19. YÜZYIL ASKERİ KEÇE BAŞLIKLARIN TESPİTİ VE YENİ TASARIMLARDA YORUMLANMASI

Keçe, hayvansal liflerin alkali bir ortamda su, ısı ve basınç yardımıyla sıkıştırılması sonucu elde edilen bir tekstil ürünüdür. Geçmişte daha fazla keçe atölyeleri bulunmasına rağmen günümüzde Afyonkarahisar, Konya, İzmir, Balıkesir, Isparta, Şanlıurfa, Manisa şehirlerinde olan atölyeler sayesinde geleneksel keçe üretimi devam etmektedir. Açılan halk eğitim kursları mesleğin devam etmesi konusunda ustalara yardımcı olmaktadır. Keçenin kullanım alanlarından birisi de askeri başlıklardır. Askeri keçe başlıklar geçmişte kullanılsa da 1826 yılında fesin askeri başlık olarak kabul edilmesiyle yaygın hale gelmiştir. Bu çalışmada literatür çalışması ve müzelerde araştırma yapılarak 19.yy. askeri keçe başlık formları tespit edilerek, bu başlıkların hem yerli hem de ithal yün ile reprodüksiyon çalışmaları sunulmaktadır. Yine askeri keçe başlıkların yeniden kullanılabileceği yeni formlar tasarlanarak kadın şapkalarına örnekler verilmiştir. Bütün başlıkların yapımında tepme keçe yöntemi ve kalıp tekniği kullanıldığı tespit edilmiştir. Elyafın renklendirilmesinde ise doğal boyama yöntemi kullanılarak çalışmaya farklılık kazandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Keçe, 19.yy, FEs, Keçe Şapka

PDF

___

Başar Ergenekon, C. (1999). Tepme Keçelerin Tarihsel Gelişimi Renk Desen Teknik ve Kullanım Özellikleri, Ankara: Kılıçaslan Matbaacılık.
Çoruhlu, Y. (2016). Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar, İstanbul: Yaylacık Matbaası.
Küçükerman, Ö. (1988). Türk Giyim Sanayii Tarihindeki Ünlü Fabrika “FESHANE” Defterdar Fabrikası, İstanbul: Apa Ofset Basımevi ve Ticaret A.Ş.
Usta, A. (2019). Türk Sanatları Keçe, İstanbul: Seçil Ofset, İstanbul.
Yalçınkaya, R. G. (2009). Keçeye Ter Düştü, İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
Begiç, H. N. (2016). “Giyim-Kuşam Kültüründe Keçe Sanatına Kültürel Bir Bakış”, Sutad, Sayı 40, s.287-297.
Çeliker, D. (2011). “Geçmişten Günümüze Türklerde Keçecilik ve Keçe Yapımında Yeni Teknikler”, Art-e Sanat Dergisi, Sayı: 8, s.5.
Genç, M., Tezcan, V. (2015). “Gelenek ve Yenilik Kavramlarının Felsefi Tartışması Ekseninde Geleneksel Türk Sanatlarını Yeniden Düşünmek”, Kalemişi Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, s.135-156.
Genç, M. ve Koyuncu Okca, A. (2017). Stratonikeia Antik Kentinde Tespit Edilen Osmanlı Dönemi Doğal Boyama Atölyesi, II. Uluslararası Akdeniz Sanat Sempozyumu, 10-12 Mayıs 2017, Antalya, 182-188.
Genç, M. (2020). “Keçede Kökboya Kullanımı”, Folklor Akademi Dergisi, Sayı: 4, s. 33-52.
Koyuncu Okca A., Genç, M. (2015). “Anadolu Halı ve Kilimlerinde Renk-Color in Anatolian Carpet and Rugs”, Sobider-Sosyal Bilimler Dergisi-The Journal of Social Science, Yıl: 2, Sayı: 4.
Koyuncu Okca, A., Genç, M. (2017). “Ahşap Oyuncaklarının Kökboya, Cehri ve İndigo İle Boyanması-Painting of Wooden Child Toys With Kokboya, Cehri And Indigo”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 19, 73-88.
Koyuncu Okca, A. (2018). “Alfaklar’da (Denizli-Çal) Kepenek Yapımı-Kepenek Production in Alfaklar (Çal-Denizli)”, X. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri- X. International Turkic Art, History and Folklore Congress/Art Activities (24-29 Nisan-April 2018 Kazan-Tataristan/Rusya-Kazan-Tatarstan/Russia).
Kökrek, M. (2015). “Osmanlı Serpuşları”, El Sanatları (İsmek) Dergisi, Sayı: 20, s.44-53.
Arpaözü, S. (2021). 19.Yy Askeri Keçe Başlıkların Tespiti ve Yeni Tasarımlarda Yorumlanması, Yüksek Lisans tezi, Isparta, Süleyman Demirel Üniversitesi.
Avcı, M. (2013). On Dokuzuncu Yüzyıl Harput Vilayetinde Giyim-Kuşam Kültürü, Yüksek Lisans tezi, Kahramanmaraş, Kahramanmaraş Üniversitesi.
Begiç, H. N. (2014). Gelenekteki Değişim ve Keçecilik Sanatı, Doktora Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi.
Bolel Koç, P. (1993). Osmanlı Askeri Kıyafetleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Mimar Sinan Üniversitesi.
Özçıtak, S. (2010). Bergama Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Geleneksel Tekstillerin Kataloglanması, Yüksek lisans Tezi, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi.
Salman, Ö. (1992). Yenileşme sürecinde Osmanlı Askeri Kıyafetlerindeki Dokusal Aksesuarlar, Yüksek Lisans tezi, İstanbul, Mimar Sinan Üniversitesi.
Keçe, https://sozluk.gov.tr, Erişim tarihi: 28.03.2019.
Görsel 1. Uçları Koparılmış Ham Keçe Örneği, Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 2. Kapaklama Yapılmış Ham Keçe Örneği, Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 3. Yeniçeri Börkü, Yerli ve İthal Yünlerle Uygulamaları, Usta, A. (2019). Türk Sanatları Keçe, İstanbul: Seçil Ofset, İstanbul. Erişim tarihi: 10.06.2021. Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 4. Mahmudi Fes, Yerli ve İthal Yünlerle Uygulamaları, https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Mahmud, Erişim tarihi: 18.03.2020 Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 5. Mecidi Fes, Yerli ve İthal Yünlerle Uygulamaları, https://tr.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClmecid, Erişim tarihi: 18.03.2020 Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 6. Hamidi Fes, Yerli ve İthal Yünlerle Uygulamaları, https://tr.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClmecid, Erişim taihi: 18.03.2020 Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 7. İlk Merasim Fesi, Yerli ve İthal Yünlerle Uygulamaları, Küçükerman, Ö. (1988). Türk Giyim Sanayii Tarihindeki Ünlü Fabrika “FESHANE” Defterdar Fabrikası, İstanbul: Apa Ofset Basımevi ve Ticaret A.Ş., Erişim taihi: 18.03.2020. Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 8. Asakir-i Mansure-i Muhammediye Fesi, Yerli ve İthal Yünlerle Uygulamaları, Küçükerman, Ö. (1988). Türk Giyim Sanayii Tarihindeki Ünlü Fabrika “FESHANE” Defterdar Fabrikası, İstanbul: Apa Ofset Basımevi ve Ticaret A.Ş. Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 9. Doğal Boyama ile Renklendirilmiş İthal Yünler, Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 10. Doğal Boyama ile Renklendirilmiş Yün Elyaflar, Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 11. Keçe Kadın Şapkaları, Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 12. Keçe Kadın Şapkaları, Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.
Görsel 13. Keçe Kadın Şapkaları, Sabriye Arpaözü, Sanatçının Kişisel Arşivi.