OSMANLI DÖNEMİ MİMARİ ESERLERİNDEKİ CELİ SÜLÜS YAZILARDA TETÂBUK

Hat sanatındaki her bir yazı çeşidinin kendine ait farklı bir anatomik yapısı vardır. Alfabenin birimi olanharfler bu yapının en önemli unsurudur çünkü harflerin anatomileriyle yazı oluşmaktadır. Her harf şekilitibariyle ölçü, form, oran ve orantı bakımından farklılık içerse de temelde morfolojik olarak diğerharflerle benzer yapılara sahiptir. Hat sanatında farklı harf ve kelimelerin benzer kısımlarının yazıda denkgelmesi ya da denk getirilerek ortak kullanılmasına tetâbuk denir. Yazıda tetâbuk örnekleri levhalarda,mezar taşlarında ve mimari eserlerde cami, mescit, imaret, türbe gibi yapıların üzerinde mermer, taş, çinive kalemişi uygulamalarında görülmektedir. Bu makalede Osmanlı Dönemi mimari eserlerinde bulunanyazılardaki tetâbuk örnekleri tespit edilerek, örneklerle değerlendirilecektir. Ayrıca tespit edilentetâbuklu harfler çizilerek tablo haline getirilecek, bulundukları yapı, yazıların yapıdaki konumu,uygulama şekli ve hattatı hakkında bilgi verilecektir.

TETABUK IN CELI SULUS WRITINGS ON THE ARCHITECTURAL WORKS IN THE OTTOMAN PERIOD

Each writing type in the calligraphy has specific an atomic structure. Letters, which are the units of alphabet are the most significant factors of this structure, beacuse an atomy of letters constitutes the writing. Even each letter is different in terms of form, meter, ratio and proportion, but they have similar structures with other letters morphologically. In calligraphy, fitting of the similar parts of different letters and words in writing or collectivization them by fitting is called as tetabuk. Tetabuk samples in writing are seen as marble, stone, tile and hand-drawn applications on the plates, grave Stones and architectural Works such as mosques, small mosques, imarets, tombs. In this article, tetabuk samples on the architectural works in the Ottoman Period are determined and they will be evaluated by samples. Furthermore, determined letters with tetabuk will be underlined and listed as a table, their structures, positions of letter in the structure, application type and its calligrapher will be informed.

PDF

___

Açıkgözoğlu, A. S. (2015). “Türk Mimarisinde Hat Sanatı”, Hat ve Tezhip Sanatı, ed. Ali Rıza Özcan, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm BakanlığI Yayını, s.181-197.
Alparslan, A. (1976-1977). “Mimari Yapıların Yazı Sanatı Bakımından Önemi”, Boğaziçi Üniversitesi (Beşeri Bilimler) Dergisi, Cilt IV-V, Sayı 1- 14.
Alparslan, A. (2004). Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Devellioğlu, F. (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayını.
Dumlupınar, Z. (2018). “Topkapı Sarayı Harem Dairesi 17. Yüzyıl Çinileri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 6, Sayı 81, s.300-310.
Gününç, F. (2015). “Anadolu Selçuklu Dönemi Celî Sülüs Yazısının Beylik Dönemine Etkileri”, Hat ve Tezhip Sanatı, ed. Ali Rıza Özcan, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm BakanlığI Yayını, s.47-57.
Hakkâkzâde, M. H. (1986). Mizânü’l-hatt, Haz. Abdülkadir Dedeoğlu, İstanbul: Osmanlı Yayınevi.
Tüfekçioğlu, A. (2001). Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Yazı, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayını.
Özkafa, F. (2008). İstanbul Selâtin Camilerinin Kuşak Yazıları”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi SBE Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
Yazır, M. B. (1981). Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli I-II, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını.
Yazır, M. B. (1989). Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli III, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını.