MESLEK SEÇİMİNDE AİLE DESTEĞİ VE KARİYER UYUM YETENEKLERİ İLİŞKİSİ: OLUMLU GELECEK BEKLENTİSİNİN ARACILIK ROLÜ

Öz Bireylerin geleceğini etkileyen birçok unsur bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi de ailenin sağladığı maddi ve manevi destektir. Aile desteği bireylerde öz yeterliliği, özgüveni, iyimserliği, kariyer hedefi ve meslek seçimi gibi hayati önem taşıyan duygu ve davranışlarda kilit rol oynamaktadır. Bireylerin geleceğe ilişkin olumlu bakış açıları, onların arzu ettikleri meslekleri tanımlamaları ve bunun için gerekli kriterleri belirlemelerini sağlamaktadır. işe ve çağın gereklerine uyum göstermelerinde rol oynamaktadır. Bu çalışma da meslek seçiminde ailenin sağladığı maddi ve manevi desteğin, bireylerin olumlu gelecek beklentileri ve kariyer uyum yetenekleri arasındaki ilişkiyi incelemek üzere yapılmıştır. Bu amaçla, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesinin İ.İ.B.F ve Bucak Zeliha Tolunay Uygulamalı Teknoloji ve işletmecilik Yüksekokulunda eğitimine devam eden 507, dördüncü sınıf öğrencisi üzerinde anket yöntemiyle bir araştırma yapılmıştır. Veriler SPSS 22 ve Lisrel 8.80 paket programları kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmada önerilen model ve hipotezler, yapılan analizler sonucunda desteklenmiştir. Bunun yanında meslek seçiminde ailenin desteği hem olumlu gelecek beklentisi hem de kariyer uyum yeteneklerini doğrudan etkilemektedir. Ayrıca olumlu gelecek beklentisi, kariyer uyum yeteneklerini doğrudan etkilediği tespit edilmiştir. Bu çalışmada asıl önemli bulgu ise aracılık rolüdür. Olumlu gelecek beklentisinin meslek seçiminde aile desteği ve kariyer uyum yetenekleri arasındaki ilişkide aracılık etkisine sahip olduğu, ancak bunun kısmi bir etki olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Aile Desteği, Olumlu Gelecek Beklentisi, Kariyer Uyum Yeteneği, Aracılık Etkisi

PDF

___

AALTONEN, S. ve KARVONEN, S. (2016). Floating Downstream? Parental Support and Future Expectations of Young People from Less Privileged Backgrounds. Sociology, 50(4), 714-730.
ARMAĞAN, I. (2004). Gençlik Gözüyle Gençlik: 21. Yüzyıl Eşiğinde Türkiye Gençliği, İzmir: Kırkısraklılar Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Vakfı.
ARSLAN, A. ve YENER, S. (2015). Temel Benlik Değerlendirmeleri-Girişimci Kişilik İlişkisinde Ençoklamacı Karar Verme Yaklaşımının Aracı Değişken Rolü: Konya Örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(3), 283-310.
AUTİN, K.L., DOUGLASS, R.P., DUFFY, R.D., ENGLAND, J.W. ve ALLAN, B.A. (2017). Subjective Social Status, Work Volition, and Career Adaptability: A Longitudinal Study. Journal of Vocational Behavior, 99, 1-10.
AVEY, J., WERNSING, T. ve LUTHANS, F. (2008). Can Positive Employees Help Positive Organizational Change? Impact of Psychological Capital and Emotions on Relevant Attitudes and Behaviors. The Journal of Applied Behavioral Science, 44(1), 48-70.
BACANLİ, F. ve SÜRÜCÜ, M. (2011). İlköğretim Öğrencilerinin Kariyer Gelişimleri İle Ebeveyne Bağlanmaları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(4), 679-700.
BAYRAKTAR, F. (2007). Olumlu Ergen Gelişiminde Ebeveyn/Akran İlişkilerinin Önemi, Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14 (3), 157-166.
BLUSTEIN, D. L. (2011). A Relational Theory of Working. Journal of Vocational Behavior,79(1), 1–17.
CAN, A. (2013). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
CARR, A. (2015). Pozitif Psikoloji. (Çeviren: Ü. İendilek). İstanbul: Kaknüs Yayınlar.
CREED, P.A., FALLON, T. ve HOOD, M. (2009). The Relationship between Career Adaptability, Person and Situation Variables, and Career Concerns in Young Adults. Journal of Vocational Behavior, 74(2), 219-229.
ÇİVİLİDAĞ A. (2003), Anadolu Lise ve Özel Lise Öğretmenlerinin İş Tatmini, İş Stresi ve Algılanan Sosyal Destek Düzeylerinin Karşılaştırılmasına Yönelik Bir Analiz. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
DALY, M., BRUCKHAUF, Z., BYRNE, J., PECNIK, N., SAMMS-VAUGHAN, M., BRAY, R., & MARGARİA, A. (2015). Family and Parenting Support: Policy and Provision in A Global Context (No. innins770).
DİETRİCH, J. ve KRACKE, B. (2009). Career-specific Parental Behaviors in Adolescents’ Development. Journal of Vocational Behavior, (75), 109–119.
DURMUİ, B., YURTKORU, S. ve ÇİNKO, M. (2013). Sosyal Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi. İstanbul: Beta Basım Yayım.
EHTİYAR, V.R., ERSOY, A., AKGÜN, A. ve KARAPINAR, E. (2017). Üniversite Öğrencilerinin Geleceğe Yönelik Tutum ve Olumlu Gelecek Beklentilerinin Psikolojik İyilik Halleri Üzerindeki Etkisi. Mediterranean Journal of Humanities, 7(2), 251-262.
ERYILMAZ, A. (2011). Ergen Öznel İyi Oluşu ile Olumlu Gelecek Beklentisi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 24(3), 209-215.
GATİ, I., & SAKA, N. (2001). High School Students' Career-Related Decision-Making Difficulties. Journal of Counseling and Development, 79(3), 331–340.
GILLIGAN, R. (2000). Family Support: Direction from Diversity, England: Jessica Kingsley Publishers.
GUAN, P., CAPEZIO, A., RESTUBOG, S.L.D., READ, S., LAJOM, J.A.L. ve LI, M. (2016). The Role of Traditionality in the Relationships among Parental Support, Career Decision Making Self-Efficacy and career adaptability. Journal of Vocational Behavior, 94, 114-123.
GUAN, Y., DENG, H., SUN, J., WANG, Y., CAİ, Z., YE, L. ve Lİ, Y. (2013). Career Adaptability, Job Search Self-Efficacy and Outcomes: A Three-Wave İnvestigation among Chinese University Graduates. Journal of Vocational Behavior, 83(3), 561- 570.
GÜRBÜZ, S. ve ŞAHİN, F. (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
GÜROL, M. ve KERİMGİL, S. (2010). Academic Optimism. Procedia Social and Behavioral Sciences, (9), 929-932.
HARRY, N. ve COETZEE, M. (2013). Sense of Coherence, Career Adaptability And Burnout of Early-Career Black Staff in the Call Centre Environment. SA Journal of Industrial Psychology, 39(2), 1-10.
HARTUNG, P.J., PORFELİ, E.J. ve VONDRACEK, F. W. (2008). Career Adaptability in Childhood. The Career Development Quarterly, 57(1), 63-74.
HAYES, A. F. (2018). Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis A Regression-Based Approach. New York: The Guilford Press.
HAYES, A.F. 2013. Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis: A regression-based Approach. New York: Guilford Press.
HIRSCHI, A. (2009). Career Adaptability Development in Adolescence: Multiple Predictors and Effect on Sense of Power and Life Satisfaction. Journal of Vocational Behavior, 74(2), 145-155.
HOWARD, K. A. S., FERRARİ, L., NOTA, L., SOLBERG, V. S. H. ve SORESİ, S. (2009). The Relation of Cultural Context and Social Relationships to Career Development in Middle School. Journal of Vocational Behavior, (75), 100–108.
IOVU, M. B. (2015). Future Expectations of Senior High Schoolers in Romania. International Journal of Adolescence and Youth, 20(4), 518-527.
IOVU, M.B., HĂRĂGUȘ, P.T. ve ROTH, M. (2018). Constructing Future Expectations in Adolescence: Relation to İndividual Characteristics and Ecological Assets in Family and Friends. International Journal of Adolescence and youth, 23(1), 1-10.
IRWIN, S. ve ELLEY, S. (2013). Parents' Hopes and Expectations for Their Children's Future Occupations. The Sociological Review, 61(1), 111-130.
İMAMOĞLU, E. O. (2001). Need for Cognition Versus Recognition: Self and Family Related Correlates. Yayımlanmamış Makale, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
İSLAMOĞLU, A.H. ve ALNIAÇIK, Ü. (2014). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, İstanbul: Beta Basım Yayım.
KALAYCI, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım,
KANTEN, S. (2012). Kariyer Uyum Yetenekleri Ölçeği: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 191-205.
KAPIKIRAN, Ş., ve ÖZGÜNGÖR, S. (2009). Ergenlerin sosyal destek düzeylerinin akademik başarı ve güdülenme düzeyi ile ilişkileri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 16(1), 21-30.
KATZ, I., COHEN, R., GREEN-COHEN, M. ve MORSIANO-DAVIDPUR, S. (2018). Parental Support for Adolescents' Autonomy While Making a First Career Decision. Learning and Individual Differences, (65), 12-19.
KAYA, A., BALAY, R. ve DEMİRCİ, Z. (2014). Ortaöğretimde Görev Yapan Öğretmenlerin Psiklojik Sermaye Düzeyi (İanlıurfa İli Örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 1(48), 47-68.
KENNY, M.E. ve BLEDSOE, M. (2005). Contributions of the Relational Context to Career Adaptability among Urban Adolescents. Journal of Vocational Behavior, 66(2), 257-272.
KRACKE, B. (2002). The role of personality, parents and peers in adolescents. Journal of Adolescents, 25, 19-30.
KUİLUVAN, S., BAŞODA, A. ve KUİLUVAN, H. (2016). Konaklama İşletmelerinde Çalışanların Müşteri Odaklılığının İşgören Devrine Etkisi: İş Tatmininin Aracılık Rolü. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 27(1).
LOPEZ E.J EHLY S. ve VAZQUEZ-GARCİA, E. (2002) Acculturation, Social Support and Academic Achievement of Mexican and Mexican American High School Students: A Exploratory Study. Psychol Schools, (39), 245-257.
LOPEZ, S.J., CIARLELLI, R., COFFMAN, L., STONE, M. ve WYATT, L. (2000). Diagnosing for Strengths: On Measuring Hope Building Blocks”, (Edt. C.R. Snyder), Handbook of Hope Theory, Measures and Applications, San Diego: Academic Press.
MALECKI C.K., ve DEMARAY, MK. (2006) Social Support as A Buffer in the Relationship Between Socioeconomic Status and Academic Performance. School Psychol Quart, (21), 375-395.
MARCIONETTI, J. ve ROSSIER, J. (2017). The Mediating Impact of Parental Support on the Relationship Between Personality and Career Indecision in Adolescents. Journal of Career Assessment, 25(4), 601-615.
NILFOROOSHAN, P. ve SALIMI, S. (2016). Career Adaptability as A Mediator Between Personality and Career Engagement. Journal of Vocational Behavior, 94, 1-10.
NURMI, J. E. (1991). How Do Adolescents See Their Future? A Review of the Development of Futureorientation and Planning. Developmental Review, (2), 1-59.
ÖZTÜRK, A. (2014). Sorumluluk Tutumu ve Aileden Algılanan Sosyal Desteğin Sosyal Kaygıyı Yordamadaki Rolü ve Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 29(3), 137-152.
RAFFAELLİ, M. ve KOLLER, S.H. (2005). Future Expectations of Brasilian Street Youth. Journal of Adolescence, 28(2), 249–262.
ROSSIER, J. (2015). Personality and Career Interventions. In Hartung, P. J., Savickas, M. L., Walsh, W. B. (Eds.), APA Handbook of Career Intervention: Foundations (vol. 1, pp. 327–350). Washington, DC: American Psychological Association. doi:10.1037/1438-018
ROTTINGHAUS, P.J., DAY, S.X. ve BORGEN, F.H. (2005). The Career Futures Inventory: A Measure of Career-Related Adaptability and Optimism. Journal of Career Assessment, 13, 3-24.
SAVICKAS, M.L. (1997). Career Adaptability: An İntegrative Construct for Life‐Span, Life‐Space Theory. The Career Development Quarterly, 45(3), 247-259.
SAVICKAS, M.L. ve PORFELİ, E.J. (2012). Career Adapt-Abilities Scale: Construction, Reliability and Measurement Equivalence Across 13 Countries. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 661-673.
SAVICKAS, M.L., NOTA, L., ROSSİER, J., DAUWALDER, J.P., DUARTE, M.E., GUİCHARD, J., SORESİ, S., VAN ESBROECK, R. ve VAN VİANEN, A.E.M. (2009) Life Designing: A Paradigm for Career Construction in the 21st Century. Journal of Vocational Behavior, 75, 239–250.
SCHMID, K. L., PHELPS, E. ve LERNER, R. M. (2011). Constructing Positive Futures: Modeling the Relationship between Adolescents’ Hopeful Future Expectations and Intentional Self Regulation in Predicting Positive Youth Development. Journal of Adolescence, 34(6), 1127-135.
SEGINER, R. (2003). Adolescent Future Orientation: An Integrated Cultural and Ecological Perspective. Online Readings in Psychology and Culture 6(1), 3-13.
SEVİMLİ, F. ve İİCAN, Ö.F. (2005). Bireysel ve İş Ortamına Ait Etkenler Açısından İş Doyumu. Ege Akademik Bakış Dergisi, 5(1), 55-64.
SOHL, S.J. ve MOYER, A. (2009). Refining the Conceptualization of a Future-Oriented Self-Regulatory Behavior: Proactive Coping. Personality and Individual Differences, 47(2), 139-144.
İEKER, G. ve KAYA A., (2018) “Lise Öğrencilerinin Meslek Seçiminde Aile Desteği: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması” Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 1-15.
ŞİMŞEK, H. (2012). Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Lise Öğrencilerinin Gelecek Beklentileri ve Gelecek Beklentilerini Etkileyen Faktörler. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(1), 90-109.
ŞİMŞEK, Ö.F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları, Ankara: Ekinoks Yayınları.
TABER, B.J. ve BLANKEMEYER, M. (2015). Future Work Self and Career Adaptability in the Prediction of Proactive Career Behaviors. Journal of Vocational Behavior, 86, 20-27.
TOOR, S. ve OFORI, G. (2010), Positive Psychological Capital as a Source of Sustainable Competitive Advantage for Organizations, Journal of Construction Engineering and Management, (341-352).
TUNCER, M. (2011). Yükseköğretim Gençliğinin Gelecek Beklentileri Üzerine Bir Araştırma. Electronic Turkish Studies, 6(2).
ULUÇAY, T., ÖZPOLAT, A. R., İŞGÖR, İ. Y. ve TAİKESEN, O. (2014). A Study on High School Students future Expectatıons. Education Sciences, 9(2), 234-247.
VAZQUEZ S.M. ve RAPETTİ, M.V. (2006). Future Time Perspective and Motivational Categories in Argentinean Adolescents. Adolescence, (4), 511-532.
VILHAUER, J. S., YOUNG, S., KEALOHA, C., BORRMANN, J., ISHAK, W.W., RAPAPORT, M.H. ve MIROCHA, J. (2012). Treating Major Depression by Creating Positive Expectations for the Future: A Pilot Study for the Effectiveness of Future‐ Directed Therapy (FDT) on Symptom Severity and Quality of Life. CNS Neuroscience & Therapeutics, 18(2), 102-109.
WHISTON, S. C. ve KELLER, B. K. (2004). The Influences of the Family of Origin on Career Development: A Review and Analysis. The Counseling Psychologist, (32), 493–568.
WILKINS-YEL, K.G., ROACH, C.M., TRACEY, T.J. ve YEL, N. (2018). The Effects of Career Adaptability on Intended Academic Persistence: The Mediating Role of Academic Satisfaction. Journal of Vocational Behavior.
WOLBERT, L. S., DE RUYTER, D. J. ve SCHINKEL, A. (2018). What Attitude Should Parents Have Towards Their Children’s Future Flourishing?. Theory and Research in Education, 16(1), 82-97.
YAVUZER, H., DEMİR, İ., MEİECİ, F. ve SERTELİN, Ç. (2005). Günümüz Gençliğinin Gelecek Beklentileri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2).
YILDIRIM İ. ERGENE, T. (2003). Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Akademik Başarılarının Yordayıcısı Olarak Sınav Kaygısı, Boyun Eğici Davranışlar ve Sosyal Destek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (25) 224- 234.
YILDIRIM, A. (2015). Lise Öğrencilerindeki Mesleki Kararsızlığın Algılanan Sosyal Destek ve Tercih Edilen Alana Göre İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mevlana Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
ZORVER, C. ve KORKUT-OWEN, F. (2011). Kariyer Uyumu ve İyimserliği Ölçeğinin Geliştirilmesi. XI. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresinde sözlü bildiri, Ege Üniversitesi, İzmir.