Yusuf Ziya Paşa’nın Hayatı Ve Keban’da Yaptırdığı Konak Hamamı∗

Bu makalede nitel çalışma yöntemi kullanılmıştır. Yusuf Ziya Paşa’nın hayatı ve vakfetmiş olduğu eserlerden Elazığ İli Keban İlçesi’nde yer alan Konak Hamamı tanıtılarak, Osmanlı Siyasi ve Türk-İslam Sanatı Tarihi bakımından önemi değerlendirilmiştir. Yusuf Ziya Paşa, çeşitli alanlarda aldığı eğitimler ve kabiliyetinin bir sonucu olarak III. Selim ve II. Mahmut devirlerinde iki kez sadrazamlık olmak üzere birçok önemli görevde bulunmuştur. Bu özelliklerinin yanı sıra hayırsever bir kişiliğe sahip olan Paşa, kurmuş olduğu vakıflar yolu ile Malatya, Keban, Çemişgezek, Erzurum, Trabzon ve İstanbul gibi şehirlerde bani olarak, kendisinin yapmış olduğu hat levha örnekleriyle de Türk Sanatına katkılar sağlamış önemli bir devlet büyüğüdür. Yusuf Ziya Paşa’nın yaptırmış olduğu eserlerden makalemize konu olan Keban’daki konak hamamı büyük oranda tahrip olmuştur. Beden duvarları ayakta olan hamamın kubbe örtüsü tamamen çökmüştür. Hamam, 18. Yüzyıl sonu Osmanlı Mimarisini yansıtmaktadır. Bu yapı planı, malzemesi ve işlevi açıklandıktan sonra dönemi içerisinde değerlendirilmiştir.

Life of Yusuf Ziya Pasha and His Bathhouse in Keban

Qualitative study method is used in this article. The life of Yusuf Ziya Pasha and the Konak Bathhouse, which was one of his endowments, located in the Keban district of Elazığ will be examined with regard to their importance for the Ottoman political history and for the history of Turkish-Islamic art. As a result of the education he received in various fields and his talents, Yusuf Ziya Pasha served in many important positions, mainly as a grand vizier for twice during the reigns of Selim III and Mahmut II.. In addition to these characteristics, the Pasha, who had a philanthropic personality, was a respected statesman. He significantly contributed to the Turkish Art as the financer of waqf buildings in Malatya, Keban, Çemişgezek, Erzurum, Trabzon and İstanbul and as the calligraphist of plates decorating his waqf buildings. The Konak Bathhouse, on eof his endowments, has been largely destroyed. Its walls are standing but its dome has collapsed. The Bathhouse reflects the Ottoman architecture of the late 18th century. This structure is examined through its plan, architecture, ornamentation and function and evaluated within its historical context

PDF

___

1. Arşiv Kaynakları
a. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGM A)
Ayşe Hanım Vakfı Vakfiyesi. VGMA, Defter No: 578, sayfa 290, sıra 104.
Yusuf Ziya Paşa Vakfı Vakfiyesi, VGMA, Defter No: 578, sayfa 288, sıra 103.
Yusuf Ziya Paşa Vakfı Zeyl Vakfiye. VGMA, Defter No: 579, sayfa 53 sıra 29.
Yusuf Ziya Paşa Vakfı Zeyl Vakfiye. VGMA, Defter No: 579, sayfa 54, sıra 30.
Yusuf Ziya Paşa Vakfı Vakfiyesi. VGM A) Defter No: 579, sayfa 49, sıra 28
2.Araştırma ve İnceleme Eserler
Alanoğlu, Murat (2015). “Elazığ Eğitim Tarihine Katkı: Vezir Ispanakçızade Hafız Mustafa Paşa’nın Harput Ve Keban’da Kurduğu Eğitim Müesseselerine Dair İki Vakfiye’’. Elazığ Eğitim Tarihine Katkı, Tarihten Günümüze Elazığ, (C.2). Ankara. 741-760.
Bayındır, Cem (2008). “Keban’la İlgisi Olan Son Dönem Osmanlı Din Bilginleri”. Keban Gazetesi, 15-31 Mayıs, (S.115). Keban.
Beydilli, Kemal (2003). “Yusuf Ziya Paşa’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), C.44, 34-37.
Bilgin, Sait (2007). Dünden Bugüne Keban. İstanbul: Tatlıdil Matbaası.
Çelik, Kürşat (2014). “Keban’da Yusuf Ziya Paşa Külliyesi Vakfı’’. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, C.1. Elazığ. 49-64.
Erkutun, İlkin (2009). Darendeli İzzet Hasan Efendi Ziyaname. İstanbul: Kitabevi Yayınları
Eyice, Semavi (1997). “Hamam’’. TDVİA, C. 15: 402-430.
Karakaş, Servet (2008). Elazığ Geleneksel Konut Kültürü. Konya: Selçuk Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Sakaoğlu, Necdet (1978). Divriği’de Ev Mimarisi. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Sözen, Metin (1970). “Keban’da Türk Eserleri”. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, (27/306). İstanbul. 10-16.
Sözen, Metin (1973). “Çemişgezek’in Ulukale Köyü’ndeki Mimari Eserler”. Sanat Tarihi Yıllığı, (V), İstanbul. 123-125.
Süreyya, Mehmed (1996). Sicill-i Osmani. C.5, İstanbul: Numune Matbaası.
Tızlak, Fahrettin (2013). “XVIII. Yüzyıl Sonu İle XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Harput Çevresinde Madencilik Faaliyetleri’’. Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu (23-25 Mayıs). Elazığ. 349-365.
Yalvaç, Celal (1984). “Malatya Tarihinden Notlar: Yusuf Ziya Paşa Camisi’. Malatya: Görüş Gazetesi (21-22 Haziran).
Yıldırım, Selda (2018).Yusuf Ziya Paşa’nın Hayatı ve Yaptırmış Olduğu Eserler. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.