Ankara İli Yenimahalle İlçesinde Bulunan MüstakilKonutların Korunmasına Yönelik Bir Değerlendirme

Cumhuriyetin ilanı ile birlikte; başkent olarak kabul edilen Ankara’nın nüfusu çok hızlı bir şekilde artmış, bu süreçte karşılaşılanen önemli sorunlardan biri de konut sorunu olmuştur. Bununla birlikte Cumhuriyet rejimi ideolojisiyle birlikte çağdaş bir kenthedefiyle gelişen Ankara; kararların alındığı, yeni çözümlerin denenerek, sorunlara farklı yaklaşımların sunulduğu bir kentolmuştur. Bu bağlamda Ankara, imar sorununa çözümler ve yaklaşımlar açısından Türkiye’deki imar anlayışını tanımlayan birrol oynamıştır. Ülke çapında geliştirilen konut politikaları için şekillendirici bir rol oynayan Ankara kenti, mülk-konut anlayışıile yapılan arsa–altyapı programlarının ilk örneğini de Yenimahalle ilçesinde barındırmaktadır. Konut sorununun çözümlenmesiamacıyla pek çok kurumun bir araya gelmesi sonucunda bu bölge için hazırlanan imar planları ile burada tasarlanan “yaşam”ülkemiz bağlamında eşsiz olup, dönemin kültürel, ekonomik, siyasal, bilimsel ve estetik özelliklerini bir bütün olarak bünyesindebarındırmaktadır. Ancak herhangi bir koruma durumu söz konusu olmadığından, 1948 yılı ve sonrasında yapılan bu konutlardan,günümüze çok az sayıda örnek barındırmakla birlikte; çok hızlı bir şekilde yerlerini apartmanlara bırakmaktadır. Günümüzdetoplam yapı stoğunun yaklaşık % 2,5’una ulaşılabilen bu konutların korunmasına yönelik henüz bir adım atılmamıştır.Bu çalışma kapsamında Yenimahalle’de bulunan müstakil konutlardan günümüze kalan örneklerin tespit ve belgelemesi yapılmış,yapıların mevcut durumları üzerinden özgünlük ile değişme ve bozulma bağlamında problemleri saptanmıştır. Yapıların“değerli” kabul edilebilmeleri için gerek duyulan kriterler, hem geleneksel yapılar için tespit edilmiş olan mimari miras, hem deDOCOMOMO tarafından tespit edilmiş olan modern mimarlık mirası bağlamında araştırılmış ve tespit edilmiştir. Tespit edilenkonutlar bu kriterlere göre değerlendirilerek, korunmalarına yönelik öneriler sunulmuştur.

An Assessment for the Preservation of the Detached Houses in Yenimahalle District of Ankara

One of the most important problems encountered in Ankara following the declaration of the Republic was housing. The announcementof Ankara as the new capital led to a sharp rise in the population of the city, and the desire to accommodate for this rise in a mannersuitable for a developing modern city means that Ankara has played a complementary role in the development of Turkish zoningperceptive, in terms of approaches and solutions to the housing problem. The city of Ankara, which plays a formulative role in thehousing policies that are developed throughout the country, also hosted the first example of the land-infrastructure programs that wereinstigated following an appreciation of the housing of the Yenimahalle district. The zoning plans that had been developed by a numberof institutions were combined together to resolve the housing problem, which means that the dwellings in the area are nationallyunique in retaining some of the cultural, economical, political, scientific, and aesthetical properties of the era. However, since therewere no preservation initiatives, most of the buildings constructed since 1948 have been demolished and replaced by apartments.Furthermore, no attempt has been made to preserve the 2.5% of the dwellings that still remain.This study is concerned with determining and documenting the remaining examples of detached houses in Yenimahalle, as well asidentifying their problems in terms of originality, alteration, and deterioration, based on the current state of the buildings. The criteriarequired for the buildings to be accepted as being ‘valuable’ have been researched and evaluated in terms of both the architecturalheritage determined for traditional buildings, and of their modern architectural heritage, as specified by Docomomo. Following theevaluation according to these criteria, suggestions for the protection of the buildings are presented.

PDF

___

Akok, M. (1951). Ankara’nın eski evleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Ankara Belediye Meclisi. (1950). Ankara Belediye Meclisi 1948 yılı tutanakları. Ankara: Biricik Matbaası.
Aydın, S., Emiroğlu, K., Türkoğlu, Ö., ve Özsoy, E. (2005). Küçük Asya’nın bin yüzü: Ankara. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Ayhan Koçyiğit, E. S. (2017). Modern dönem mimarlık mirasının korunması. N. Bayraktar, (Yay. Haz.). Sivil mimari bellek Ankara 1930-1980 içinde. (ss. 257-285). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
DOCOMOMO. (2019). How to evaluate modern? https://www. docomomo-us.org/explore-modern/explore-the-register/ how-to-evaluate-modern adresinden erişildi.
Elmas, N. (2005) An analysis of the conservation of the twentieth century architectural heritage in Turkey: the case of Ankara. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Görgülü, T. (2001, 25-26 May). 20. yüzyılda mimari ortamın sonuçları ve gelecegeyönelik degerlendirmeler Yapı ve Yaşam Kongresi 2001: 20. Yüzyıl Mimari Mirası, Bursa, Türkiye [Kongrede sunulmuştur]
İmar ve İskân Bakanlığı. (1973). 50 yılda imar ve yerleşme 1923- 1973. Ankara: İmar ve İskân Bakanlığı.
Kayın, E. (2001, 25-26 May). Yirminci yüzyılın mimarlık mirasının belirlenmesine ilişkin kriterler ve koruma alanındaki yapı değeri kavramı üzerine bir irdeleme Yapı ve Yaşam Kongresi 2001: 20. Yüzyıl Mimari Mirası, Bursa, Türkiye. [Kongrede sunulmuştur]
Kayın, E. (2016, Nisan). Modern mimarlık mirası bağlamında İzmir Kenti ve İzmir Ticaret Odası Yapı Kompleksi. Ege Mimarlık, 28–33.
Kömürcüoğlu, E. (1950). Ankara evleri. İstanbul: İstanbul Matbaacılık.
Küçük, M. (1995). Yenimahalle toplu konut üretimi için örnek olabilir miydi? Mimarlık Dergisi, 95(261), 46-49.
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (Kanun no. 2863). (23.7.1983). T.C. Resmî Gazete, 18113. mevzuat.gov. tr adresinden erişildi.
Madran, E., ve Özgönül, N. (2005). Kültürel ve doğal değerlerin korunması. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası.
Önen, Z. (1995). Yenimahalle: Ankara’da bir koruma sorunu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimarlık Fakültesi, ODTÜ, Ankara
Taner, E. (2015). Bir zamanlar Yenimahalle ve Yenimahalleliler: anılar ve fotoğraflarla. Ankara: İşkur Matbaa.
Tankut, G (1988). Ankara’nın başkent olma süreci. ODTÜ MFD, 8(2), 93-104.
Tokman, Y. (1985). Konut politikaları uygulamalarında özel bir örnek: Yenimahalle. Ankara: Kent-Koop Yayınları.
Yavuz, A. (1984). 19. yüzyıl Ankara’sında Kale-içi. E. Yavuz, Ü. N. Uğurel (Yay. Haz.). Tarih içinde Ankara Eylül 1981 Seminer bildirileri, 28-30 Eylül 1981 içinde (ss. 155-194). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği.
Yenimahalle Ucuz Arsalar Mevkii 4 Odalı Konut Planı. (1949). Sivil Mimari Bellek Ankara 1930-1980 Yapı Envanteri Kolleksiyonu. Env. No: SMB047_plan_06. Koç Üniversitesi VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Ankara.
Yenimahalle Ucuz Arsalar Mevkii 3 Odalı 2 Katlı Konut Planı. (1949). Sivil Mimari Bellek Ankara 1930- 1980 Yapı Envanteri Kolleksiyonu. Env. No: SMB047_plan_03. Koç Üniversitesi VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Ankara.
Yenimahalle Ucuz Arsalar Mevkii 3 Odalı Konut Planı. (1949). Sivil Mimari Bellek Ankara 1930- 1980 Yapı Envanteri Kolleksiyonu. Env. No: SMB047_plan_05. Koç Üniversitesi VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Ankara.
Yılmaz, R. C. (2020). Ankara ili Yenimahalle ilçesinde bulunan müstakil kooperatif konutlarının koruma ve kullanım önerileri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Yücel, A. (2001, 25-26 May). Modernizm-Güncellik-Bugünün Korunması Üzerine Düsünceler. Yapı ve Yaşam Kongresi 2001: 20. Yüzyıl Mimari Mirası, Bursa, Türkiye [Kongrede sunulmuştur]