TÜRKİYE'DE ÖZEL İSTİHDAM BÜROLARI VE GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ

İşsizlik, işgücü piyasalarında önemli bir sorundur ve işsizliğin azaltılmasına yönelik çok fazla düzenleme yapılmaktadır. Bu noktada işsizliğin, emek arz ve talebinin etkin olarak buluşmasından kaynaklanan kısmı için de bu buluşmaya aracılık yapacak kurumlar önem kazanmaktadır. Özel İstihdam Büroları (ÖİB) da bu noktada kamu istihdam hizmetlerinin ortaya çıkışından sonra oluşan ihtiyaca cevap vermek için oluşturulmuş özel nitelikli kurumlardır. Dünya genelinde istihdam olanaklarının artırılarak işsizlik sorununun çözülmesi kadar önemli bir diğer sorun ise özellikle Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)'nün kavramsallaştırdığı insan onuruna yakışır "düzgün işlerin" artırılması konusudur. 20. yüzyılın son çeyreğinde teknolojide ve üretim süreçlerinde yaşanan gelişmeler emek piyasalarının yapısında ve istihdam biçimlerinde bir dönüşüme neden olmuştur. Bu dönüşümler, örneğin geçici işçilik gibi esnek istihdam modellerinin yaygınlaşması, düzgün işlerin artırılması sorununun çözümünü daha da güçleştirmektedir. Türkiye'de son yıllarda emek arzı ile talebinin buluşmasında ÖİB'nın daha baskın rol oynaması, işverenler ve devlet tarafından desteklenmesine rağmen, ÖİB işe yerleştirme faaliyetlerinde önemli bir başarıyı sağlayamamıştır. 4857 Sayılı İş Kanunu'nda ÖİB aracılığıyla geçici iş ilişkisi kurabilmesine yönelik yapılan değişiklikler ile ÖİB aracılığıyla işe yerleştirmelerde önemli bir artış sağlanması beklenmektedir. Fakat bu düzenlemeler, çalışanlar açısından güvencesizliği arttırabileceği gibi ücretlerin düşmesine de yol açabilecektir. Kısa süreli işyeri değişiklikleri, işçilerin işe ve işyerine uyum sürecini zorlaştırarak, iş sağlığı ve güvenliği risklerini artırabilecektir. Ayrıca sendikal örgütlenme sürecinde yaşanan sorunlar daha da derinleşebilecek ve belki de sendikalardan tamamen arınmış işgücü piyasasının oluşmasına neden olabilecektir. Bu çalışmada öncelikle kamu ve özel istihdam bürolarının gelişimi incelenecektir. Ardından kamu ve özel istihdam kurumlarının işe yerleştirme faaliyetleri, özellikle İş-Kur verileri kullanılarak değerlendirilmeye çalışılacaktır. Son bölümde ÖİB aracılığıyla geçici iş ilişkisi kurulmasının getireceği olası riskler değerlendirilmeye çalışılacaktır.

PRIVATE EMPLOYMENT AGENCIES IN TURKEY AND TEMPORARY EMPLOYMENT RELATIONS

Unemployment is a major problem in employment market and many regulations have been making to diminish unemployment. At this point, institutions that contact for the matter of meeting of supply and demand of labor get importance. The private employment agencies (PEAs) are special institutions to meet the need arise after occurrence of public employment services. Another problem as important as to solve unemployment increasingly employment opportunities in worldwide is to increase "decent works" which are compatible with human dignity that are conceptualized by International Labor Organization (ILO). However, the latest developments emerged in technology and production processes in the last quarter of 20th century have caused a transformation in structure of labor markets and shape of employment. These transformations for example proliferation of flexible employment models such as temporary worker complicate the solutions for increasing of decent works. PEAs in Turkey, has fall flat in employment placement services despite of playing a big part in meeting of supply and demand of employment and of being supported by state and employers. It is expected that an important increase in work placement via PEAs will be ensured due to changes in the Labor Code No. 4857 about employment conditions of labor power. However, these regulations may heighten insecurity of employments and also may lead to decrease in wages. Changing of work place in short terms may increase risks in terms of occupational health and safety by making orientation period of workers for work and work place difficult. Furthermore, the problems in unionization process may intensify in this period and this may cause to a union-free labor markets. In this study, first, developments of public and private employment agencies have been examined. Then, work placement services of public and private employment agencies have been evaluated particularly using data of IsKur. At the final chapter, possible risks arising from establishing employment relations via PEAs have been analyzed.

PDF

___

Aydın, A. R. (1997), "Özel İstihdam Büroları", Türk-İş Yıllığı C.2, Türk-İş Araştırma Merkezi, Ankara.
ÇSGB (2013), "Özel İstihdam Büroları Aracılığıyla Geçici İş İlişkisi" Çalışma Meclisi http://www.turob.com/Resources/doc/Ge%C3%A7ici%20%C4%B0%C Hazırlık 5%9F%20%C4%B0li%C5%9 Fkisi%2009%2013.pdf Toplantısı,
Dereli, T. (1994), "Türkiye'de Çalışma Yaşamında Özel İstihdam Hizmetlerinin Yeri ve İşlevi Ne Olmalıdır?", Çalışma Yaşamında Özel İstihdam Bürolarının Kuruluşu ve İşleyişi Semineri, İstanbul, 3-4 Kasım 1994, İş ve İşçi Bulma Kurumu, Yayın No: 86, ss.60-82.
Ekin, N. (2001), Türkiye'de İş Piyasasının Yeniden Yapılanması: Özel İstihdam Büroları, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 2001-30, İstanbul.
Erdut, Z. (1998), "İstihdam Politikaları Açısından İş-Kur: İstihdam Hizmetlerinin Yeniden Örgütlenmesi", III. Uluslararası Endüstri İlişkileri Kongresi,(Cumhuriyetin 75. Yılında Endüstri İlişkilerinde ve Emek Piyasalarının Düzenlenmesinde Devletin Rolü ve İşlevleri), Ankara, TÜHİS, Yayın No:36, ss.149-176.
Erdut, Z. (1999), " Özel Bürolar Aracılığıyla İstihdam", Sosyal Güvenlik Dünyası Dergisi, Nisan-Mayıs-Haziran 1999, Yıl:2 S.4, ss. 73-89.
ILO, (2007), Guide to Private Employment Agencies Regulation, Monitoring and Enforcement, International Labour Organization, Geneva.
İHİDEM (2016), "6715 sayılı Kanunun Getirdiği Hak İhlalleri", İnsan Hakları İzleme ve Değerlendirme Merkezi, Hazırlayan: Ahmet Ş. Okumuş, 24 Mayıs 2016, www.ihidem.org
İş-Kur (2006), 2006 Yılı Faaliyet Raporu,
file:///C:/Users/pc/Desktop/özel%20istihdam%20büroları/2006%20Yılı%20Faa liyet%20Raporu%20(1).pdf
İş-Kur (2012) Yılı Faaliyet Raporu,
file:///C:/Users/niib/Downloads/2012%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%2 0Raporu.pdf
İş-Kur (2014), 2014 İş-Kur İstatistik Yıllığı, www.iskur.gov.tr
İş-Kur (2015), 2015 Yılı Faaliyet Raporu,
file:///C:/Users/niib/Downloads/2015%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%2 0Raporu.pdf (2016), İş-Kur Özel İstihdam Büroları İstatistiki Bilgileri, http://www.iskur.gov.tr/tr- tr/ozelistihdamburolari/istatistikibilgiler.aspx#dltop
Kumaş, H. (2010), "Türkiye İş Kurumu Faaliyetleri ve İşgücü Piyasası İhtiyaçları Arasındaki Uyum", Sosyo Ekonomi, Cil:11, Sayı:11, ss.131- 165.
Kutlu, D. (2010), "Geçici Çalışmanın Süreklileşmesi ve Güvencesizleşme: Özel İstihdam Bürolarının Değişen Rolü", Türk Tabipler Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Ocak,-Şubat-Mart 2010, ss.41-47.
Lordoğlu, K. Ve Özkaplan, N. (2005), Çalışma İktisadı, Der yayınları, İstanbul.
Mcılroy, J. (1995), Trade Unions in Britain Today, Manchester University Press, Manchester.
Özveri, M. (2012), "Güvencesiz Çalışmanın Hukuki Dayanakları", Çalışma Toplum Dergisi, Sayı:33, 2012/2, ss.147-172.
Temp Work Experience (2009), http://www.rdrop.com/~half/Personal/Stories/TempWork.htmlitesi
Üşen, Ş. (2009), "Mesleki Faaliyet Olarak Ödünç İş İlişkisi: "Dönemsel Çalışma", Kocaeli Barosu Dergisi, Nisan-Mayıs-Haziran, İzmit.
TUC, (2005), "The EU Temp Trade: Temporary Agency Work across the European Union" http://www.tuc.org.uk/extras/eu_agency.pdf
Uçkan, B. (2002), "Geçici İstihdam Büroları ve CIETT", İşveren Dergisi, Mayıs 2002, http://www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp?yazi_id=521&id=31
Uçkan, B. (2005), "Türkiye'de İş Aracılığı Hizmetlerinin Tarihsel Gelişim Sürecinde Kamu Tekelinin Kırılması", Sosyal Bilimler Dergisi 2005/1, ss.149-178.
Yılmaz, G. (2010), ILO'da ve Uygulamada İşçi Kiralama Olgusu, Türk Tabipler Birliği, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Ocak-Şubat-Mart 2010, ss.30-40.