OSMANLI DEVLETİ İLE KAŞGAR EMİRİ YAKUP BEG ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Osmanlı Devletinin sonlarına doğru Orta Asya’daki Rus ve Çin işgallerinden meydana gelen yeni siyasi tablo çerçevesinde, Türkistan Türklerinin işgale karşı direnişi ve bu direnişten doğan Doğu Türkistan’ın Kaşgar Emirliğinin hükümdarı Yakup Han’ın Osmanlı devleti ile yürüttüğü ilişkiler, Osmanlı Devletinin Doğu Türkistan’daki faaliyetleri, Osmanlı devletinin Kaşgar’a silah ve askeri yardımları, iki ülke arasındaki yazışmalar, İstanbul’daki Kaşgar ilgisi, Osmanlı devletinin Doğu Türkistan için önemi, Osmanlı Devletinin Kaşgar politikası ve bütün bunların doğurduğu siyasi ve sosyo kültürel sonuçlar ortaya konmaya çalışılacaktır. Bu amaçla öncelikle Türkistan coğrafyası ve tarihi hakkında genel bilgiler verilecek ardından öncelikle Çağatay Hanlığından Mançu İstilasına Kadar Olan Tarihi Süreç daha sonra Mançu İstilasından Yakup Beg’in İstiklalini İlan Etmesine Kadar Olan Tarihi Süreç içerisinde Doğu Türkistan hakkında temel sosyal ve siyasal görünümün genel hatları çizilecektir. Yakup Bey döneminde Osmanlı yönetimiyle kurulan politik, askeri ve ekonomik ilişkiler aktarılacaktır. Türkistan’ın siyasi tarihi ve Osmanlı yönetiminin bu kesimlerle ilgili bakış açısının verilmeye çalışılacağı çalışma, gerek Osmanlı gerekse Türkistan açısından eldeki bilgilerin bir araya getirilmesi ve tarihi bir dönemin aydınlatılmasına katkı sağlamayı hedeflemektedir. Bu doğrultuda Türkistan’ın günümüzdeki sosyal, siyasal, ekonomik ve demografik problemlerinin sağlıklı bir şekilde çözümü için Osmanlı İmparatorluğu’ndan bugüne geçen süreyi ve önemli kırılma noktaları sağlıklı bir şekilde yorumlamak gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Kaşgar Emirliği, Doğu Türkistan, Yakup Han

PDF

___

Abdülkadir, Macit, 2009, “Osmanlı Devleti İle Hokand Hanlığı Münasebetleri “, Sayı 4, Yıl: 4, , İstanbul: İlem Yıllık
Adıbelli, Barış, 2008, Doğu Türkistan, İstanbul : Iq Kültür Sanat Yayıncılık.
Adıbelli, Barış, 2007, Osmanlıdan Günümüze Türk-Çin İlişkileri, İstanbul: Iq Kültür Sanat Yayıncılık.
Andican, Ahat, 2009, Osmanlıdan Günümüze Orta Asya Ve Türkiye, İstanbul : Doğan Kitap
Arat, Reşit, Rahmeti Kaşgar,1993, İslam Ansiklopedisi, C.6.İstanbul
Atif, Mehmet, 1998, Kaşgar Tarihi Bâis-İ Hayret Ahvâl-İ Garibesi, Kırıkkale :Eysi Yayınları.
Buğra, Muhammed, Emin, 1998, Şarki Türkistan Tarihi, İstanbul .
Can Ali, Yunus, 2001, Xvıı-Xvııı.Asırladaki Uygurlar Birlen Moğollarnıng Münasebeti, Urumçi :Xinjiang Neşriyati.
Çelik, Muhammed Bilal, 2013 , Yarkend Hanlığı’nın Siyasi Tarihi, İstanbul: Iq Kültür Sanat Yayıncılık.
Emin Efendi, Mehmet, 1986, İstanbul’dan Orta Asya’ya Seyahat, Hazırlayan: Rıza Akdemir, Ankara: Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Ercilasun, Konur Alp, 2003, “Ching Hanedanı Döneminde Kaşgar (19.Yüzyıl Başına Kadar)”, Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü.
Ercilasun, Konuralp, 2013,Tarihin Derinliklerinden 19.Yüzyıla Kaşgar, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Gömeç, S. Yağmur, 2015, Uygur Türkleri Tarihi, Ankara: Berikan Yayınevi.
Hayit, Baymirza, 2004, Türkistan Devletlerinin Milli Mücadeleleri Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Hikmet Bey, Adil, 2012, Asya’da Beş Türk, Arap Alfabesinden Aktaran Notlu Ve Tenkitli Şekilde Şerh Eden: Yusuf Gedikli, Ötüken Yayınları, İstanbul
Kalan, Ekrem, 2008, Cungar Hanlığı’nın Siyasi Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Kurban, İklil, 1992, Hocalar Devri, (Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü.
Kurban, İklil, 1995, Doğu Türkistan İçin Savaş, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Kuropatkin, 1983, Kaşgariya, (Uygur Türkçesine Çev:Aikema), Urumçi: Xinjiang Halk Neşriyati
Lewis, Bernard, 1979, The Emergence Of Modern Turkey, London: Oxford Univeristy Press.
N. M, Prjevalskiy, 1990,Tibet Seyahatnamesi, ( Çeviren: Ömer Cenap Eren), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özaydın ,Abdülkerim, Asya, 1993, İslam Ansiklopedisi, İstanbul ,Cilt.3.
Saray, Mehmet, 2015 ,Doğu Türkistan Türkleri Tarihi, İstanbul: Aygan Yayıncılık.
Saray, Mehmet, 1994 ,Rus İşgali Devrinde Osmanlı Devleti İle Türkistan Hanlıkları Arasındaki Siyasi Münasebetler(1775-1875), Ankara : Türk Tarih Kurumu.
Süleyman, Eset, 2000, Teklimakan'ga Dümlengen Ruh, Urumçi: Xinjiang Halk Neşriyatı.
T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2004, Belgelerle Osmanlı Türkistan İlişkisi (Xvı.-Xx.Yüzyıllar), Ankara .
Tuğ, Kadir, 2004, Doğu Türkistan’da Hocalar Dönemi, (Yüksek Lisans Tezi), Bişkek : Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensititüsü.
Türk Belediyeler Birliği, 2016,Osmanlı Belgelerinde Doğu Türkistan, İstanbul.
Xu, Jianying, 2010,Yakın Çağ’da Osmanlı Devletinin Doğu Türkistan’a Etkisi, Xiyu Yanjiu Dergisi.
Yavuz, Nuri, 2003, “Xıx. Yüzyılın İkinci Yarısında Kâşgar Emirliğiyle Osmanlı Devleti Arasındaki İlişkiler Ve Ali Kâzım İbrahim Efendi’ Nin Layihası”, Ankara : G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi C. 23, S. 2 .
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Meclis-İ Mahsus, Numara.243, Lef.1. Aktaran Mehmet Saray, Doğu Türkistan Türkleri Tarihi, S. 206 Türk Belediyeler Birliği, A.G.K., İstanbul 2016, S.276 İ.Dh. 705/49343