Otizmli Bireylerin Görevi Tamamlama Davranışlarının Artırılmasında Sürekli ve Aralıklı Pekiştirme Kullanmanın Etkililiği

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), genelikle erken çocukluk döneminde etkilediği bireylerde belirginleşen, bireylerde sınırlı ilgi ve streotip/takıntılı davranışlara yol açan, bireylerin sosyal etkileşim ve iletişim becerilerini sınırlandıran, onların sosyalleşmesini olumsuz etkileyerek onları dış dünyaya karşı yabancılaştıran nöro biyolojik bir bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Otizm, bireylerin birçok yönde problem davranış sergilemesine neden olmaktadır. Otizmli bireylerde problem davranışlarının azaltılması ancak özel eğitim yoluyla mümkündür. Otizmli bireylerin bir görevi yerine getirmeye çalışırken görevi yarıda bırakma, streotip davranışlar sergileme, sosyal etkileşim ve iletişimde sınırlılığa sahip olma gibi problem davranışların sağıltımı ancak özel eğitim yoluyla belli yöntem veya teknikler kullanılarak yapılmaktadır. Bu araştırma, otizmli bir bireyin görevi tamamlama davranışlarının artırılmasında sürekli ve aralıklı pekiştirmeyi birlikte kullanmanın etkisini ortaya koymak amacı ile yapılmıştır. Araştırma, tek denekli araştırma modellerinden ABAB modeli ile yürütülmüştür. Araştırmanın katılımcısı beş yaşında otizmli bir erkek çocuktur. Araştırmada öğrencinin tercih ettiği pekiştireçleri belirlemek için dolaylı ve doğrudan pekiştireç belirleme yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmada, otizmli bireyin gelişimine ve tercihlerine uygun olacak şekilde düzenlemeler yapıldığında, gerekli pekiştirmeler kullanıldığında bireyin görevi tamamlama davranışlarının arttığı bulgulanmıştır. Bu araştırmada sürekli ve aralıklı pekiştirmenin, katılımcının görevi tamamlama davranışlarında artmasına ve görevi sürdürmede olumlu etkiye yol açtığına ilişkin bir sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada, ileri araştrımalar için bu konunun birden çok katılımcıya yönelik yapılması ve uygulamada başka bir öğretim modeli kullanılarak araştırmanın yürütülmesi önerilmektedir.

The Effectiveness of Using Continuous and İnterval Reinforcement in İncreaing TaskAchieving Behaviors of Individuals with Autism

Autism spectrum disorder (ASD) is defined as a neurobiological disorder that usually becomes apparent in individuals affected in early childhood, leads to limited attention and stereotype / obsessive behaviors in individuals, limits individuals' social interaction and communication skills, negatively affects their socialization and alienates them from the outside world. Autism causes individuals to exhibit problem behaviors in many ways. The reduction of problem behaviors in individuals with autism is only possible through special education. The treatment of problem behaviors such as abandoning the task, exhibiting stereotypical behaviors, having limitations in social interaction and communication of individuals with autism while trying to fulfill a task is only done by using certain methods or techniques through special education. This study was conducted to reveal the effect of using continuous and intermittent reinforcement together on increasing task completion behavior of an individual with autism. The research was conducted with ABAB model, which is one of the single subject research models. The sample of the study is a five-year-old boy with autism. In the study, indirect and direct reinforcement determination methods were used to determine the reinforcers preferred by the student. In the study, it was found that when arrangements are made in accordance with the development and preferences of the individual with autism, when the necessary reinforcements are used, the individual's task completion behaviors increase. In this study, it was concluded that continuous and intermittent reinforcement leads to an increase in the sample's task completion behavior and has a positive effect on maintaining the task. In the study, it is suggested that this subject should be done for more than one sample for further research and the research should be carried out using another teaching model in practice.

PDF

___

Acar, Ç. (2000). Zihin özürlü çocuklarla çalışan özel eğitim öğretmenlerinin sınıflarında karşılaştıkları problem davranışlarla ilgili görüş ve önerileri. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
American Psychiatric Association, (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Arlington, VA: American Psychiatric Association;
Akmanoğlu, N. (2012). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklara uygun ve yeni davranışların kazandırılması ve artırılması. E. Tekin-İftar (Ed.), Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ve eğitimleri içinde (ss. 121-181). Ankara: Vize Yayıncılık.
Alan, S. ve Özsoy, G. (2019). Problem genişletme etkinliklerinin problem çözme başarısına ve üstbilişe etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 439-458.
Aydın, A. (2008). Otizmde ilk adım. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
Besler, f. ve Süzer, T. (2012). Pekiştirme. E. Tekin-İftar (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi içinde (ss. 213-266). Ankara: Vize Akademi.
Bullock, L. M., & Brown, R. K. (1972). Behavioral dimensions of emotionally disturbed children. Exceptional Children, 38(9), 740-742.
Bouck, E. C., Savage, M., Meyer, N. K., Taber-Doughty, T., & Hunley, M. (2014). High-tech or lowtech? Comparing self-monitoring systems to increase task independence for students with autism. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 29(3), 156-167.
Carr, E. G., Levin, L., McConnachie, G., Carlson, J. I., Kemp, D. C. and Smith, C. S. (1994). Communication-based ıntervention for problem behavior: a user's guide for producing positive change. Baltimore: Paul H. Brookes.
Cavkaytar, A. (2015). Otizm spektrum bozukluğu (1. Baskı). Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Grafik-Ofset Matbaacılık.
Clifford, S., Young, R. and Williamson. P. (2007). Assessing the early characteristics of autistic disorder using video analysis. Journal of Autism and Developmental Disorder, 37(2) 301-313
Cooper, J.O., Heron, T.E. and Heward, W. L. (2007). Applied behavior analysis. Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
Çopuroğlu, Y. C. ve Mengi A. (2014). Toplumsal Dışlanma ve Otizm. Turkish Studies, 9(5), 607-626.
Darıca, N., Abidoğlu, Ü. ve Gümüşçü, Ş. (2002). Otizm ve otistik çocuklar. İstanbul: Özgür Yayınları.
Dayı, E. ve Şafak, P. (2018). Çoklu Yetersizliği olan bir çocuğa dönüştürülebilir sembol pekiştirmeyi içeren tuvalet eğitim paketiyle tuvalet kontrolünün kazandırılması: vaka çalışması. Eğitim ve Bilim Dergisi, 43(196), 301-316.
DeLeon, I. G., Fisher, W. W., Rodriguez-Catter, V., Maglieri, K., Herman, K. and Marhefka, J. M. (2001). Examination of relative reinforcement effects of stimuli identified through pretreatment and daily brief preference assessments. Journal of Applied Behavior Analysis, 34(4), 463-473.
Diken, İ.H. ve Bakkaloğlu, (2016). Zihinsel yetersizliği ve otizm spektrum bozukluğu. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Duran, V. M. ( 1999). Functional communication training using assitive devices: recruiting natural communities of reinforcement. Journal of Applied Behavior Analysis, 32, 247-267.
Durand, V. M. and Carr, E. G. (1992). An analysis of maintenance following functional communicatıon training. Journal Of Applied Behavior Analysis, 259, 777-794.
Eldeniz Çetin, M. (2017). Özel gereksinimli bireylerin tercihlerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(2), 309-328.
Erbaş, D. (2001) Gelişimsel geriliği olan çocukların problem davranışlarının azaltılmasında işlevsel iletişim öğretiminin sönmeyle birlikte ve sönme olmaksızın uygulanmasının etkililiklerinin karşılaştırılması. Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Erbaş, D. (2005) Olumlu davranışsal destek. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6(1), 1-18.
Erbaş, D. (2017). Problem davranışların işlevlerini belirleme. D. Erbaş ve Ş. Yücesoy-Özkan (Ed.), Uygulamalı davranış analizi içinde (ss. 215-264). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Girli, A. (2004). Otistik çocuklar ve aileleri (1. Baskı). İzmir: Işık Özel Eğitim Yayınları.
Kadak, M. T., Demir, T., ve Doğangün, B. (2013). Otizmde yüz ve duygusal yüz ifadelerini tanıma. Psikiyatride güncel yaklaşımlar-current approaches in psychiatry, 5(1), 15-29.
Hume, K., Loftin, R., & Lantz, J. (2009). Increasing independence in autism spectrum disorders: A review of three focused interventions. Journal of ASD and Developmental Disorders, 39, 1329 1338. https ://doi.org/10.1007/s1080 3-009-0751-2.
Kanner, L. (1943). Autistic disturbances as affective contact. Nervous child, 2, 100-250.
Kuhn R. and Cahn C. H. (2004). Eugen Bleuler's concepts of psychopathology. Hist Psychiatry 15(3), 361–366.
Kunt. S. (2010). Otizm el rehberi. İstanbul: Sistem yayıncılık.
Kurt, O. (2012). Davranış artırma ve azaltma yöntemleri. E. Tekin-İftar (ed). Eğitim ve davranış bilimlerind tek-denekli araştırmalar içinde (ss. 41-69). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Kurt, O. ve Subaşı-Yurtçu, A. B. (2017). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere yönelik kapsamlı uygulamalar. Sakarya University Journal of Education, 7(1), 155-182.
Lee, D. L. and Belfiore, P.J. (1997). Enhancing classroom performance: A review of reinforcerment schedules. Journel of Behaviorel Education, 7(2), 205-217.
LeBlanc, L. A., Carr, J. E., Crossett, S. E., Bennett, C. M. and Detweiler, D. D. (2005). Intensive outpatient behavioral treatment of primary urinary incontinence of children with autism. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 20(2), 98-105. Doi: 10.1177/10883576050200020601.
Mengi, A. (2019). Sosyolojik boyutlarıyla otizm. Ankara: Anı yayncılık.
Odom, S., Coolet-Klinenberg, L., Rogers, S. and Hatton, D. (2010). Evidence-based pratices in interventions for children and youth with autism spectrum disorder. Preventing School Failure, 54, 275-282.
Özdemir, O. (2014). Otizm daranış kontrol listesi türkçe versiyonu geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Özkubat, U. ve Töret, G. (2014). Zihinsel yetersizliği olan çocuklara gündüz tuvalet kontrolü becerisi öğretiminde anneleri tarafından sunulan geleneksel gündüz tuvalet kontrolü öğretiminin etkililiği. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 61-84.
Özyürek, M. (2000). Olumlu sınıf yönetimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
Özyürek, M. (2010). Problem davranışları değiştirme. Ankara: Kök Yayıncılık.
Peterson, C., Lerman, D.C. and Nissen, M.A. (2016). Reinforcer choice as an antecendent versus consequence. Journel of Applied Behavior Analysis, 49(2), 286-293.
Richman, D. M., Wacker, D. P. and Winborn, L. (2001). Response efficiency during functional communication training: effects of effort on responce allocation. Journal of Applied Behavior Analysis, 34(1), 73-76.
Ricciardi, J. N. and Luiselli, J. K. (2003). Behavioral intervention to eliminate socially mediated urinary incontinence in a child with autism. Child and Family Behavior Therapy, 25(4), 53-63. Doi: 10.1300/J019v25n04_04.
Rosenbloom, R., Wills, H. P., Mason, R., Huffman, J. M., & Mason, B. A. (2019). The effects of a technology-based self-monitoring intervention on on-task, disruptive, and task-completion behaviors for adolescents with autism. Journal of autism and developmental disorders, 49(12), 5047-5062.
Rush, K. S., Mortenson, B. P. and Birch, S. E. (2010). Evaluation of preference assessment procedures for use with infants and toddlers. International Journal of Behavioral Consultation and Therapy, 6(1), 1-15.
Saloviita, T. (2002). Dry bed training method in the elimination of bed-wetting in two adults with autism and severe mental retardation. Cognitive Behaviour Therapy, 31(3), 135-140. Doi: 10.1080/165060702320338013.
Sucuoğlu, B. (2009). Otizm ve otistik bozukluğu olan çocuklar. A. Ataman, (Ed), Özel eğitime giriş içinde (ss. 291-312). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Sucuoğlu, B. (2012). Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların problem davranışlarının azaltılması. E. Tekin-İftar (Ed), Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar ve Eğitimleri (ss. 183-236). Ankara: Vize Yayıncılık.
Sönmez, M. ve Vuran, S. (2008). Sosyal geçerlik kavramı ve türkiye’de özel eğitim alanında yürütülen lisansüstü tezlerde sosyal geçerliğin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 55-65.
Sönmez, N. ve Varol, N. (2008). Eve dayalı aile eğitimi programının zihinsel engelli çocukların gündüz tuvalet kontrolünü kazanmasına ve sürdürmelerine etkisi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 7(14), 139-155.
Sönmez, N. ve Varol, N. (2009). Annelere eve dayalı gündüz tuvalet kontrolü öğretme becerilerinin kazandırılması. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 8(16), 159-178.
Tekin-İftar, E.(2012). AB modelleri. E. Tekin-İftar, (Ed.). Eğitim ve davranış bilimlerinde tek denekli araştırmalar içinde (ss.155-178). Ankara: Vize.
Tekin-İftar, E. ve Değirmenci, H. D. (2012). Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların öğretimi. E. Tekin- İftar (Ed.), Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ve eğitimleri içinde (ss. 267-321). Ankara: Vize Yayıncılık.
Tekin-İftar, E ve Kırcaali-İftar, G. (2019). Yanlışsız öğretim yöntemleri. Ankara: Vize Akademik.
Toper Korkmaz, Ö. (2017). Etkili pekiştireçlerin değerlendirilmesinde kullanılan sistematik yöntemler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(1) 149- 164.
Töret, G. (2016). Oizm spektrum bozukluğu (OSB): özellikler. İ. H. Diken ve H. Bakkaloğlu (Ed.). Zihinsel yetersizliği ve otizm spektrum bozukluğu içinde (ss. 192-222). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Wall, K. (2004). Autism and earlyyear spractice: A guide for earlyyear sprofessionals, teachers and parents. London: Paul Chapman.
Yücesoy Özkan, Ş., Ergenekon, Y., Çolak, A. ve Kaya, Ö. (2014) . Otizm spektrum bozukluğu aile bilgilendirme rehberi. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Yücesoy Özkan, Ş., Kaya, F. ve Gülboy, E. (2017). Uygun davranışları artırma. D. Erbaş ve Ş. Yücesoy-Özkan (Ed.), Uygulamalı davranış analizi içinde (ss. 274-329). Ankara: Pegem Akademi Yayınları