Doğu Karadeniz Kırsal Cami Mimarisinin Hayata Tutunuşu: Dernekpazarı Kondu Güney Mahallesi Camii ve Restorasyonu∗

Geleneksel mimari, iklim ve yapı malzemesine göre, halkın gelenekleri, töresi, yaşam biçimi, dini inanışları ve toplumsal hafızasıyla yoğrularak ortaya çıkan bir üsluptur. Geleneksel mimari literatüründe kırsal mimari önemli yer tutmaktadır. Kırsal mimari dokuyu oluşturan yapılar; korunma ve restorasyon bakımından şehir merkezlerindeki özdeşleri veya anıt eserlerden daha dezavantajlı durumda sayılabilecekken avantajlı olanların bilinçli restorasyon uygulamaları ile sürdürülebilirlikleri sağlanmaktadır. Genellikle işlev odaklı, kendine has ölçü ve mimari planlaması ile öne çıkan kırsal mimari yapılar; çoğunlukla ekonomik sebeplerle süsleme yönünden zengin unsurlar içermezler. Ancak Trabzon Solaklı Vadisindeki özellikle Vakıf yoluyla vücuda gelen camiler, süsleme programları bakımından birçok kırsal cami yapısından farklı olarak ahşap oyma süslemeciliğin üst düzey örneklerini barındırmaktadır. Çalışma kapsamında bu örneklerden Trabzon Dernekpazarı Kondu Güney Mahallesi Camisi incelenmiştir. Eserin vakıf kayıtları, yapım sürecinin tarihsel verileri, mimari ve süsleme özelikleri sunulmuş, Trabzon Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından 2018-2019 yılları arasında gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları irdelenmiştir. Sunulan çalışmada eserin detaylı incelemesi ve restorasyon uygulamaları ile; kıymetli bir kırsal cami mimarisi örneğinin restorasyon serüveninin kayıt altına alınması, eserin tanıtımının yanında, yapılan uygulamaların arşiv niteliğinde belgelenmesi, gelecek değerlendirme ve müdahalelere ışık tutması hedeflenmiştir

The Clinging of Eastern Black Sea Rural Mosque Architecture to Life:The Mosque of the Kondu Güney Neighborhood in Dernekpazarı and its Restoration

Traditional architecture has a style which was based on climate conditions, construction materials, and which was knitted with the traditions, customs, life styles, religious beliefs and social memory of the people. Rural architecture has an important place in the literature of traditional architectural. In terms of protection and restoration, rural architectural structures can be considered in a more disadvantageous situation than the structures in city centers. Some rural structures were restored and their sustainability were ensured. Rural architectural structures, which are generally function-oriented, stand out with their unique measurement and architectural planning. They do not contain rich decoration due mostly to financial constraints. However, especially waqf mosques in Trabzon Solaklı Valley contain excellent examples of wood carving decoration. In this study, architectural and ornamental features of the Trabzon Dernekpazarı Kondu Güney Mahallesi Mosque are presented through the waqf records. Also, the restoration works carried out by the Regional Directorate of Trabzon Waqfs between 2018 and 2019 are also explained in detail. It is aimed to document the restoration practices and to shed light for future evaluations and restoration projects.

PDF

___

Ahunbay, Zeynep (2002). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: YEM Yayınları.
Bölükbaşı, Atilla Alp (2017). Trabzon Camileri, Trabzon: Trabzon Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları. 83-88.
ÇEKÜL (2012). Anadolu’da Kırsal Mimarlık. İstanbul: Çekül Vakfı Yayınları,
DOKAP (2019). Karadeniz’de Zamanın İzleri; Trabzon. Giresun: Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma Ajansı Yayınları.
İltar, Gazanfer (2017). Trabzon Dernekpazarı Güney Mahallesi Camii Sanat Tarihi Araştırma Raporu. Trabzon:.Zan Mimarlık.
İren, Murat (1983). “Trabzon Çaykara Dernekpazarı Güney Kondu Mahallesi Camii”. Rölöve ve Restorasyon Dergisi, Sayı: 5. Ankara. 165-174.
Kazaz, Emriye (2016). Trabzon Kırsal Cami Mimarisi. Trabzon:KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Karpuz, Haşim (1990). “Trabzon’un Çaykara İlçesi Köylerinde Bulunan Bazı Camiler”. Vakıflar Dergisi, Sayı 21, 281-298.
Sümerkan, Mustafa Reşat ve İbrahim Okman, (1999). Kültür Varlıklarıyla Trabzon. c.1. Trabzon: T.C. Trabzon Valiliği Kültür Müdürlüğü Yayınları.
Restitüsyon Projesi (2017). Trabzon Dernekpazarı Güney Mahallesi Camii. Zan Mimarlık. Trabzon: Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi.
Restorasyon Projesi (2019). Trabzon Dernekpazarı Güney Mahallesi Camii. Zan Mimarlık. Trabzon: Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi.
Rölöve Projesi (2017). Trabzon Dernekpazarı Güney Mahallesi Camii. Zan Mimarlık. Trabzon: Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi.
Yavuz, Mehmet, (2009-a). Çaykara ve Dernekpazarı’nda Geleneksel Köy Camileri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Yavuz, Mehmet, (2009-b). “Doğu Karadeniz Camilerinde Bezeme Anlayışı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 2, Sayı: 6, 306-322.
Zorlu, Tülay (2017). “Karadeniz Bölgesi’nde Ahşap Camiler: Trabzon Örneği”. Mimarlık Dergisi (395), 46-52.