1960’LI YILLAR TÜRK DÜŞÜNCE HAYATINDA KURTULUŞ SAVAŞI’NIN ANTİ-EMPERYALİST NİTELİĞİNE İLİŞKİN TARTIŞMALAR

Türkiye’nin Birinci Dünya Savaşı sonrası başlayan işgallere ve barış için dayatılanSevres Anlaşması’na karşı verdiği bağımsızlık mücadelesini yürüten kadro, bununanti-emperyalist bir hareket olduğu hususunu Kurtuluş Savaşı sırasında sıklıklavurgulamıştır. Türk düşüncesinde ilk olarak 1930’lu yıllarda Kadro dergisi KurtuluşSavaşı’nın niteliğine ilişkin tezleri gündeme getirmiştir. Savaşın niteliğine ilişkintartışmaların yeniden konu edinilmesi ise 1960’lı yıllarda olmuştur. Söz konusuyıllarda dünyada ve Türkiye’de sol düşüncenin yükselişe geçmesinin de etkisiyleemperyalizm meselesi incelemelere konu olmuştur. Özellikle 1960’ların ilk yarısındaYön dergisi çevresinde yer alan Kemalist çizgideki düşünürler Kurtuluş Savaşı’nınBatılı emperyalist güçlere karşı verilmiş bir mücadele olduğunu savunurken, soluniçinden Kemal Tahir ve İdris Küçükömer gibi isimler ise bu görüşe karşıçıkmışlardır. Bu çalışmada, öncelikle emperyalizme ilişkin tarihsel perspektiftekavramsal bir açıklama yapılmaya çalışılmıştır. Ardından Kurtuluş Savaşıyıllarından başlayarak savaşın anti-emperyalist niteliğine ilişkin öne sürülen tezlerve itirazların, özellikle bu tartışmayı 1960’lı yıllarda ele alan Niyazi Berkes, DoğanAvcıoğlu, Kemal Tahir ve İdris Küçükömer gibi düşünürlerin görüşleri üzerindenbir incelemesinin yapılması amaçlanmıştır.

THE DISPUTES IN TURKISH THOUGHT IN 1960s CONCERNING THE ANTI-IMPERIALIST CHARACTERISTIC OF THE WAR OF LIBERTY

The cadre leading Turkey’s struggle against the occupations which started after the First World War and the Sevres Treaty, imposed on Turkey for piece, often emphasized the anti-emperialist characteristic of the War of Liberty. In Turkish thought the journal of Cadre brought this characteristic of the war into the agenda firstly in 1930s. It was 1960’s when this attribute of the war was issued in Turkish thought again. In those years, because of the fact that the leftist thought gained a momentum both in the world and in Turkey, imperalism began to be questioned again. Especially in the first half of 1960s, while the writers of the jorunal of Yön who were in a Kemalist line of thougt were advocating that the War of Independence was a struggle against imperalism, the thinkers in a diffrent fraction of Turkish left, like Kemal Tahir and İdris Küçükömer, were objecting this view. In the context of this study, it is tried to make a conceptual explanation of imperalism in a historical perspective at first. Then it is aimed to analyze of the thesis and objections about the anti-imperialist characteristic of the War of Libery, particularly through the views of some thinkers such as Niyazi Berkes, Doğan Avcıoğlu, Kemal Tahir and İdris Küçükömer who dealt with this issue in 1960s.

PDF

___

Ahmad, Faroz, Bir Kimlik Peşinde Türkiye, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2014.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, c. 1, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu-Atatürk Araştırma Merkezi, 2006.
Avcıoğlu, Doğan, Türkiye’nin Düzeni, Kırmızıkedi Yayınevi, İstanbul, 2015.
Aydemir, Şevket Süreyya, İnkılap ve Kadro, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003.
Benningsen, Alexander A., S. Enders Wimbus, Sultan Galiyev ve Sovyetler Birliğinde Milli Komünizm, (çev. Bülent Tanatar), Anahtar Kitaplar, İstanbul, 1995.
Berkes, Niyazi, The Development of Secularism in Turkey, McGill University
Press, Montreal, 1964.
_________, Batıcılık, Ulusçuluk, Toplumsal Devrimler, Yön Yayınları, İstanbul, 1965.
_________, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1973.
Hobson, A. J., Imperialism: A Study, (second edition in 1905), Cosimo Classics Inc., New York, 2005.
İlhan, Attila, Gazi Paşa, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2006.
İlhan, Attila, Hangi Batı?, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012.
Kayalı, Kurtuluş, Türk Düşünce Dünyasında Yol İzleri, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
Kıvılcımlı, Hikmet, Emperyalizm: Geberen Kapitalizm, Sosyal İnsan Yayınları, İstanbul, 2007.
Küçükömer, İdris, Batılılaşma ve Düzenin Yabancılaşması, Profil Yayıncılık, İstanbul, 2009.
Lenin, Vladimir İ., Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması, (çev. Cemal Süreya), Sol Yayınları, Ankara, 2009.
Marks, Karl, Engels, Fredrich, Seçme Yazışmalar-I: 1844-1869, (çev. Yurdakul Fincancı), Sol Yayınları, Ankara, 1995.
Pamuk, Şevket, Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913),
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018.
Pazarcı, Hüseyin, Uluslararası Hukuk Dersleri: II. Kitap, A. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1989.
Schumpeter, Joseph A., Imperalism and Social Classes, (trans. by Heinz Norden), Meridian Books, Cleveland, 1966.
Tahir, Kemal, Notlar/Batılılaşma, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1992.
_________, Notlar: Osmanlılık/Bizans, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1992.
_________, Notlar: Sosyalizm, Toplum ve Gerçek, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1992.
Tanör, Bülent, Kurtuluş/Kuruluş, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 2017.
Turner, Bryan S. (ed.), The Cambridge Dictionary of Sociology, Cambridge University Press, New York, 2006.
Ülken, Hilmi Ziya, Sosyoloji Sözlüğü, MEB Yayınları, İstanbul, 1969.
Williams, Raymond, Keywords: A Vocabulary of Culture and Society, Oxford University Press, New York, 2015.
Zürcher, Erik. J., Turkey: A Modern History, I. B. Taurus, London, 2004.
Avcıoğlu, Doğan, “Sosyalist Cezayir”, Yön, S. 15, 28 Mart 1962, s. 3.
Aydemir, Şevket Süreyya “Milli Kurtuluş Hareketlerinin Ana Prensipleri”, Kadro, sayı. 8, Ağustos 1932, s. 6-12.
Aydemir, Şevket Süreyya (röp.), “Atatürk Kadro’yu Niçin Destekledi?”, Yön, S. 27, 20 Haziran 1962, s. 10-11.
Belge, Burhan Asaf “Faşizm ve Türk Milli Kurtuluş Hareketi”, Kadro, sayı. 8, Ağustos 1932, s. 36-39.
Fırat, Melek, “Orta Doğu’ya İlişkin Gizli Anlaşmalar”, Türk Dış Politikası, c. 1, (ed. Baskın Oran), İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
Tellal, Erel, “Lenin-Roy Tartışması”, Türk Dış Politikası (ed. Baskın Oran) c. 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
Tokgöz, Turhan, “Kuva-yı Milliye Devri”, Yön, S. 24, 30 Mayıs 1962, s. 15.