Vakfiyeleri Işığında II. Bayezid’in Eşi Bülbül Hatun Vakıfları*

Bülbül Hatun II. Bayezid’in hanımı ve Şehzade Ahmed’in annesidir. Şehzade Ahmed Amasya’da sancakbeyi iken oğlunun yanında kalmıştır. Hayırsever bir kişiliğe sahiptir. Bütün mal varlığını Amasya ve Lâdik’te inşa ettirdiği hayır kurumlarının devamı için vakfetmiştir. Kurduğu vakfın işleyişi hakkında 1511 ve 1513 tarihlerinde iki vakfiye tanzim etmiştir. Vakfiyelerinde; vakıf mallarının neler olduğu, vakıf görevlileri, yapacakları işler, alacakları ücretler ve imaretten yararlanacak kişiler ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu çalışmada Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivinde bulunan vakfiyeler ışığında Bülbül Hatun’un vakıf eserleri, gelir kaynakları, vakıf görevlileri, vazifeleri, ücretleri ve imaretin işleyiş şekli ele alınmıştır. Ayrıca, vakıf muhasebe bilanço defterlerinden faydalanılarak vakfın gelir ve giderleri üzerinde durulmuştur

The Waqf of Bayezid II’s Wife Bülbül Hatun in the Light of its Waqfiyyes

Bülbül Hatun was the wife of Bayezid II and the mother of Prince Ahmed. She stayed with Prince Ahmed while he was a sanjakbey in Amasya. She had a charitable character and dedicated all her assets to the continuation of her waqfs in Amasya and Lâdik. In 1511 and 1513, she arranged two waqfiyyes for her waqfs. In the charters; the waqf properties, waqf officers and their duties, their salaries and the beneficiaries of the waqf imaret (public kitchen) were given in detail. In this study, in the light of waqfiyyes available in the Directorate General of Foundations and Directorate of Presidency State Archieves/Ottoman Archieves, the waqf of Bülbül Hatun, its income sources, waqf officers and their duties, salary payments and how the imaret worked were examined. In addition, the income and expenses of the waqf were revealed by the help of waqf account books.

PDF

___

1-Arşiv Kaynakları
a. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
BOA, D. 1678.49; D.1760.16; D. 4258.1; D. 4258.4
BOA, DH. EUM. KLU;
BOA, DH. MKT.532.38
BOA, EV. HMH. d.2036
BOA, EV. VKF.4.16; EV. VKF. 20. 8
BOA, TD, 387; TD, 90
BOA, TSMA. E. 1288.107
b. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA)
VGMA, Defter No: 734.
2- Araştırmave İnceleme Eserler
Abdi-zâde Hüseyin Hüsameddin (1327-1330). Amasya Tarihi. C. 1, Dersaadet Hikmet Matbaası.
Amasya Şehir Rehberi (Tarihsiz), Ankara: Anıt Matbaası.
Barkan, Ömer Lütfi (1993). “Edirne ve Civarındaki Bazı İmâret Tesislerinin Yıllık Muhasebe Bilançoları”.
Belgeler, (1/1-2): 235-377.
Baydar, Sinan (2016). Temettuat Defterlerine Göre Lâdik Kazasında Sosyal ve Ekonomik Hayat. Sivas:
Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Bayram, Sadi (1991). “Lâdik ve Seyyid Ahmedi Kebir er-Rıfai Hazretleri”. Türk Dünyası Araştırmaları, S.74, 139-156. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi (2005). Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman, C. 2, Kitap 2, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gürbüz, Adnan (1993). Toprak-Vakıf İlişkileri Çerçevesinde XVI. Yüzyılda Amasya Sancağı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Halaçoğlu, Yusuf (1995). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Yapı. Ankara: Türk Tarih Kurumu
Hinz, Walther (1990). İslâm’da Ölçü Sistemleri. (Çev: Acar Sevim), İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
Kallek, Cengiz (2012). “Ukıyye”. DİA, C.42, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 67-70.
Kazancıoğlu, Habibe (2017). “16. Yüzyıla Ait Bazı Vakfiyeler Işığında Osmanlı Dönemi İmâretleri”.Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (10/53), 283-301.
Kılıç, Orhan (2007). “Osmanlı Dönemi İdarî Uygulamalar Bağlamında Şehzadelerden Mutasarrıf Paşalara Amasya Sancağının Yönetimi”.I. Amasya Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, I. Kitap, Amasya, 41-64.
Kuzubaş, Muhammet (2010). “Evliya Çelebi Seyahatnâmesinde Lâdik”. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, (1/1), 101-111.
Mustafa Vâzıh Efendi (2011). Amasya Fetvâları ve İlk Amasya Şehir Tarihi (Haz. Ali Rıza Ayar ve Rezep Orhan Özel), Amasya: Amasya Belediyesi Yayınları
Müderrisoğlu, M. Fatih (2016). “Şehzade Kenti Amasya’da Bir Kadın Bani: Bülbül Hatun ve Külliyesi”. Tarihi Değiştiren Toplumu Dönüştüren Kadınlar (Ed. Alev Karaduman, Gonca Gökalp Alpaslan, Pelin Şahin Tekinalp, Meltem Ekti), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
Önkal, Hakkı (1986). “Bursa’da Şehzade Ahmed Türbesi”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (7), 143-147.
Öz, Mehmet (1997). “XVI. Yüzyılda Lâdik Kazâsında Malikâne-Divanî Sistemi”.Vakıflar Dergisi, (26), 65-73.
Özcan, Selim (2015). “Amasya’da Sancak Beyliği Yapan Şehzadeler Döneminde Amasya Şehri”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (5), 69-95.
Öztuna, Yılmaz (2006). Yavuz Sultan Selim. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri ve Terimleri Sözlüğü. C. I-II, İstanbul: MEB yay.. Polat Ali, Tatar Orhan, Gürsoy Halil, Karabacak Volkan, Zabcı Cengiz, Sançar
Taylan (2010). “1939 Erzincan Depremi Yüzey Kırığının Ortaköy-Suşehri Segmenti Üzerinde Paleosismolojik Bulgular, Kuzey Anadolu Fay Zonu”. Türkiye Jeoloji Bülteni, (55/3), 137-157.
Şimşirgil, Ahmet (1985). 1520 Tarihli Tapu-Tahrir Defterine Göre Amasya Sancağı Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Talas, Mustafa (2005). “Tarihi Süreçte Türk Beslenme Kültürü ve Mehmet Eröz’e Göre Türk Yemekleri”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (18), 273-283.
Tansel, Selahattin (1969). Yavuz Sultan Selim. Ankara: Milli Eğitim Basımevi..
Turan, Şerafettin (1992). “Bayezid II”. DİA, (5), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 234-238.
Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler (1983). , C. I, , İlaveli II. Baskı, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Uluçay, Çağatay (1954). “Yavuz Sultan Selim Nasıl Padişah Oldu?”. Tarih Dergisi, (7/10), 117-142.
Uluçay, Çağatay (1959). “Bayazid II’in Ailesi”.Tarih Dergisi,(10/14), İstanbul, 104-124.
Uluçay, M. Çağatay (2011). Padişahların Kadınları ve Kızları, İstanbul: Ötüken Neşriyat,
Üzen, İsmet (2010). “1939 Erzincan Depreminin Tokat’taki Yansımaları”. Karadeniz Araştırmaları, (27), 89-104.
Yediyıldız, Bahaeddin (1983). “Vakıf Istılahları Lügatçesi”.Vakıflar Dergisi, (17), 55-60. Yediyıldız, Bahaeddin (2003). XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi Bir Sosyal Tarih İncelemesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Yüksel, İ. Aydın (1997). “Hatuniye Camii”. DİA, (16), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 500-501.
3- İnternet Web Sayfaları
http://bursadazamandergisi.com/yazarlar/muradiye-hanedan-turbelerinin-mimari-ozellikleri-4601. html (E.T. 15.04.2020)
http://www.ladik.gov.tr/bulbul-hatun-cami (E.T. 15.01.2020)
https://deprem.afad.gov.tr/tarihteBuAy?id=51 (E.T. 15.01.2020) https://www.flickr.com/photos/sinandogan (E.T. 15.01.2020)