Öğretmenlerin Kayırmacılık Algıları ile Örgütsel Güven Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Araştırmanın amacı öğretmenlerin okul yönetiminin kayırmacı uygulamalarına yönelik algıları ile örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. İlişkisel tarama modelinde tasarlanan bu araştırmanın evrenini Rize il merkezi ve ilçelerinde ilkokul ve ortaokullarda görev yapan tüm öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmada basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılarak, örneklem oluşturma yoluna gidilmiş ve 27 okulda görev yapan 414 öğretmen araştırma grubuna dâhil edilmiştir. Araştırmanın verileri, Erdem ve Meriç (2012) tarafından geliştirilen “Okul Yönetiminde Kayırmacılık Ölçeği”, Yılmaz (2006) tarafından geliştirilen “Örgütsel Güven Ölçeği” ve öğretmenlerin demografik özelliklerine ulaşabilmek için oluşturulan “Kişisel Bilgi Formu” aracılığıyla elde edilmiştir. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin kayırmacılık algılarının düşük, örgütsel güven algılarının ise iyi düzeyde olduğu, kayırmacılık ile örgütsel güven arasında orta düzeyde olumsuz yönde anlamlı bir ilişki belirlenmiştir. Regresyon analizine göre, kayırmacılığın örgütsel güvenin anlamlı bir yordayıcısı olduğu ve örgütsel güvene ait varyansın %35’ini açıkladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Examining The Relationship Between Teachers’ Perceptions of Favoritism and Organizational Trust Levels

The purpose of this study is to determine the relationship between teachers' perception as to favoritist practices of school administrators and organizational trust. The population of this research designed in relational screening model was composed of all teachers working in primary and secondary schools in city center and districts of Rize during414 teachers working in 27 schools were included in the research group by using simple random sampling method to create a sample. The data of the study were obtained through “School Management Favoritism Scale” developed by Erdem ve Meriç (2012), “Organizational Trust Scale” developed by Yılmaz (2006) and “ Personal Information Form” created in order to reach the demographic characteristics of teachers. As a result of the research, it was found that teachers’ perception of favoritism were low, organizational trust perceptions were at a good level, and there is a medum-level significant negative correlation between favoritism and organizational trust. According to regression analysis, it was concluded that favoritism was a significant predictor of organizational trust and it explained 35% of the variance of organizational trust.

PDF

___

Abdalla, H. F., Maghrabi, A. S., & Raggad, B. G. (1998). Assessing the perceptions of human resource managers toward nepotism: A cross-cultural study. International Journal of Manpower, 19(8), 554-570.
Agun, H. (2011). Örgütsel güven ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Akarsu, B. (2015). Hipotezlerin, değişkenlerin ve örneklemin belirlenmesi. M. Metin (Ed.). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (s. 22-43). Ankara: Pegem Akademi.
Akbulut-Kayısı, K. (2016). Çalışanların örgütsel güven düzeyleri ile motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Arasli, H., & Tumer, M. (2008). Nepotism, favoritism and cronyism: A study of their effects on job stress and job satisfaction in the banking industry of North Cyprus. Social Behavior and Personality: An international journal, 36(9), 1237-1250.
Arasli, H., Bavik, A., & Ekiz, E. H. (2006). The effects of nepotism on human resource management: The case of three, four and five star hotels in Northern Cyprus. International Journal of Sociology and Social Policy, 26(7/8), 295-308.
Argon, T. (2015). Öğretmen görüşlerine göre ilkokullarda yöneticilerin kayırmacılık davranışları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 233-250.
Asunakutlu, T. Ve Avcı, U. (2010). Aile işletmelerinde nepotizm algısı ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 93-109.
Aydın, Y. (2016). Örgütsel sessizliğin okul yönetiminde kayırmacılık ve öğretmenlerin öz yeterlik algısı ile ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 22(2), 165-192.
Aydoğan, İ. (2009). Favoritism in the Turkish Educational System: Nepotism, cronyism and patronage. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 4(1).
Bachmann, R. (2003). Trust and power as means of coordinating the ınternal relations of the organization - a conceptual framework. In B. Nooteboom, & F. Six (Eds.), Trust process in organizations: Emprical studies of determinants and the process of trust development (pp. 58-73). E. Elgar Publishing. U.S.A.
Baldanova, A. (2014). Nepotism, beyond good or bad. Exploring recruitment policies in international aid organizations in Kyrgyzstan (Unpublished Master's thesis). UiT Norges Arktiske University.
Baş, G. ve Şentürk, C. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel güven algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 17(1), 29-62.
Bilgiç, Ö. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel güven düzeyine ilişkin algıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Bökeoğlu, Ö. Ç. ve Yılmaz, K. (2008). İlköğretim okullarında örgütsel güven hakkında öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 14(2), 211-233.
Bramoullé, Y., & Goyal, S. (2016). Favoritism. Journal of Development Economics, 122, 16-27.
Bryk, A. S., & Schneider, B. (2003). Trust in schools: A core resource for school reform. Educational Leadership, 60(6), 40-45.
Büte, M. (2011a). Etik iklim, örgütsel güven ve bireysel performans arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(1), 171-192.
Büte, M. (2011b). Kayırmacılığın çalışanlar üzerine etkileri ile insan kaynakları uygulamaları ilişkisi: Türk kamu bankalarına yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 383-404.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (15.baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Cerit, Y. (2009). Öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri ile işbirliği yapma düzeyleri arasındaki ilişki. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 637-657.
Cunningham, W.G., & Gresso, D.W. (1993). Cultural Leadership. Allyn Bacon, Boston: Needham Heights,MA.
Çağlar, Ç. (2011). Okullardaki örgütsel güven düzeyi ile öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 1827-1847.
Çintay, H. (2013). Meslek liselerinde öğretmenlerin örgütsel güven algıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Demirel, Y. ve Savaş, Y. (2017). Nepotizmin yenilik ve yetenek yönetimi üzerine etkisi. Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 129-142.
Eğerci, Ç. (2009). İlköğretim okullarinda görev yapan öğretmenlerin maruz kaldiklari psikoşiddetin (mobbingin) örgütsel güven düzeyine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Erdem, B., Ceylan, U. ve Saylan, U. (2013). Aile işletmelerinde nepotizm ve örgütsel bağlılık ilişkisi: Kütahya’da faaliyet gösteren otel işletmelerinde bir araştırma. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 171-197.
Erdem, M. ve Meriç, E. (2012). Okul yönetiminde kayırmacılığa ilişkin ölçek geliştirme çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Uluslararası E-Dergi, 2(2), 141-149.
Gambetta, D. (2000). Can We Trust Trust?. In G. Diego (Eds.), Trust: Making and Breaking Cooperative Relations (pp. 213-237). Department of Sociology, University of Oxford.
Geçer, A. (2015). Liselerde çalışan öğretmenlerin kayırmacılık ve örgütsel destek algısı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
Gilbert, J. A., & Tang, T. L. P. (1998). An examination of organizational trust antecedents. Public Personnel Management, 27(3), 321-338.
Hayajenh, A. F., Maghrabi, A. S., & Al-Dabbagh, T. H. (1994). Research note: Assessing the effect of nepotism on human resource managers. International Journal of Manpower, 15(1), 60-67.
Hoy, W. K., & Kupersmith, W. (1984). Principal authenticity and faculty trust: key elements in organizational behavior. Planning and Changing, 15(2), 80-88.
Huff, L., & Kelley, L. (2003). Levels of organizational trust in individualist versus collectivist societies: A seven-nation study. Organization Science, 14(1), 81-90.
Johnson, B., & Christensen, L. (2008). Educational research: Quantitative, qualitative, and mixed approaches. Sage.
Kalemci Tüzün, İ. (2007). Güven, örgütsel güven ve örgütsel güven modelleri. KMÜ İİBF Dergisi 3(2), 93-118.
Karacaoğlu, K. ve Yörük, D. (2012). Çalışanların nepotizm ve örgütsel adalet algılamaları: Orta Anadolu Bölgesinde bir aile işletmesi uygulaması. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 14(3), 43-64.
Karademir, M. (2016). Liselerde çalışan öğretmenlerin kayırmacılık ve örgütsel destek algısı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kayabaşı, Y. (2005). Politik yozlaşmaya çözüm olarak anayasal iktisat. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Keefer, P. (2007). Clientelism, credibility, and the policy choices of young democracies. American Journal of Political Science, 51(4), 804 - 821.
Keles, H. N., Özkan, T. K., & Bezirci, M. (2011). A study on the effects of nepotism, favoritism and cronyism on organizational trust in the auditing process in family businesses in Turkey. The International Business & Economics Research Journal, 10(9), 9-16.
Khatri, N., & Tsang, E. W. K. (2003). Antecedents and consequences of cronyism in organizations. Journal of Business Ethics, 43(4), 289-303.
Khatri, N., Tsang, E.W.K., & Begley, T. M. (2006), Cronyism: A cross cultural analysis. Journal of International Business Studies, 37(1), 61-75.
Kumar, N. (1996). The power of trust in manufacturer-retailer relationships. Harvard business review, 74(6), 92.
Kwon, I. (2006). Endogenous favoritism in organizations. Topics in Theoretical Economics, 6(1), 01-24.
Memduhoğlu, H. B. & Zengin, M. (2011). İlköğretim okullarinda örgütsel güvene ilişkin öğretmen görüşleri. Yüzüncüyıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 211-227.
Meriç, E. ve Erdem, M. (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(3), 467-498.
Mishra, J., & Morrissey, M. A. (1990). Trust in employee/employer relationships: A survey of West Michigan managers. Public personnel management, 19(4), 443-486.
Nadeem, M., Ahmad, R., Ahmad, N., Batool, S. R., & Shafique, N. (2015). Favoritism, nepotism and cronyism as predictors of jobs atisfaction: Evidences from Pakistan. Journal of Business and Management Research, 8, 224-228.
Özbek, M. A. (2007). Sağlık hizmetleri sunumunda yolsuzluk: sağlık personelinin yolsuzluk algılamaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Özbek, M. F. (2011). Örgüt içerisindeki güven ve işe yabancılaşma ilişkisinde örgüte uyum sağlamanın aracı rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 232-248.
Özdemir, E. (2015). Tarama yöntemi. M. Metin (Ed.), Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (s. 78-97). Ankara: Pegem Akademi.
Özen, Y. ve Gül, A. (2007). Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren-örneklem sorunu. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (15), 394-422.
Özer, N. ve Çağlayan, Z. A. (2016). Öğretmenlerin müdürlerine duydukları güven ve kronizm algıları arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(5), 18-27
Özer, N., Demirtaş, H., Üstüner, M. ve Cömert, M. (2006). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel güven algıları. Ege Eğitim Dergisi, 7(1), 103–124.
Özgan, H. (2011). Örgütsel davranış bağlamında öğretmenlerin örgütsel adalet, güven, bağlılık, yönetici değerlendirme ve çatışma yönetimi stratejileri algıları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 229- 247.
Özhan, T. (2016). Okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeylerine yönelik görüşleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
Özkanan, A. ve Erdem, R. (2015). Yönetimde kayırmacı uygulamalar üzerine nitel bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(4), 7-28.
Özsemerci, K. (2003). Türk kamu yönetiminde yoluzluklar, nedenleri, zararları ve çözüm önerileri. Ankara Sayıştay Dizisi.
Pearce, J. L. (2015). Cronyism and nepotism are bad for everyone: The research evidence. Industrial and Organizational Psychology, 8(1), 41-44.
Polat, M. (2009). Örgütsel özdeşleşmenin öncülleri ve ardılları üzerine bir saha çalışması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Polat, R. (2013). Ortaöğretim kurumlarında kronizm algısının örgütsel güven üzerindeki etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
Polat, S. (2007). Kocaeli’de görev yapan öğretmenlerin okul müdürlerine güven düzeyleri. Çağdaş Eğitim Dergisi, 32(341), 32-39.
Polat, S. ve Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 14(2), 307-331.
Polat, S. ve Kazak, E. (2014). Okul yöneticilerinin kayırmacı tutum ve davranışları ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 71-92.
Prendergast, C., & Topel, R. H. (1996). Favoritism in organizations. Journal of Political Economy, 104(5), 958-978.
Rempel, J. K., & Holmes, J. G. (1986). How do I trust?, Psychology today, 20(2), 28.
Roberts, S. J. (2009). Incivility as a function of work place favoritism and employee impulsivity. (Unpublished master’s thesis). University of Nebraska, Omaha.
Sadozi A.M., Zaman H.M., Marri M.Y., & Ramay I. (2012). Impact of favoritism, nepotism and cronyıism on job satisfactıon a study.
Safina, D. (2015). Favouritism and nepotism in an organization: Causes and effects. Procedia Economics and Finance, 23, 630-634.
Sammons, P. (1999). School effectiveness: Coming of age in the 21st century. Management in Education, 13(5), 10-13.
Smith, P. A., Hoy, W. K., & Sweetland, S. R. (2001). Organizational health of high schools and dimensions of faculty trust. Journal of School leadership, 11, 135-151.
Sünbül, A. M. (1996). Öğretmen niteliği ve öğretimdeki rolü. Eğitim Yönetimi, 2(1), 597-607.
Tan, H. H., & Tan, C. S. (2000). Toward the differentiation of trust in supervisor and trust in organization. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 126(2), 241.
Tekbıyık, A. (2015). İlişkisel araştırma yöntemi. M. Metin (Ed.). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (s. 100-114). Ankara: Pegem Akademi.
Teyfur, M., Beytekin, O. F. ve Yalçınkaya, M. (2013). İlköğretim okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ile okullardaki örgütsel güven düzeyinin incelenmesi. Dicle University Journal of Ziya Gokalp Education Faculty, 21, 84-106.
Tokgöz, E. ve Seymen, O. A. (2013). Örgütsel güven, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Bir devlet hastanesinde araştırma. Öneri Dergisi, 10(39), 61-76.
Top, M. (2012). Hekim ve hemşirelerde örgütsel bağlılık, örgütsel güven ve iş doyumu profili. Istanbul University Journal of the School of Business Administration, 41(2).
Tschannen-Moran, M. (2009). Fostering teacher professionalism in schools: The role of leadership orientation and trust. Educational Administration Quarterly, 45(2), 217-247.
Tschannen-Moran, M., & Gareis, C. R. (2015). Faculty trust in the principal: An essential ingredient in high-performing schools. Journal of Educational Administration, 53(1), 66–92.
Turan, A. (2015). Does the perception of organizational cronyism leads to career satisfaction or frustration with work? The mitigating role of organizational commitment. Research in Applied Economics, 7(3), 14-30.
Turgut, S. (2014). Spor işletmelerinde işgörenlerin kayırmacılık algısı ile iş tatmini arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Türköz, T., Polat, M. ve Coşar, S. (2013). Çalışanların örgütsel güven ve sinizm algılarının örgütsel bağlılıkları üzerindeki rolü. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 285-302.
Uğurlu, C. T. ve Arslan, C. (2015). Öğretmenlerin örgütsel kimlik ve okula güven düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 14(1), 72-85.
Yamagishi, T. (1988). The provision of a sanctioning system in the United States and Japan. Social Psychology Quarterly, 265-271.
Yazıcıoğlu, A. (2015). Eğitimcilerde örgütsel güven düzeyinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yıldırım, M. (2013). Kamu yönetiminin kadim paradoksu: Nepotizm ve meritokrasi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 353-380.
Yılmaz, K. (2006). Güven ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 69–80.