit Etti” , Cumhuriyet, 01.05.1950, s. 1,3.
“Cumhurbaşkanı Dün Bir Hasbıhal Yaptı” , Cumhuriyet, 04.05.1950, s. 1,3.
“Cumhurbaşkanı Dün Mahmud Makal’ı Kabul Etti ”, Cumhuriyet, 16.06.1950, no: 9287, s. 1 – 2.
“Cumhurbaşkanının Dün Söylediği Seçim Nutku” , Cumhuriyet, 28.03.1950, s. 1,4.
“Günaltay’ın Kastamonu’da Söylediği Nutuk” , Ulus, 12.04.1950, no: 10339, s. 1, 5.
“Hep O Kitap” , Ulus, 10.04.1950, no: 10337, s. 3.
“İnönü’nün Üçüncü Nutku” , Ulus, 28.03.1950, s. 1,3.
“Mahmud Makal Dün Tahliye Edildi”, Cumhuriyet, 30.04.1950, no: 9240, s. 1
“Mahmut Makal İftiraya Uğradığını Söylüyor” , Vatan, 12.04.1950, no: 3193, s.1, 4.
“Mahmut Makal Serbest Bırakıldı” , Vatan, 01.05.1950, no: 3212, s.1, 3.
“Mahmut Makal Tahliye Edildi” , Son Posta, 01.05.1950, no: 1459, s. 3.
“Mahmut Makal Tevkif Edilmiş” , Vatan, 09.04.1950, no: 3190, s.1, 3.
“Mahmut Makal’ı Avukat S. Ağaoğlu Müdafaa Edecek” , Akşam, 18.04.1950, no: 11321, s. 2.
“Mahmut Makal’ın Tevkifi Hadisesi” , Ulus, 09.04.1950, no: 10336, s. 1.
“Mahmut Makal’ın Tevkifi Sebebi” , Son Posta, 18.04.1950, no: 1446, s. 1,7.
“Mahmut Makal’ın Tevkifi Teyit Edildi” , Son Posta, 09.04.1950, no: 1437, s.1, 3.
“Partiler, Radyolarla Propagandaya Başladı” , Cumhuriyet, 05.05.1950, s. 1,3.
“Tevkifinin Kitaptan İleri Gelmediği Bildiriliyor” , Akşam, 10.04.1950, no: 11313, s. 2.
“Yurt da Seçim İçin Söylenen Nutuklar” , Cumhuriyet, 03.05.1950, s. 1,4.
Adile Ayda, “Bizim Köy”, Cumhuriyet, 27.04.1950, no: 9237, s. 2.
Ercümend Talu, “Bizim Köy” , Son Posta, 03.04.1950, no: 1431, s. 2.
Ferdi Öner, “ ‘Bizim Köy’ Müellifi Hayatını Anlatıyor” , Cumhuriyet, 17.04.1950, no: 9227, s. 1,4.
Ferdi Öner, “ ‘Bizim Köy’ Müellifi Hayatını Anlatıyor” , Cumhuriyet, 17.04.1950, no: 9227, s. 4.
Ferdi Öner, “Mahmud Makal Bursa’da”, Cumhuriyet, 28.05.1950, no: 9268, s. 1.
Ferdi Öner, “Mahmud Makal Büyük Şehrin Gece Hayatını Tetkik Etti”, Cumhuriyet, 27.05.1950, no: 9267, s. 1, 4.
Ferdi Öner, “Mahmud Makal Cumhuriyet’in Misafiri Olarak İstanbul’da”, Cumhuriyet, 23.05.1950, no: 9263, s. 1, 4.
Ferdi Öner, “Mahmud Makal Cumhuriyet’in Misafiri Olarak İstanbul’da”, Cumhuriyet, 23.05.1950, no: 9263, s. 1, 4.
Ferdi Öner, “Mahmud Makal İstanbul’u Geziyor”, Cumhuriyet, 24.05.1950, no: 9264, s. 1 – 2.
Ferdi Öner, “Mahmud Makal Üniversite Gençlerinin Verdikleri Çayda”, Cumhuriyet, 30.05.1950, no: 9270, s. 1, 3.
Ferdi Öner, “Mahmud Makal, Boğaziçinde”, Cumhuriyet, 25.05.1950, no: 9265, s. 1, 5.
Ferdi Öner, “Mahmud Makal, Üniversitede”, Cumhuriyet, 26.05.1950, no: 9266, s. 1, 5.
Ferdi Öner, “Mahmud Makal’ın Uçak Yolculuğu”, Cumhuriyet, 29.05.1950, no: 9269, s. 1, 3.
Fikret Kanad, “Köy Kalkınması ve Bizim Köy” , Ulus, 04.04.1950, no: 10331, s. 2.
H. Vehbi Eralp, “Bizim Köy” , Yeni Sabah, 10.03.1950, no: 3926, s. 2;
Hasan Ali Ediz, “Köy Siyasetimiz ve Bizim Köy” , Son Posta, 04.04.1950, no: 1432, s. 5.
Mahmud Makal, “Bizim Köy Müellifinin İntibaları: İstanbul’dan Ayrılırken”, Cumhuriyet, 03.06.1950, no: 9274, s. 2.
Nuri Alpay, “Bizim Köy” , Zafer, 19.05.1950, no: 383, s.4.
Nusret Safa Coşkun, “Bizim Köy Müellifi ve Bir Şüphe...” , Son Posta, 29.05.1950, no: 1487, s. 4.
Selahattin Batu, “Bizim Köy’e Dair” , Ulus, 12.04.1950, no: 10339, s. 2.
Selim Ragıp Emeç, “Hakikatlerden Korkmayalım” , Son Posta, 08.04.1950, no: 1436, s. 1,7.
Suat Taşer, “Köyden Gelen Ses: Bizim Köy” , Zafer, 05.04.1950, no: 341, s. 4.
Süreyya Ağaoğlu, “Mahmut Makal’la Konuştuklarımız” , Vatan, 03.05.1950, no: 3214, s. 2.
Şevket Rado, “Bizim Köy Meselesi” , Akşam, 15.04.1950, no: 11318, s. 2.
Ercümend Talu, “Bizim Köy” , Son Posta, 03.04.1950, no: 1431, s. 2.
Zeria Karadeniz, “Yine Bizim Köy ve Bir Yazı” , Zafer, 19.04.1950, no: 355, s. 2.