OSMANLI DONANMA CEMİYETİ’NİN SOSYAL VE KÜLTÜREL ÇALIŞMALARINA BİR ÖRNEK: OSMANLI DENİZCİLİK YURDU

20. yüzyılın başlarında Balkanlardaki ayrılıkçı isyanlar ve Osmanlı Devleti’ninKuzey Afrika’daki topraklarının İngiltere ve Fransa arasında paylaşılması, Osmanlıtoplumunda endişe ve hayal kırıklığına yol açmıştır. Bu olumsuz tabloyu ortadankaldırabilmek için ordu ve donanmanın bir an önce güçlendirilmesi gerekiyordu.Ancak devletin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılar dikkate alındığında, budüşüncenin topyekûn bir seferberlikle mümkün olabileceği kamuoyunda tartışılmayabaşlanmıştır. Bu tartışmalar İstanbul’da Osmanlı Donanma Cemiyeti’nin kuruluşsürecini hızlandıracaktır. Vatanı koruma ve kötü gidişatı durdurabilmek için biraraya gelen gönüllü vatanseverler tarafından kurulan Cemiyet, Osmanlıdonanmasının güçlendirilmesi için çalışmalara başlamıştır. Cemiyet, yurt içi vedışında örgütlenme çalışmalarına hız vermiş ve yapmış olduğu faaliyetlerle kısasüre içerisinde adını geniş kitlelere duyurmuştur. Cemiyetin başlıca gelirkaynaklarından olan aynî ve nakdi yardımlar, hazırlanan Usûl-i CibâyetTalimatnamesi çerçevesinde toplanmıştır. Geniş halk kitlesinin desteğini alanCemiyet, kısa süre içerisinde pek çok savaş gemisinin satın alınmasında aktif roloynamıştır. Cemiyetin bağış elde etmek amacıyla yapmış olduğu sosyal ve kültüreletkinlikler arasında tiyatro, sinema, konser, spor, kitap, mecmua ve risale basımlarıyer almaktadır. Bu kültürel etkinliklere toplumun çok büyük bir kesiminin maddi vemanevi destek vermesi, halkın devleti kurtarmaya yönelik samimi çabası olarakdeğerlendirilebilir. Türk sporuna da büyük katkılar sağlayan Cemiyet, gençleridenizcilik ve deniz sporlarına özendirmek amacıyla “Denizcilik Yurdu” adıyla birderneğin temellerini atmıştır. Bu çalışmada Osmanlı Donanma Cemiyeti’nin sosyal kültürel çalışmaları ve Denizcilik Yurdu’nun faaliyetleri, TİTE Arşiv belgeleriçerçevesinde ele alınarak değerlendirilmiştir.

AN EXAMPLE OF THE SOCIAL AND CULTURAL STUDIES OF THE OTTOMAN NAVY SOCIETY: OTTOMAN SHIPPING DORMITORY

The discriminative riots in the Balkans in the early 20th century and conquer of the Ottoman Empire's lands in North Africa by England and France caused anxiety and disappointment in the Ottoman society. In order to eliminate this situation, the army and the navy had to be strengthened as soon as possible. However, under the given circumstances, the economic problems of the state, it has begun to be discussed in the public that this idea can be possible with a total mobilization. These discussions will have speed up the process of establishment of the Ottoman Naval Society in Istanbul. Established by volunteer patriots who came together to protect the homeland, the community started to work on strengthening the Ottoman Navy. The Association had seriously worked on organizing activities at home and abroad and has announced its name to wide audiences in a short time. In valuables and cash aids, which are among the main sources of income of the society, were collected within the context of the Usul-i Cibâyet Constitution. Having the support of wide audiences, Cemiyet played an active role in the purchase of many battleships in a short time. Among the social and cultural activities that the society organized to obtain donations are theaters, dramas, concerts, sports, books, magazines and publications. The fact that a large part of the society provides financial and moral support to these cultural events can be considered as the sincere effort of the people to save the Empire. The Society, which also made great contributions to Turkish sports, laid the foundations of an association called "Maritime Dormitory" in order to encourage young people to maritime and sea sports. In this study, the socialcultural studies of the Ottoman Naval Society and the activities of the Maritime Dormitory were evaluated within context of the TITE Archive documents.

PDF

___

TİTE Arşivi, K. 21, G. 4, B. 26.
TİTE Arşivi, K. 223, G. 21, B. 21.
TİTE Arşivi, K. 223, G. 21, B. 21-001.
TİTE Arşivi, K. 223, G. 21, B. 21-1001.
TİTE Arşivi, K. 223, G. 21, B. 21-1a 001.
TİTE Arşivi, K. 223, G. 21, B. 21-2001.
TİTE Arşivi, K. 225, G. 10, B. 5.
TİTE Arşivi, K. 225, G. 11, B. 11.
TİTE Arşivi, K. 231, G. 4, B. 4-001.
TİTE Arşivi, K. 231, G. 4, B. 4-1001.
TİTE Arşivi, K. 233, G. 8, B. 8-10001.
TİTE Arşivi, K. 233, G. 8, B. 8-4001.
TİTE Arşivi, K. 233, G. 8, B. 8-5001.
TİTE Arşivi, K. 233, G. 8, B. 8-6001.
TİTE Arşivi, K. 233, G. 8, B. 8-7001.
TİTE Arşivi, K. 233, G. 8, B. 8-8001.
TİTE Arşivi, K. 233, G. 8, B. 8-9001.
TİTE Arşivi, K. 235, G. 16, B. 16-3001.
TİTE Arşivi, K. 235, G. 16, B. 16-4001.
TİTE Arşivi, K. 236, G. 9, B. 9-9.
TİTE Arşivi, K. 237, G. 18, B. 2.
TİTE Arşivi, K. 237, G. 29, B. 54.
TİTE Arşivi, K. 261, G. 9, B. 8.
TİTE Arşivi, K. 270, G. 18, B. 6.
TİTE Arşivi, K. 274, G. 5, B. 5.
TİTE Arşivi, K. 276, G. 38, B. 8.
TİTE Arşivi, K. 280, G. 10, B. 6.
TİTE Arşivi, K. 281, G. 39, B. 2.
TİTE Arşivi, K. 281, G. 5, B. 3.
TİTE Arşivi, K. 282, G. 13, B. 3.
TİTE Arşivi, K. 286, G. 4, B. 3.
TİTE Arşivi, K. 292, G. 15, B. 3.
Düstur, “7 Zilhicce 1293 Tarihli Kanunu Esasi’nin Bazı Mevaddı Muaddelesine Dair Kanun”, İkinci Tertip, Cilt 1, (8 Ağustos 1909), s. 638-644.
İğdemir, Uluğ, Kuleli Vak’ası Hakkında Bir Araştırma, Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul, 2009.
Tunaya, Tarık Zafer, Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1969.
Türk Silahlı Kuvvetleri Osmanlı Devri 1911-1912 Osmanlı-İtalyan Harbi, Deniz Harekâtı, Cilt III, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1980.
Yıldız, Gültekin, Dünya Savaş Tarihi, Osmanlı Askeri Tarihi, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri (1792-1918), (Ed.), Timaş Yayınları, İstanbul, 2013.
Arslan, Zehra, “1909 Tarihli Cemiyetler Kanunu Üzerinde Meclis-i Mebusan’da Yapılan Müzakereler ve Cemiyetlerin Yapılanmasında İttihat ve Terakki Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 3, Sayı 11, (İlkbahar 2010), s. 57-72.
Aysal, Necdet, “Osmanlı Donanma Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 5, Sayı 50, (2017), s. 1-23.
____________, “Donanma-yı Osmanî Muavenet-i Milliye Cemiyeti”, Atatürk Yolu Dergisi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Sayı 62, (Bahar 2018), s. 417-426.
Bulut, Sedef, "Donanma-yı Muavenet-i Milliye Cemiyeti: İzmit Müstakil Livası Şubesi’nin Çalışmaları", Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Sempozyumu Bildirileri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları, Kocaeli, 2016, s. 959-967.
Can Tunalı, Ayten, “Aydın Vilayetinde Donanma Cemiyeti'ne Yapılan Yardımlarla İlgili Bir Belge”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 25, Sayı 39 (2006), s. 161- 169.
Canşen, Efkan, “Türkiye Cumhuriyetinin Spor Politikaları”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 17, Sayı 1, (Haziran 2015), s. 33-48.
Çelebi, Nurhayat, , Hatice Tezer Asan, Engin Asan, “Meşrutiyet Döneminde AskerVatandaş Yetiştirme Anlayışı Çerçevesinde Paramiliter Gençlik Örgütleri”, Journal of History Culture and Art Research, Cilt 7, Sayı 2, (2018), s. 502- 514.
Dever, Ayhan, Ahmet İslam, “Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Kültüründe Spor Algısı”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 4, Sayı 5, (2015), s. 46-61. Dinçer, Hasan, “Donanma-yı Osmani Muavenet-i Milliye Cemiyeti’nin Kültürel Faaliyetleri”, Asos Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 4, Sayı 30, (2016), s. 474-495.
Eraslan, Levent, Umut C. Karadoğan, “Osmanlı Devleti’nin Modernleşme Sürecinde Eğitim Temalı İlk Gençlik Örgütlenmeleri”, Gençlik Araştırmaları Dergisi, Yıl 1, Cilt 1, Sayı 1, (2013), s. 46-67.
Ercan, Gamze, Tülay Ercoşkun, “Donanma-yi Osmanî Muavenet-i Milliye Cemiyeti’nin Diyarbekir Hanımlar Şubesinin Kuruluşu ve Faaliyetleri (Aralık 1910-Ocak 1911)”, Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD), Cilt 37, Sayı 64, (Eylül 2018), s. 309-322.
Gök, Nurşen, “Donanma Cemiyeti’nin Anadolu’da Örgütlenmesine İlişkin Gözlemler”, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 27, Sayı 43, (2008), s. 77-93.
Gündüz, Mustafa, “II. Meşrutiyet ve Erken Cumhuriyet Dönemi, Eğitim ve Öğrenci Dernekleri (I)”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt 5, Sayı 2, (İlkbahar 2010), s. 1088-1120.
Kaya, Asil, “II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Türk Gençliğinin Örgütsel ve Düşünsel Gelişimi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 19, Sayı 39, (Güz 2019), s. 589-612.
Lale, Aybala; Kaymaz Mert, Melek, “Türk Sivil Toplumunun Tarihi Gelişimi: Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet’e Mukayeseli Bir Analiz (1839)”, International Social Sciences Studies Journal, Cilt 5, Sayı 49, (Kasım 2019), s. 6390-6399.
Zelyurt, Mert Kerem, “Türk Modernleşmesinde Spor: Tanzimat’tan Erken Cumhuriyet’e”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt 8, Sayı 2 (2013), s. 1461-1478.
Tanin
Donanma Mecmuası
Çakmaktepe, Zehra, Donanma Mecmuası, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2002.
Gök, Nurşen, Donanma Cemiyeti’nin Anadolu’da Örgütlenmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2007.
Özçelik, Selahattin, Donanma Cemiyeti, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 1987.
Sivaz, Bayram Ali, İttihat ve Terakki Partisi’nin Beden Eğitimi ve Spor Politikaları ve Uygulamaları, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2016.
Atabeyoğlu, Cem, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Spor”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 6, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s. 1474-1518.
Toprak, Zafer, “1909 Cemiyetler Kanunu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s. 205-208.