İSMET İİRVANî’NİN TUHFE-İ ARÛZİYYE-İ ŞİRVÂNİYYE ADLI MANZUM SÖZLÜĞÜ

Yaptığımız bu çalışma, İsmet Şirvanî tarafından (1222/1807) tarihinde telif edilen TuhfeiAruziyye-i Şirvaniyye adlı Farsça-Türkçe manzum sözlük üzerinedir. Tarafımızdan tespit edilenbu sözlük üzerine, bu güne kadar her hangi bir çalışma yapılmamıştır. Eserin eldeki nüshasıeski harfli yazma olduğundan çevriyazısı yapılmıştır. Eser, iki dilli (Farsça-Türkçe) bir sözlükolmasından dolayı aranılan kelimelere kolaylıkla ulaşılabilmesi amacıyla dizini hazırlanmıştır.Eser manzum sözlük geleneği çerçevesinde bir incelemeye tabi tutulmuş ve hacimli manzumsözlüklerin hemen bütün özelliklerini taşıdığı görülmüştür. Eser, manzum bir mukaddime, beşkıt’a ve kısa bir hatime şeklinde düzenlemiştir. Eserin asıl bölümünü oluşturan sözlük; kısmıkıtalardan oluşmaktadır. Bu kıtalar, sözlük içerisinde şiirleri göstermek amacıyla “bölük parça”anlamında kullanılmıştır. Kıt’aların başındaki iki beyitte şair, kullandığı aruz bahri ve veznine aitbilgilere yer vermiştir. Bu beyitlerde şiirin vezni ile birlikte nasihat, şairin şiiri ile övünmesi vesevgilinin güzelliği gibi konulara da değinilmiştir. Manzum sözlükler, kelime öğretiminin yanı sıraaruz bilgisi vermeyi amaçlamaktadır. Toplam 91 beyitten oluşan eserin içerisinde, yaklaşık 360Farsça kelimeye Türkçe karşılık verilmiştir. Eserin, manzum olarak düzenlenmesi, seçilenkelimelerin basit ve günlük dilden alınmış olması gibi özellikler eğitime yeni başlayan çocuklaraFarsça öğretmek için yazıldığını göstermektedir. Eserin ilk defa bu makale ile tanıtılarakmetninin ortaya konması, manzum sözlükler üzerine yapılacak yeni çalışmalara katkısağlayacaktır.

ISMET SIRVANI’S POETIC DICTIONARY: TUHFE-İ ARUZİYYE-İ SİRVANİYYE

Tuhfe-i Arûziyye-i Sirvâniyye named that study is on Persian-Turkish poetic dictionary which was written by Ismet Sirvani in (1222/1807). No research has been done on this dictionary determined by us so far. Transcriptions were made because a copy of the manuscript is an old handwritten copy. Because the work is a bilingual (Persian-Turkish) dictionary, indexed for easy access to searched words. The work has been subjected to an examination within the framework of the poetic dictionary tradition and it has been seen that there are almost all the features of the classic poetic dictionaries. The work was arranged in a verse introduction, five quatrains, and a short epilog. The vocabulary part which consists of quatrains, is one of the main parts of the work. The quatrains in order to show poems at dictionary used in the meaning of part division. Poet gave information about aruz prosody in two couplets at the beginning of the quatrain. It was mentioned aruz prosody of the poem, advice, boasting of the poet with his poets and the beauty of her lover's beauty. This situation shows that poetic dictionaries are designed to provide vocabulary knowledge as well as vocabulary teaching. Approximately 360 Persian words were given in Turkish at the work which consists of 91 couplets. The features such as the composition of the work as a verse, selected words from a simple and everyday language, show that it was written to teach Persian to the Persian beginner children. Introducing the text for the first time with this article will contribute to new studies on poetic dictionaries.

___

  • AKÜN, Ömer Faruk (1994). “Divan Edebiyatı”, DİA, C.IX, s.389-427.
  • ARSLAN, Mustafa (2013). Bahâüddîn-i Magalkaravî, U’cûbetü’l-Garâyib , ArapçaFarsça-Türkçe Manzum Sözlük, Ankara: Grafiker Yayınları.
  • İPEKTEN, Halûk (1994). Eski Türk Edebiyatında Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergah Yayınları.
  • İsmet Şirvanî, Tuhfe-i Arûziyye-i Şirvâniyye, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Muhmut Efendi No: 5287.
  • KILIÇ, Atabey (2006). “Klâsik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve Türkçe-Arapça Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyan”, Erciyes Üniversitesi SBE Dergisi, S.20, s.65-77.
  • ÖLKER, Perihan (2009). “Klâsik Edebiyatımızda Manzum Lügat Geleneği ve Mahmudiyye”, Turkish Studies, Volume 4/4, Summer, s.873-885.
  • ÖZ, Yusuf (1996). Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara (Basılmamış Doktora Tezi).