Rişvanzade Ömer Paşa'nın Besni'deki Vakfı

Ömer Paşa Rişvan Aşiretinin beylerinden olup 18. yüzyılın ikinci yarısında Malatya mutasarrıflı- ğı ve Maraş valiliği yapmıştır. Ömer Paşa söz konusu tarihte Behisni (Besni)de bir cami ve on birhücreden oluşan bir medrese yaptırmıştır. Bu cami ve medresenin giderlerini karşılamak için deBehisni çarşısında bulunan kendisine ait on bir adet dükkânı vakfetmiştir. Camiye imam-hatibve müezzinle birlikte yağmur ve kar mevsimlerinde camiyi loğlamak için bir loğkeş de görev- lendirilmiştir. Medrese için de müderrisler atanmıştır.18. yüzyılın sonlarından 19. yüzyılın sonlarına kadar vakıf farklı şahıslar tarafından yönetilmiştir.Ancak vakıf yöneticilerinin vakfın gelirlerini istismar ettikleri, cami ve medresenin onarım ve ba- kımına herhangi bir harcama yapmadığı görülmüştür. Vakfın vakfiyesi ile muhasebe kayıtları kay- bolduğu için yönetici ve personel atamaları sağlıklı olarak yapılamamıştır. Bu nedenle her iki yapıda zamanla yıkılmaya yüz tutmuş; içlerinde ibadet ve eğitim-öğretim yapılamaz hale gelmiştir. Sözkonusu cami ve medrese tamamen yıkılmış, medreseden günümüze kalıntılar kalmıştır.Bu çalışmada Rişvanzade Ömer Paşanın 1786 yılında Malatya sancağının Behisni kazasındakurduğu vakfın ve bu vakıf bünyesinde yaptırdığı cami ve medresenin tarihi süreç içerisindekidurumu arşiv belgeleri çerçevesinde incelenmeye çalışılacaktır.

Rişvanzade Omer Pasha s Endowment in Behisni

This paper utilizing archival material will trace the history of the mosque and medreseendowment Rişvanzade Ömer Pasha established in 1786 in the Behisni district of Malatya.Ömer Pasha a leader of the Rişvan tribe, became the tax collector of Malatya and the governorof Maras in the second half of the 18th century. He constructed a mosque and a medreseof eleven rooms in Behisni. To finance the mosque and medrese, Ömer Pasha donated theincome of ten shops in Behisni. He appointed an imam, a preacher, a muezzin and a stoneroller, to roll and compact the clay roof of the mosque during the rainy and snowy seasons. Healso appointed teachers in the medrese.Various administrators run the pious endowment from the end of the 18th to the end of the19th centuries. However, it seems that the waqf superintendents abused the waqf s incomeneglecting the maintenance and upkeep of the mosque and the medrese. As the endowmentdocument and the accounting records were lost, the appointment of the administrator andof the personnel was not done properly. Thus, over time both constructions are demolished,some remnants of the medrese only still standing.

PDF

___

Akgündüz, A. (1996). İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları. Arslan, R. (2009). XIX. Yüzyılda Hısnımansûr, Behisni, Gerger Ve Kâhtanın Sosyal ve İktisadî Durumu, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı / İktisat Tarihi Bilim Dalı, Yayın- lanmamış Doktora Tezi, Sivas. Berki, A. H. (1969). Vakıflar ve Vakıfların Maruz kaldığı Tecavüz ve İhmaller, Vakıflar Dergisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını, 1969/1 (8). 335-340 Berki, Ş. (1969). Vakfın Mahiyeti, Vakıflar Dergisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını, 1969 /1 (8), 1-7. Devellioğlu, F. (1990). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. Güler, M. (2002). Osmanlı Devletinde Harameyn Vakıfları (XVI.-XVII. Yüzyıllar), İstanbul, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları. Güneri, H. (1976). Vakıflarda Metrukiyet ve Mahlûliyet Müesseselerinin Hukuki Mahiyeti ve Bunlarla İlgili Mevzuat Hükümleri, Vakıflar Dergisi, 11, 19-24. İslamoğlu, Seydi Vakkas, 1938 Besni doğumlu, Görüşme Tarihi Haziran 2013. Köprülü, F. (1938). Vakıf Müessesesi ve Vakıf Vesikalarının Tarihi Ehemmiyeti, Vakıflar Dergisi, 1, 1-6. Osmanlı Döneminde Keban-Ergani Madenleri 1776-1794 Tarihli Maden Emini Defteri, (1997). (Haz. Ha- san Yüksel) Sivas: Dilek Matbaacılık. Mustafa Nuri Paşa. (1992). Netayic ül Vukuat Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi, (3-4) ( sad. Neşet Çağatay), Ankara: TTK Basımevi. Önder, Ş. (2010). Besni, Azimşehir Besni, Besni Ekspres Yayınları. Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II- III, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi. Söylemez, F. (2007). Osmanlı Devletinde Aşiret Yönetimi-Rişvan Aşireti Örneği, İstanbul, Kitabevi Yayın- ları. Söylemez, F. (2011). Malatya Mutasarrıfı Rişvanzade Ömer Paşanın Muhallefatı, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 27, 165-194. Şemseddin S. (1989). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul, Enderun Yayınları. Türkçe Sözlük (1998). Ankara, TDK Yayınları. Yazım Kılavuzu, (2012). Ankara, TDK Yayınları. Yediyıldız, B. (1986). Vakıf İslâm Ansiklopedisi, 13, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi. 153-172. Yediyıldız, B. (2003). XVIII. Yüzyılda Türkiyede Vakıf Müessesesi Bir Sosyal Tarih İncelemesi, Ankara, TTK Basımevi.