Psikolojik Sözleşme Algısının İşe Adanmışlık Üzerindeki Etkisi

Kurumlar, en değerli kaynağı olan çalışanlarının iş tatminlerini ve örgütlerine olan bağlılıklarını arttırmak için, çalışanlar ile güvene dayalı bir ilişki kurmaya zemin hazırlayan psikolojik sözleşme uygulamalarına önem vermeye başlamışlardır. Bu araştırmanın temel amacı, çalışanların psikolojik sözleşme algılarının işe adanmışlık davranışları üzerindeki etkisinin incelenmesidir. Bu amaç kapsamında araştırma verileri, Kastamonu Üniversitesi idari personeli olarak görev yapan 250 çalışandan anket tekniği ile toplanmıştır. Araştırma verileri korelasyon analizi ve çoklu regresyon analizi ile test edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, çalışanların psikolojik sözleşme algılarının ve alt boyutlarından biri olarak ilişkisel psikolojik sözleşmenin işe adanmışlık davranışları üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca, psikolojik sözleşme algısının alt boyutlarından işlemsel psikolojik sözleşme boyutu işe adanmışlık boyutlarından yoğunlaşma boyutu üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkiye sahip iken ilişkisel psikolojik sözleşme boyutunun ise dinçlik ve adanmışlık boyutları üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu vurgulanmaktadır. Psikolojik sözleşme algısı ve işe adanmışlık arasındaki ilişkilerin analiz edilmesi ile teoriye ve uygulamaya önemli katkılar sağlanacağı düşünülmektedir.

The Effect of Psychological Contract Perception on Work Engagement

In order to increase job satisfaction and loyalty of their employees, which are their most valuable resource, corporations have begun to give importance to the psychological contract practices that lay the ground for establishing a trust based relationship with employees. The main purpose of this study is to examine the effects of psychological contract perceptions of the employees on their work engagement. In this context, data of the research were collected from 250 employees who are working as administrative staff in Kastamonu University. Data of the research were tested by correlation analysis and multiple regression analysis. According to the findings of the study, it can be seen that psychological contract perceptions of the employees and relational psychological contract as one of its subdimensions have a positive and significant effect on work engagement behaviors. In addition, it is emphasized that transactional psychological contract dimension, which is one of the subdimensions of psychological contract perception, has a positive and significant effect on absorption as one of the dimensions of work engagement whereas relational psychological contract dimension has a positive and significant effect on vigor and dedication. By analyzing the relationships between psychological contract perception and work engagement, it is thought that important contributions will be made to the theory and practice.

PDF

___

Adler, P. S. and Kwon, S. (2002). Social capital: Prospects for a new concept. Academy of Management Review, 27(1), 17-40.
Akat, İ., Budak, G. ve Budak, G. (1994). İşletme yönetimi. İstanbul: Beta Yayınları.
Anderson, N. and Schalk, R. (1998). The psychological contract in retrospect and prospect. Journal of Organizational Behavior, (19), 637-647.
Antonison, M. (2010). Evaluation of work engagement as a measure of psychological well-being from work motivation. The University of Alabama in Huntsville, Hunstville-Alabama.
Aselage, J. and Eisenberger, R. (2003). Perceived organizational support and psychological contracts: A theoretical ıntegration. Journal of Organizational Behavior, 24, 491-509.
Bakker, A. B. (2011). An evidence-based model of work engagement. Current Directions in Psychological Science, 20(4), 265-269.
Bal, E. A. (2008). Self-efficacy, contextual factors and well-being: The impact of work engagement. Doktora tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Baş, T. (2010). Anket. Ankara: Seçkin Yayınları.
Bies, R. J. and Tyler, T. R. (1993). The “litigation mentality” in organizations: A test of alternative psychological explanations. Organization Science, 4(3), 352-366.
Bolat, O. İ., Bolat, T. ve Seymen, O. A. (2009). Güçlendirici lider davranışlar ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin sosyal mübadele kuramından hareketle incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 251-239.
Bolino, C. M. and Turnley, H. W. (2008). Old faces, new places: Equity theory in cross-cultural contexts. Journal of Organization Behavior, 29(1), 29-50.
Bostancı, H. ve Ekiyor, A. (2015) Çalışanların işe adanmasının örgüt içi girişimciliğe etkisinin incelenmesi: Sağlık sektöründe bir uygulama. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 1(1), 37-51.
Büyükyılmaz, O. ve Çakmak, A. F. (2014). İlişkisel ve işlemsel psikolojik sözleşmede algılanan ihlalin işten ayrılma niyeti ve algılanan örgütsel destek üzerindeki etkisi. Ege Akademik Bakış, 14(4), 583-596.
Catsouphes, M. P. and Costa, C. M. (2009). Engaging the 21st century multi-generational workforce, finding from the age and generations study. The Sloan Center on Aging Work at Boston College.
Chughtai, A. A. and Buckley, F. (2008). Work engagement and its relationship with state and trait trust: A conceptual analysis. Journal of Behavioral and Applied Management, 10(1), 47-71.
Cihangiroğlu, N. ve Şahin, B. (2010). Organizasyonlarda önemli bir fenomen: Psikolojik sözleşme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 1-16.
Coyle, S., Jacqueline, A. M. and Kessler, I. (2002). Exploring reciprocity through the lens of the psychological contract: Employee and employer perspectives. European Journal of Work and Organizational Psychology, 11(1), 69-86.
Conway, N. and Briner, R. B. (2005). Understanding psychological contracts at work: a critical evaluation of theory and research. New York: Oxford University Press.
Davis, D. and Cosenza, R. M. (1998). Business research for decision making. Boston: Pws-Kent Publishing Company.
Deese, M. N. (2009). Testing an extention of the job demands-resources model: The addition of personal resources as mediators to the resources engagement relationship. Master Thesis. Graduate School of Clemson University.
Demiral, Ö. (2008). Örgütsel bağlılığın sağlanmasında personel güçlendirme ve psikolojik sözleşmenin etkisine ilişkin bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
Ertürk, E. (2014). Sosyal mübadele teorisi bağlamında güç mesafesi ve örgütsel adalet algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi. Doktora tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Erkuş, A. (2009). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Freese, C. and Schalk, R. (1996). Implications of differences in psychological contracts for human resource management, European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(4), 501-509.
Gafa, İ. ve Dikmenli, Y. (2019). Sınıf öğretmenlerinin iş doyumu ve iş yaşamındaki yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 131-150.
Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. New York: Doubleday Garden City.
Gouldner, A. W. (1960). The norm of reciprocity: A preliminary statement. American Sociological Review, 25, 161-178.
Gonzalez-Roma, V., Schaufeli, W. B., Bakker, A. B. and Lloret, S. (2006). Burnout and work engagement: Independent factors or opposite poles? Journal of Vocational Behavior, 68, 165-174.
Guest, D. E. (2004). The psychology of the employment relationship: An analysis based on the psychological contract. Applied Psychology: An International Review, 53(4), 541-555.
Hussain, M. F., Muahammad, F. Y., Ahmed, N. and Humyaun, A. (2011). Psychological contract breach and work place deviance: Moderating role of relational contract. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 3(1), 574-586.
Kahn, W. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. Academy of Management Journal, 33, 692‐724.
Kanten, P. (2012). İşgörenlerde işe adanmanın ve proaktif davranışların oluşumunda örgütsel güven ile örgütsel özdeşleşmenin rolü. Yüksek lisans tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Kaufmann, P. J. and Stern, W. L. (1988). Relational exchange norms, perceptions of unfairness, and retained hostility in commercial litigation. Journal of Conflict Resolution, 32(3), 534-552.
Kılıç, D. B. Ç. (2016). Adams’ın eşitlik teorisi bağlamında müzik öğretmenlerinin iş tatminini belirlemeye yönelik bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(36), 193-235.
Kickul, J. (2001). When organizations break their promises: Employee reactions to unfair processes and treatment. Journal of Business Ethics, 29(4), 289-307.
Levinson, H., Price, C. R., Munden, K, J., Mandl, H. J. and Solley, C. M. (1962). Men, management and mental health. Cambridge: Harvard University Press.
MacNeil, I. R. (1985). Relational contract: What we do and do not know. Wisconsin Law Review, 483-525.
Maslach, C., Schaufeli, W. B. and Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
May, D. R., Gilson, R. L. and Harter, L. M. (2004). The psychological conditions of meaningfulness, safety and availability and the engagement of the human spirit at work. Journal of Occupational and Organizational Psychology, (77), 11-37.
Millward, L. J. and Hopkins, L. J. (1998). Psychological contracts, organizational and job commitment. Journal of Applied Social Psychology, 28(16), 1530-1556.
Mimaroğlu, H. (2008). Psikolojik sözleşmenin personelin tutum ve davranışlarına etkileri: Tıbbi satış temsilcileri üzerinde bir araştırma. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Morrison, E. W. and Robinson, S. L. (1997). When employees feel betrayed: A model of how psychological contract violation develops. Academy of Management Review, 22(1), 226-256.
Nicholson, N. and Johns, G. (1985). The absence culture and the psychological contract: Who’s incontrol of absence? Academy of Management Review, 10,397-407.
Öner, Z. H. (2007). The mediating effect of organizational justice: moderating roles of sense of coherence and job complexity on the relationship between servant leadership, and work engagement. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi-I. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
Özler, E. ve Ünver, E. (2012). Psikolojik sözleşmenin iş tatmini üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 325-351.
Özyılmaz, A. ve Süner, Z. (2015). İşe adanmışlığın işyeri tutumlarına etkisi: Hatay’daki 9 işletmede yapılan ampirik araştırmanın sonuçları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 143-164.
Purvis, L. J. and Cropley, M. (2003). The psychological contracts of National Health Service Nurses. Journal of Nursing Management, 11, 107-120.
Rich, B. L. (2006). Job engagement: construct validation and relationships with job satisfaction, job involvement, and intrinsic motivation. Doktoral dissertation. University of Florida.
Roberts, D. and Davenport, T. O. (2002). Job engagement: Why it’s important and how to improve it. Wiley Periodicals, Inc.
Robinson, S. L. (1996). Trust and breach of the psychological contract. Administrative Science Quarterly, 41(4), 574-599.
Rousseau, D. M. (1989). Psychological and implied contracts in organizations. Employee Responsibilities and Rights Journal, 2(2), 121-139.
Rousseau, D. M. (1995). Psychological contracts in organizations; understanding written & unwritten agreements. California: Thousand Oaks, Sage Publications Inc.
Rousseau, D. M. and Wade-Benzoni, K. A. (1994). Linking strategy and human resource practices: How employee and customer contracts are created. Human Resource Management, 33(3), 463-489.
Schaufeli, W. B., Salanova, M., Gonzalez‐Roma, V. and Bakker, A.B. (2002). The measurement of engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3, 71‐92.
Schaufeli, W. B. and Bakker, A. B. (2004). UWES utrecht work engagement scale. Occupational health psychology unit, Preliminary Manual, Utrecht University.
Shore, L. M. and Tetrick, L. E. (1994). The psychological contract as an explanatory framework in the employment relationship. in Cooper, C. L. and Rousseau, D. M. (Eds.), Trends in Organizational Behavior (p. 91-109). Chichester, John Wiley & Sons Ltd.
Shore, L. M. and Barksdale, K. (1998). Examining degree of balance and level of obligation in the employmentrelationship: A social exchange approach. Journal of Organizational Behavior, 19, 731-744.
Shraga, O. and Shiom, A. (2009). The construct validity of vigor and its antecedents: A qualitative study. Human Relations, 62(2), 271-291.
Tabachnick, B. G. and Fidel, L. S. (2013). Using multivariate statistics. USA: Pearson Education Limited.
Tarakcı, H. ve Akın, A. (2017). Psikolojik sözleşme ihlali ve örgütsel sinizm: Çorum ili örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 1222-1230.
Terlemez, A. G. (2012). İşveren markasının, işe adanmışlık ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisinde örgütsel çekiciliğin rolü: Türk Hava Yolları örneği. Yüksek lisans tezi, Genelkurmay Başkanlığı Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitü Müdürlüğü, İstanbul.
Topçu, M. K. (2015). Çalışanların kişilik özelliklerinin örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde psikolojik sözleşme algısının rolü. Doktora tezi, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: İş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 155-179.
Turnley, W. H. and Feldman, D. C. (2000). Re-examining the effects of psychological contract violations: Unmet expectations and job dissatisfaction as mediators. Journal of Organizational Behavior, 21(1), 25-42.
Turunç, Ö. ve Avcı, U. (2015). Algılanan örgütsel destek ve lider-üye etkileşiminin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: İş stresinin aracılık rolü. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi/Journal of Travel and Hospitality Management, 12(1), 43-63.
Tuzlukaya, Ş. ve Kırkbeşoğlu, E. (2015). Sigortacılık sektöründe örgütsel küçülmenin ardından ortaya çıkan güven bunalımı ve psikolojik sözleşme boyutlarına etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 969-979.
Üçok, D. ve Torun, A. (2014). Tükenmişliği etkileyen olumsuz tutum ve beklentiler: Sinik tutum ve psikolojik sözleşme ihlali algısı üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1), 231-250.
Vroom, V. H. (1964). Work and motivation. New York: John Wiley & Sons.
Yakın, M. and Erdil, O. (2012). Relationships between self-efficacy and work engagement and the effect on job satisfaction: A survey on certified public accountants. SciVerse Science Direct, (58), 370-378.
Yamane, T. (2001). Temel örnekleme yöntemleri, A. Esin, M. A. Bakır, C. Aydın ve E. Gürbüzsel (Çev.). İstanbul: Literatur Yayıncılık.
Yardan, D. E. ve Dikmetaş, H. (2013). Hastane çalışanlarının sosyotropi-otonomi kişilik özellikleri ile psikolojik sözleşme algılamaları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(1), 134-145.
Yavan, Ö. (2016). Örgütsel davranış düzleminde adanmışlık. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (25), 278-296.
Yener, S. (2019). Kadın çalışanların cinsiyet rol stresi ve işe adanmışlıkları arasındaki ilişkide yaşam kalitesinin düzenleyici rolü. İşletme Fakültesi Dergisi, 20(1), 1-27.
Yener, S. ve Demirtaş, Ö. (2018). Kadın çalışanların toplumsal cinsiyet algıları ve işe adanmışlıkları arasındaki ilişki. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2137-2151.
Yılmaz, B. ve Turgut, E. (2016). Askeri ve sivil yükseköğretim kurumlarında verilen genel muhasebe eğitiminin motivasyon teorileri açısından karşılaştırmalı analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 2297-2305.