CUMHURİYET’İN İLK DÖNEMLERİNDE MARAŞ’TA İDARİ ALANDA YAPILAN DÜZENLEMELER (1923-1940)

1923 yılında Cumhuriyet’in ilanından itibaren Türkiye genelinde idari, sosyal, siyasi ve iktisadi başta olmak üzere çok sayıda yenilik ve düzenlemeler yapılmıştır. Bu yeni düzenlemelerle ülkenin modern usullerle yönetilmesi hedeflenmiştir. Bunlar arasında idari yapıda gerçekleştirilen hudut düzenlemeleri en fazla ön plana çıkanlardır. Bu düzenlemelerin çokça yapıldığı yerlerden birisi de Türkiye’nin ilk vilâyetlerinden birisi olan Maraş’tır. Yeni Türk devletinin oluşumunda önemli bir yere sahip olan ve ilk vilâyetlerden birisi Maraş’ın tarihi, zengin olaylarla doludur. Ulusal ruhun, ulusal direnişin bir sembolü durumunda olan Maraş’ın bu özelliği, bu gücü karşılıksız bırakılmamış ve bu vilâyet 5 Nisan 1925’te Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından ‘’Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyası’’ ile ödüllendirilmiştir. Ayrıca Maras’ın gelişmiş bir vilâyet olması için ide idari alanda ciddi adımlar atılmıştır. Bu makalede, Milli Mücadele Tarihinde önemli bir rol oynamış olan Maraş’ta şehrin gelişimi anlamında yapılan idari alandaki düzenlemeler gerekçeleriyle beraber teferruatlı bir biçimde ele alınmış ve bunun nüfusun potansiyelini nasıl etkilediği ayrıntılı bir biçimde irdelenmiştir. Bu kapsamda, çalışmamızdaki temel amaç, Cumhuriyetin ilk dönemlerinde Maraş vilâyetinde idari alanda yapılan düzenleme ve nüfusun yapısındaki değişimleri nedenleriyle birlikte ortaya çıkarmaktır. Türkiye’de Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde yeni ilçe, bucak ve köylerin tesis edilmesi, köylere bağlı olan bazı mahallelerin büyütülerek köy yapılması ve nüfustaki artış ya da azalmalara bağlı bazı köylerin de mahalleye dönüştürüldüğünden hareketle önemli idari hudut düzenlemelerin yapıldığı belgelerle ortaya çıkmaktadır. Bu kapsamda bu makalede söz konusu düzenlemeler, Maraş özelinde, elde edilen bulgu ve belgelerle irdelenmiştir. Bu makale, öncelikle Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi, Resmi gazetenin verileri ve Türkiye İstatistik Kurumundan elde edilen bilgiler olmak üzere; telif eserlerden faydalanılarak edilerek hazırlanmıştır. Ayrıca bu makalede doküman analizi tekniği kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

umhuriyet, İdari Yapı, Maraş, Nüfus, Vilayet.

PDF

___

Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 2.15.1.
Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 33.2.3.
Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 32.79.17.
Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 56.52.20.
Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 66.439.22.
Fon Kodu: 30.11.1.0, Yer No: 3.4.14.
Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 2.15.1.
Fon Kodu: 30.11.1.0; Yer No:45.43.1.
Fon Kodu: 30.11.1.0, Yer No: 59.39.14.
Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 17.2.9.
Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 32.79.17.
Fon Kodu: 30.11.1.0, Yer No: 78.19.19.
Fon Kodu: 30.11.1.0, Yer No: 45.43.1.
Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 107.100.6.
Fon Kodu: 30.11.1.0, Yer No: 353.16.13.
Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 56.52.20.
Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 75.49.1.
Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 85.99.18.
Fon Kodu: 30.11.1.0, Yer No: 114.25.5.
Resmi Gazete, 13 Mart 1924, Sayı: 65.
Resmi Gazete, 23 Ocak 1929, sayı: 1100, s.6496
Resmî Gazete,25 Ekim 1934, Sayı:2838, s.4432.
Resmi Gazete, 20 Mayıs 1990, Sayı: 20523, s. 4.
Ahmad, Feroz 2012. Modern Türkiye’nin Oluşumu. (Çev. Yavuz Alogan). 11. Basım. İstanbul: Kaynak Yayınları.
Alpaslan, Erhan ve Gedik, Sadık 2018. “TBMM Tarafından Maraş’a İstiklal Madalyası Verilmesi ve Şair Mehmet Tâhir Nâdî Bey’in Madalya Kasidesi”. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 15/1: 253-285.
Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, 1941. 20 İlk Teşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları.
Çavdar, Tevfik 1989. Türk Demokrasi Tarihi (1839-1950). Ankara: İmge Kitabevi. Eker, Fevziye 2013. “Kahramanmaraş’ın Tarihi Coğrafyasına Bir Bakış”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10/25:25- 38.
Güler, Birgül A. (Ed.) 2007. Açıklamalı Yönetim Zamandizini 1929 – 1939. Ankara Üniversitesi Yayınları.
Gümüşalan, Nermin 2012. XX. Yüzyılın İlk Yarısında Maraş (1808-1938). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gürbüz, Mehmet ve Obut, Zehra 2015. “Göksun İlçesinde Güneş Enerjisi Santrali Kurulacak Alanların CBS Yöntemi ile Belirlenmesi”. Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 21-23 Mayıs 2015. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Kahramanmaraş Ansiklopedisi, 2016. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Yayınları.
Kanadıkırık, Emrullah (1968). “Maraş’ta Nüfus Hareketleri”. Ankara Üniversitesi Coğrafya Araştırmaları Dergisi. 3 /4 : 381-404.
Karpat, Kemal H. 2010. Türk Demokrasi Tarihi. (Çev. Emine Eroğlu). İstanbul: Timaş Yayınları.
Kır, İbrahim 2011. “Ilıca Kasabasında Rumeli Yörükleri ve Göç”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 10/38: 294-316.
Sezen, Tahir 2017. Osmanlı Yer Adları. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
Solak, İbrahim 2000. “Kanuni Döneminde Elbistan Kazasında Yerleşme ve Nüfus”. S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 6: 149-158.
Solak, İbrahim 2002. “ XVI. Yüzyılda Maraş ve Çevresinde Dulkadirli Türkmenleri”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmalar Dergisi. 12/209: 109-154.
Şaşmaz, Musa 2014. Türkiye’nin İdari Taksimatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Şavkılı, Cengiz ve Gümüşalan, Nermin 2014. “Cumhuriyet Döneminde Kahramanmaraş’ın İdarî ve Siyasî Yapısı”. Akdeniz’in Altın Kenti Maraş. (Ed. Orhan Doğan vd.). Kahramanmaraş Valiliği Yayınları.
Toroğlu, Emin ve Gündüz, Mehmet 2011. “Andırın İlçesi’nde Sayfiye Yaylaları”. Doğu Coğrafya Dergisi.13/19: 281-300.
Tunç, Bilal 2020. “Cumhuriyet Döneminde Muş’un İdari Yapısında Yapılan Düzenlemeler (1927-1980)”. Tarih Okulu Dergisi. 13/46: 1388-1435.
Tunç, Bilal 2018. “Tek Parti İktidarında Burdur’da İdari Alanda Yapılan Düzenlemeler (1923-1950)”. VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 3:320-35.
Tunç, Bilal ve Özçelik, Fatih 2017. “Demokrat Parti Döneminde Ağrı’da İdari Alanda Yapılan Düzenlemeler (1950-1960)”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi.7/3:463-47.
Tunç, Bilal 2019. “Bucaktan İlçeye Dönüştürülme Sonrasında Yeni İlçelerin İdari Yapı ve Nüfusundaki Değişimler: Erdemli İlçesi Örneği (1954-1980)”, Tarih Okulu Dergisi.12/ XLI: 577-591.
Tunç, Bilal 2020. Demokrat Parti Döneminde Kocaeli (1950- 1960). Konya: Eğitim Yayınevi Yayınları.
Tunçel, Harun 2000. “Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.2/10: 23-34.
Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet Merkezi İstatistik Müdüriyeti Umumiyesi, 1928. 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tarihi (Vilâyet, Kaza, Şehir ve Köyler İtibarıyla). Ankara:Türk Ocakları Merkez-i Heyet Matbaası.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, 1937. 1935 Genel Nüfus Sayımı Kati ve Mufassal Neticeler: Maraş. Ankara: Mehmet İhsan Basımevi Yayınları.
Ünalp, F. Rezzan 2018. “Birinci Dünya Harbi Sonunda Maraş’ın İtilaf Devletlerince İşgali ve Maraş Savunması”. Akademik Bakış Dergisi. 11/22: 205-235.
Zürcher, Erik Jan 2000. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. (Çev. Yasemin Saner Gönen). İstanbul: İletişim Yayınları.