İKTİDARIN GÖLGESİ EDEBİYATTA: DRAMATİK SANATLARIN ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ROMANINDAKİ YERİ

Michel Foucault, iktidarı farklı biçimlerde birbirinin içine geçmiş ağlarla örülü bir yapı olarak görür. İktidar, bu yapıyı insan ilişkileri, ekonomik ilişkiler, aile içi ilişkiler, eğitim ilişkileri, siyasi kurum ilişkileri gibi ilişkiler üzerinden kurgular. Bu ilişkiler ağı bireyler üzerinden taşınır. Dolayısıyla iktidar burada bireyi esas alarak ilerler. Benzeri durum Cumhuriyet’in ilanıyla kurulan yeni Türk devleti için de geçerlidir. Cumhuriyet’in ilanından sonra yeni bir insan tipi yaratmak idealiyle hareket eden iktidar, söylemini genişletmek ve otoritesini sağlamlaştırmak için sanatın gücünden faydalanır. Bu bağlamda en çok tiyatro, sinema, opera gibi dramatik sanat türlerinden yararlanır. Bu sanatlar arasında tiyatro ve sinemaya halkın erişimi nispeten daha kolaydır. Gazetelerde söz konusu sanatlardan bahseden pek çok haber, hikâye ve tefrika romanın yayımlanmasıyla gazeteler aracılığıyla iktidar, söylemini halka ulaştırır. Zira bu yazıların, hikâyelerin, romanların içine kendi ideolojik söylemini de yerleştirir. İktidarın diğer bir faaliyet alanını da dönemin edebiyat eserleri oluşturmaktadır. Farklı dünya görüşlerine ve edebiyat anlayışlarına sahip olan yazarlar eserlerinde iktidarın düşüncelerine ve faaliyetlerine değinmişler, farklı şekillerde de olsa temelde hepsi iktidarın sözcülüğünü yapan romanlar kaleme almışlardır. Dolayısıyla bu yazıda erken Cumhuriyet dönemi Türk yazarlarının anlatma ve vaka zamanı 1923-1940 yılları arasına tekabül eden romanlarında dramatik sanatları ele alış biçimleri ve iktidarın kendi söylemini yaymak amacıyla dramatik sanatları kullanma şekli rolü incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

: iktidar, erken Cumhuriyet dönemi Türk romanı, dramatik sanatlar

PDF

___

Aka Gündüz-Nemide Ali. 1933. Üç Kızın Hikâyesi. İstanbul: Sühulet Kütüphanesi.
Aka Gündüz. 1933. Üvey Ana. İstanbul: Hakimiyet-i Milliye Matbaası.
And, Metin. 2011. Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Anderson, Benedict. 2015. Hayali Cemaatler. Çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınevi.
Atatürk, Mustafa Kemal. 1989. Söylev ve Demeçler. Ankara: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
Baydar, Oya; Özkan, Derya. 1999. “Beyazperdede 75 Yılın Gölgeleri”. 75 Yılda Değişen Yaşam Değişen İnsan: Cumhuriyet Modaları. Haz. Kolektif. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Benice, Ethem İzzet. 1933. On Yılın Romanı. Ankara: Maarif Vekaleti.
Berkant, Muazzez Tahsin. 1933. Sen ve Ben. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
Berkant, Muazzez Tahsin. 1937. Sonsuz Gece. İstanbul: Yenlap Neşriyatı.
Berkes, Hüsamettin. 1937. Bir An Sevinç. İstanbul: Nümune Matbaası.
Burhan Cahit. 1927. Ayten. İstanbul: Burhan Cahit ve Şürekası Matbaası.
Dorsay, Atilla. 1998. Sinema ve Çağımız. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Falih Rıfkı. 1932. Roman. İstanbul: Akşam Matbaası.
Foucault, Michel. 2011. Toplumu Savunmak Gerekir. Çev. Şehsuvar Akta. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Foucault, Michel. 2016. Özne ve İktidar. Çev. Işık Ergüden, Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gramsci, Anthony. 2010. Gramsci Kitabı Seçme Yazılar 1916-1935. Çev. İbrahim Yıldız. Ankara: Dipnot Yayınları.
Güney, Halim. 1934. Tünek. İstanbul: Sühulet Kütüphanesi.
Güntekin, Reşat Nuri. 1938. Eski Hastalık. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
Halide Edib. 1928. Zeyno’nun Oğlu. İstanbul: İlhami Fevzi Matbaası.
İmzasız. 14 Mayıs 1932. “Sinema Filimleri Kontrol Edilecek”. Cumhuriyet. 2879: 4.
Mehmet Rauf. 1927. Son Yıldız. İstanbul: Gündoğdu Matbaası.
Megill, Allan. 1998. Aşırılığın Peygamberleri. Çev. Tuncay Birkan. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. 1934. Ankara. Ankara: Akba Kitabevi.
Kocagöz, Samim. 1938. İkinci Dünya. İstanbul: Yeni Kitapçı.
Kurşunlu, Nazım. 1934. Nankör. İstanbul: Ülkü Matbaası.
Okay, Orhan. 2005. Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Örik, Nahit Sırrı. 1946. Kıskanmak. İstanbul: Hilmi Kitabevi.
Öztürk, Serdar. 2005. Erken Cumhuriyet Döneminde Sinema, Seyir, Siyaset. Ankara: Elips Kitap.
Sedes, Selami İzzet. 1933. Küçük Hanımın Kısmeti. İstanbul: Sühulet Kütüphanesi.
Sedes, Selami İzzet.1938. Kalbimin Romanı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Server Bedi [Peyami Safa].1936. Cumbadan Rumbaya. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
Server Bedi [Peyami Safa].1938. Korkuyorum. İstanbul: Kenan Basımevi.
Server Bedi [Peyami Safa].1932. Sinema Delisi Kız. İstanbul: Semih Lütfi Kitabevi.
Su, Mükerrem Kâmil. 1939. Istıranca Eteklerinde. İstanbul: Semih Lütfi Kitabevi.
Tercüman, Çilem. 2015. “Erken Cumhuriyet Dönemi Romanında Sinemanın İzleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Türkiyat Mecmuası. 25 (1): 235-252.
Tezcan, Mahmut. 2011. Sanat Sosyolojisi. Ankara: Anı Yayınları.
Uçuk, Cahit. 1937. Dikenli Çit. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Yalçın, Alemdar. 2012. Siyasal ve Sosyal Değişmeler Açısından Türk Romanı 1920- 1946. Ankara: Akçağ Yayınları.
Yalçın Çelik, S. Dilek. 2014. “Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ankara Romanı Bağlamında Kemalist İdeoloji ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Bir Başkent İnşası”. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2 (1): 93-107.
Yesari, Mahmut. 1932. Su Sinekleri. İstanbul: Sühulet Kütüphanesi.
Yesari, Mahmut. 1932. Bahçemde Bir Gül Açtı. İstanbul: Sühulet Kütüphanes.