Ankara Çayı Örneğinde Kentsel AlanlardakiAkarsuların Ekolojik Çerçevede İrdelenmesi

Hızlı, düzensiz ve doğanın arzından yararlanmak yerine doğayı tahrip eden kentleşme yaklaşımı nedeniyle kentlerde yer alan susistemlerinin yapısı değiştirilmekte, bozulmakta ve kentten koparılmaktadır. Bunun sonucunda; akarsu akış rejimi değişmekte,infiltrasyon azalmasıyla taşkın artmakta, yeraltı taban suyu seviyesi düşmekte, akarsu biyolojisi bozulmakta ve rekreasyoneldeğeri azalmaktadır. Bu çalışma ile Ankara Çayı örneğinde kent içinde baskıya maruz kalmış akarsuların fonksiyonlarınınsürdürülebilirliği için ekolojik yönden incelenip kentten koparılmış olan akarsuların doğaya ve kente yeniden kazandırılmasıhedeflenmiştir. Akarsu, ekolojik yönden su zonu ve kenar zonu olarak iki bölümde incelenmiştir. Su zonundaki değerlendirmekanal yapısı ve doğal akarsu yatağı incelenerek yapılmıştır. Kenar zonu ise kentsel yoğunluğa göre beş farklı bölgeye ayrılmış vealan kullanımlarının ekolojik göstergeler üzerindeki etkileri hesaplanmıştır. Arazi kullanımlarından yola çıkılarak gerçekleştirilensayısal değerlendirme ve kilit süreç analizleri, hızlı kentleşme ve yoğun tarımsal faaliyetler nedeniyle Ankara Çayı’nın niteliklerinindoğal fonksiyonlar bakımından yetersiz olduğunu ortaya koymuştur. Kısa dönem onarım planı için ekolojik potansiyel %21, uzundönem onarım planı için ise %65’dir. Sonuç olarak, Ankara Çayı’nın doğaya ve kente yeniden kazanımı için çevresel planlama veyönetim stratejileri ortaya konulmuştur.

An Ecological Status Analysis of Urban Streams Using the Example of Ankara River

A consequence of erratic and rapid urbanization has been to destroy nature instead of taking advantage of it. This has meant that thestructure of water systems in urban areas has become degraded and detached from the city, which in turn has led to stream flow regimechanges, flood increases with infiltration decrease, groundwater level decreases, deterioration in stream biology and reduction inrecreational value. The aim of the study is to reemphasize, taking an ecological viewpoint, the sustainable value of the rivers, followingthe pressure they have undergone due to urbanization. In this reevaluation, the river was considered as having two components:a water zone and an edge zone, within which the evaluation channel structure and the natural riverbed in the water zone wereexamined. The edge zone was divided into five different regions, according to urban density, and the effects of the uses of the land interms of ecological indicators were calculated. Quantitative evaluation and key process analysis, based on land uses, have revealed thatrapid urbanization and intensive agricultural activities have had a detrimental effect on the ecological qualities of Ankara Stream.It has been determined that the ecological potential for recovery is 21% for the short-term restoration plan, and 65% for the long term restoration plan, and, as a result, environmental planning and management strategies have been introduced for the recovery ofAnkara River for the benefit of both the environment and the city.

PDF

___

7 Cities transforming their rivers from blights to beauties. (2016). Wired web sitesinden erişildi: https://www. wired.com/2016/08/7-cities-transforming-rivers-blightsbeauties/.
Akköprü. (1925). (Env. No: 2413). Koç Üniversitesi VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Ankara.
Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı. (2006). 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı, Plan Açıklama Raporu, Etüdler ve Müdahale Biçimleri, Doğal yapı.
Ateş, T. (1985). Ankara Kenti yeşil alan sisteminin planlanmasında Mogan Gölü- Akköprü arasındaki göl-akarsu sistemi çevresine ilişkin potansiyel ağırlığın saptanması ve değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Başkaya Türer, F.A. (2013). Urban stream enhancementrevitising urban streams of İstanbul. ITU The Journal Of Faculty Of Architecture, 10(2), 148-160.
Bayar, R. ve Karabacak, K. (2017). Ankara İli arazi örtüsü değişimi (2000-2012). Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(1), 59-76.
Cheonggyecheon. (t.y.). Expedia web adresinden erişildi: https:// www.expedia.com/pictures/south-korea/seoul/cheonggyecheon.d6159314?view=large-gallery&photo=249914
Dilek İlke, E. F., Yılmaz, F. Ç., Tekin, C., Baki, E., Güneş, M., Akkaya, G. Ay, A., Yiğit, S., Perçin, H., Yılmaz, O., Şahin, Ş., Arslan, B., Tarım, B., Kadı, C., Dehmen, E., Yapmış, E., Dinç, G., Erbaş, İ., Çetinkaya, M., Solmaz M., Akpınar, O.M. ve Ardıçoğlu, R. (2015). Bilecik Pelitözü Gölpark Peyzaj Karakter Analizi ve Rekreasyonel Peyzaj Tasarımı. Bilecik: Bilecik Belediyesi Yayınları.
dos Reis Oliveira, P.C., Geest, H.G., Kraak, M.H.S., Westveer, J.J., Verdonschot, R.C.M. ve Verdonschot, P.F.M. (2020). Over forty years of lowland stream restoration: Lessons learned?. Elsevier, Journal of Environmental Management, 264. [110417]. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2020.110417
Federal Interagency Stream Restoration Working Group (FISRWG). (1998). Stream corridor restoration: principles, processes, and practices.
Günel, G. ve Kılcı, A. (2015). Ankara Şehri 1924 haritası: eski bir haritada Ankara’yı tanımak. Ankara Araştırmaları Dergisi, 3(1), 78-104.
Khirfan, L., Mohtat, N. ve Peck, M. (2020). A systematic literature review and content analysis combination to “shed some light” on stream daylighting (Deculverting). Elsevier, Water Security, 10.
Kılıçaslan, Ç. ve Özkan, M.B. (2005). Akarsuların kentsel gelişme – dönüşüm süreci içinde çeşitli kullanımlar yönünden etkileşimlerinin İzmir kenti örneğinde ortaya konulması. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 42(2), 179-190.
LARRMP. (2007). Los Angeles River revitalization master plan. http://boe.lacity.org/lariverrmp/CommunityOutreach/pdf/ LARRMP_Final_05_03_07.pdf. Erişim Tarihi: 13.02.2019.
McGarigal, K. ve Marks, B. (1994). Fragstats spatial pattern analysis program for quantifying landscape structure. Version 2.0. Forest Science Department, Oregon State University.
Müftüoğlu, V. (2016). Kentsel tasarım rehberlerinin peyzaj mimarlığı açısından ekolojik çerçevede irdelenmesi üzerine bir yöntem araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Ocean Friendly Gardens. (t.y.) Sandiego Surfrider web sitesinden erişildi: https://sandiego.surfrider.org/worldwater-day-march-22nd/
O’Donnell, T.K. (2006). River restoration in the upper Mississippi River basin. Unpublished Master of Science Thesis. University of Missouri-Columbia, The Faculty of the Graduate School.
Özdede, S. (2011). Düzce Asarsuyu deresi ve yakın çevresinin kentsel peyzaj kullanımı yönünden irdelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Düzce Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Özeren, M. ve Hepcan, Ş. (2013). Kent içi akarsu koridorlarının canlandırılması: İzmir kent merkezi örneği. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu, 28-30 Kasım içinde (ss. 839-849). İzmir.
Öztan, Y. (2004). Yaşadığımız çevre ve peyzaj mimarlığı. Ankara: Tisamat Basım Sanayii.
Perini, K. ve Sabbion, P. (2017). Urban Sustainability and River Restoration Green and Blue Infrastructure.
Roni, P. ve Beechie, T.(2013). Stream and watershed restoration a guide to restoring riverine processes and habitats.
Sarıçam, S. ve Coşkun Hepcan, Ç. (2015). Porsuk Çayı Adalar mevkii ve çevresinin rekreasyonel kullanımının belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 52(1), 1-11.
Shin, D.W. ve McCann, L. (2018). Analyzing differences among non-adopters of residential stormwater management practices. Elsevier, Landscape and Urban Planning, 178, 238-247.
Su Çerçeve Direktifi (Water Framework Directive). (2000).
Şahin, Ş. (1996). Dikmen Vadisi peyzaj potansiyelinin saptanması ve değerlendirmesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Şahin, Ş., Kurum, E., Perçin, H., Memlük, Y. (2014). Akarsu koridorlarında peyzaj onarımı ve doğaya yeniden kazandırma teknik kılavuzu. Ankara: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, BEL-DA Belde Proje ve Dan. Tic. Ltd. Şti.
Ulusal Su Planı. (2019-2023). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. U.S. Environmental Protection Agency (U.S. EPA). (2003). Protection water quality from urban runoff.
U.S. Environmental Protection Agency (U.S. EPA). (2007). Developing your stormwater pollution prevention plan, A guide for construction sites.
Uzun, O. (2003). Düzce Asarsuyu havzası peyzaj değerlendirmesi ve yönetim modelinin geliştirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Wiederkehr, F., Wilkinson, C. L., Zeng, Y., Yeo, D.C.J. ve Ewers, R.M. (2020). Urbanisation affects ecosystem functioning more than structure in tropical streams. Elsevier, Biological Conservation, 249.
Whitford, V., Ennosa, A.R. ve Handley, J.F. (2001). ``City form and natural process’’ indicators for the ecological performance of urban areas and their application toMerseyside, UK. Elsevier, Landscape and Urban Planning, 57, 91-103.
Yağmur bahçeleri. (2017). Sünger Şehirler web sitesinden erişildi: http://www.sungersehirler.com/6118-su-gecirenyuzey-kaplamalari SungerSehirlerHaberDetayi.aspx
Yıldırım, E., Yılmaz, T. ve Benliay, A. (2013). Peyzaj planlamada akarsu ekolojisinin önemi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6(1), 51-54.
Yılmaz, T. (2008). Büyükesat Vadisi’nin kent peyzajı ve tasarımı kapsamında incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Zülkadiroğlu, D. (2015). Kentsel akarsuların korunmasına yönelik peyzaj planlama ve tasarım ilkeleri geliştirilmesi: Kahramanmaraş kenti örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Zülkadiroğlu, D. ve Doygun, H. (2016). Kentsel akarsuların korunmasına yönelik peyzaj planlama ve tasarım ilkeleri geliştirilmesi: Kahramanmaraş kenti örneği. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 6(13), 11-24.