Ankara Sancağından Alınan Olağanüstü Aynî Vergiler(1540-1640)

Her devlet gibi, Osmanlı Devleti de varlığını büyük ölçüde tebaasından aldığı vergilerle sürdürmekteydi. Bu vergilerin toplanmasıözellikle savaş gibi olağanüstü zamanlarda daha hayati bir mesele hâline geliyordu. Nitekim savaş esnasında ordunun en kritikihtiyacı, hareket hâlindeki ve cephedeki askerlerin iaşesi meselesiydi. Bu ihtiyacı karşılamak için ise olağanüstü vergi kaideleriçerçevesinde reayadan aynî vergiler talep edilmişti. Bu süreçte reayadan talep edilen vergileri yalnızca aynî olarak vermeleriistenmemiş, aynı zamanda verginin bir parçası olarak taşıma yükümlülüğünü de reayanın üstlenmesi gerekmişti. Öyle ki AnadoluBeylerbeyliği/Eyaleti’ne bağlı Ankara sancağından da mevcut kazalarıyla beraber olağanüstü zamanlarda üzerine düşen busorumluluğu yerine getirmesi beklenmişti. Çalışmada ilk hedef 16. yüzyılın ikinci ve 17. yüzyılın ilk yarısında seferler esnasındaAnkara sancağına sistematik olarak tahakkuk ettirilen aynî vergilere dair örnekleri tespit etmektir. Bunun yanında tespit edilenörnekler dâhilinde Ankara sancağından alınan aynî verginin tarh ve tahsil oranını belirleyerek, ilgili tarihlerde Ankara sancağındayaşayan reayanın yükümlülüklerini ne derece yerine getirdiğini ortaya koymaktır. Son olarak ise Ankara örneğinde aynî vergileredair elde edilen veriler kıyaslanarak, yükümlülükler değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Extraordinary In-Kind Taxes Collected from the Sanjak of Ankara (1540-1640)

As in other countries, the main revenue of the Ottoman Empire came from the taxes collected from its subjects. Tax collection was evenmore crucial during extraordinary times, such as wars. Indeed, the most critical need of the army during a war was the subsistence of itssoldiers on the move as well as those on the front. To meet this need, the reaya was expected to pay in-kind taxes within the frameworkof extraordinary tax principles. The reaya was not only asked to provide in-kind taxes but was also required to cover transportationcosts as a part of the tax. The Sanjak of Ankara, situated in the Anatolian State, was expected to pay this tax together with its districtsduring times of emergency. The primary aim of this study is to identify examples of in-kind taxes that were systematically accruedin the Sanjak of Ankara during the campaigns carried out in the second half of the 16th century and the first half of the 17th century.Another aim is to understand to what level the reaya in Ankara managed to fulfil its obligations during this period by determiningthe imposition and collection rates of in-kind taxes collected from the Sanjak of Ankara. Lastly, this study assesses tax obligations byanalyzing the obtained data on in-kind taxes in Ankara.

PDF

___

Abdurrahman Vefik (Sayın). (1999). Tekâlif kavaidi. (F. H. Özkan, Haz.). Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı.
Akdağ, M. (1999). Türkiye’nin iktisadî ve içtimaî tarihi.(Cilt 1). Ankara: Barış Yayınevi.
Bâb-ı Defteri, Mevkufat Kalemi Defterleri. [D.MKF.d]. (1038 [Hicri]). (Defter No: 27441), T.C. Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul.
Bâb-ı Defteri, Mevkufat Kalemi Defterleri [D.MKF.d]. (1048 [Hicri]). (Defter No: 27445), T.C. Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul.
Barkan, Ö. L. (1979). Avarız. MEB İslam ansiklopedisi (İA) içinde (C.II, s. 13-19). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Erdoğan, E. (2004) Ankara’nın bütüncül tarihi çerçevesinde Ankara tahrir defterlerinin analizi (TÜSOKTAR veri tabanına dayalı bir araştırma). Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Ergenç, Ö. (1980). XVII. yüzyılın başlarında Ankara’nın yerleşim durumu üzerine bazı bilgiler. Osmanlı Araştırmaları, (1), 85-108.
Ergenç, Ö. (1995) Osmanlı klasik dönemi kent tarihçiliğine katkı XVI. yüzyılda Ankara ve Konya. Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı.
Güçer, L. (1964). XVI-XVII asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda hububat meselesi ve hububattan alınan vergiler, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları.
İnalcık, H. (1980). Military and fiscal transformation in the Ottoman Empire, 1600-1700. Archivum Ottomnicum, VI, 283-337.
İnalcık, H.(1993). Osmanlı İmparatorluğu toplum ve ekonomi üzerinde arşiv çalışmaları, incelemeler. İstanbul: Eren Yayıncılık.
İnalcık, H.(2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyal ve ekonomik tarihi (1300-1600) ( H. Berktay, Çev.). (Cilt I). İstanbul: Eren Yayıncılık.
İşbilir, Ö. (2003). Mekkâre. TDV İslam ansiklopedisi (DİA) içinde (C. XXVIII, ss. 554-555). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
İşbilir, Ö. (2007). Nüzül. TDV İslam ansiklopedisi (DİA) içinde (C. XXXIII, ss. 311-312). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Kallek, C. (2002). Kile. TDV İslam ansiklopedisi (DİA) içinde (C. XXV, ss. 568-571). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Kamil Kepeci Defterleri [KK]. (1033 [Hicri]). (Defter No: 2566), T.C. Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul.
Kamil Kepeci Defterleri [KK]. (1048 [Hicri]). (Defter No: 2583), T.C. Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul.
Kazıcı, Z. (2005). Osmanlı’da vergi sistemi. İstanbul: Bilge Yayınları.
Maliyeden Müdevver Defterleri [MAD]. (1045 [Hicri]). (Defter No: 4433), T.C. Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul.
Maliyeden Müdevver Defterleri [MAD]. (1048 [Hicri]). (Defter No: 4347), T.C. Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul.
Maliyeden Müdevver Defterleri [MAD]. (949 [Hicri]). (Defter No: 499), T.C. Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul.
Maliyeden Müdevver Defterleri [MAD]. (996 [Hicri]). (Defter No: 457), T.C. Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul.
Mc Gowan, Bruce. (1981). Osmanlıda avarız-nüzul teşekkülü 1600-1830. VIII. Türk Tarih Kongresi, bildiriler kitabı 2. Cilt içinde, (ss. 1327-1331). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Polat, S. (2011). Osmanlı sefer organizasyonunda pratik çözümler: 1634-1635 (H. 1044) tarihlerinde Karahisar-ı Şarki’de “mükellefiyet şeklinde yürütülen iştira” ile zahire temini. Gazi Akademik Bakış, IV(8), 161-174.
Polat, S. (2013). The economic consequences of the Celali revolts: the destruction and re-establishment of the state’s taxation organization. Turkish Historical Review, 4/1, 57-82.
Polat, S. (2014). Osmanlı Devleti’nde tekâlif-i imdâdiye vergisine ilginç bir örnek: H. 1044/M.1634 yılında uygulanan bedel-i yapağı vergisi. Belleten, LXXVIII(281), 123-148.
Polat, S. (2015). IV. Murat’ın Revan seferi organizasyonu ve stratejisi. Ankara: ATASE Yayınları.
Polat, S. (2018). Osmanlı Devleti’nde nüzul vergisinin teşkili ve gelişimi: XVI-XVII. yüzyıllarda Osmanlı ekonomisini nüzul vergisi üzerinden değerlendirmek. Belleten, LXXXII(295), 829-862.
Sahillioğlu, H. (1965). IV. Murad’ın Bağdad Seferi Menzilnamesi. Belgeler, II(3-4), 1-35.
Sahillioğlu, H. (1991). Avarız. TDV İslam ansiklopedisi (DİA) içinde (C.IV, s.108-109). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Sûdî, S. (1996). Defter-i Muktesid, (Osmanlı vergi düzeni). (M. A. Ünal, Haz.). Isparta: Fakülte Kitabevi.
Tabakoğlu, A. (2011). Tekâlîf. TDV İslam ansiklopedisi (DİA) içinde (C. XL, ss. 336-337). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Tabakoğlu, A. (2016). Osmanlı mâlî tarihi, İstanbul: Dergah Yayınları.
Topçular Kâtibi. (2003). Topçular Kâtibi Abdülkadir (Kadri) efendi tarihi. (Z. Yılmazer, Haz.). (Cilt 2). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Turan, A.N. (1999). Yabanâbâd tarihini ararken (KızılcahamamÇamlıdere) : XV. yüzyıldan XIX. yüzyıla bir genel tasvir ve tahlil denemesi. Ankara: Kızılcahamam Belediyesi.