Niksar Ulu Camii Üzerine Bir Değerlendirme

Danişmendli devrinde önemli bir merkez olan Niksarda yer alan Ulu Caminin kimin tarafındanyaptırıldığı, inşa tarihi ve mimarı kesin olarak bilinmemektedir. Genellikle araştırmacılar tarafın- dan Danişmendlilere mal edilen yapının, bu dönemde inşa edildikten sonra Selçuklu dönemin- de onarım geçirdiği kabul edilmiş olmakla birlikte bazı araştırmacılar tarafından da tamamıylaSelçuklu döneminde inşa edildiği öne sürülerek taşıdığı mimarî özelliklerle yapı açıklanmayaçalışılmıştır. Bu çalışmada farklı görüşlerin yer aldığı kaynaklar ile özellikle yapının geçirdiğionarımlar göz önünde bulundurulmuş, bugün yapıda gözlenen mimarî ve süsleme özellikleriyeniden değerlendirilerek yapının banisi ve inşa tarihi hakkında bir değerlendirilme yapılmayaçalışılmıştır. Böylece, Niksar Ulu Camiinin XII. yüzyılda inşa edilmiş bir Danişmendli yapısı ol- masından ziyade, XIII. yüzyılda inşa edilmiş bir yapı olduğu ortaya çıkmaktadır. Yapının banisiolarak ise Tokat Gök Medrese ve Niksar Çöreği Büyük Tekkesinin de banisi olduğu kabul edilenMuineddin Süleyman Pervanenin Tokat ve Niksarda etkin olduğu dönemde, bu yapıyı da inşaettirmiş olması ihtimali kuvvetlenmektedir.

A Study on Niksar Ulu Mosque

There is no exact information regarding the patron, the architecture and the date of constructionof the Ulu Camii located in Niksar, a significant center of the Danismend era. Researchersmainly attribute the construction of this building to the Danismends. It is also accepted that ithad gone through renovation under the Seljuk period. However, other scholars assert that itwas built in its entirety in the Seljuk period and endeavor to explain its architectural qualitiesthrough this prism. This study, discusses the different views and especially the renovationsmade on the building. Architectural and decorative qualities still observed today are re- evaluated and finally, the patron and the construction date of the building are discussed. Itseems that evidence shows that the Niksar Ulu Camii is a structure built in the XIII. Century,rather than a Danismend structure built in the XII. Century. As for the patron of the building,there is now stronger indications that it was Muineddin Süleyman Pervane accepted also asthe patron of the Tokat Gök Medrese and the Niksar Çöreği Büyük Tekkesi who most likelypatronized the construction of this building, while he was active in Tokat and Niksar.

PDF

___

Altun, A. (1988). Ortaçağ Türk Mimarîsinin Anahatları İçin Bir Özet, Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Baykara, T. (1983). Türkiye Selçukluları Devrinde Niksar. I. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 189-194. Bostan, H. (2000). XV. Asrın Ortalarında Niksar Şehrinin Sosyal ve İktisadi Yapısı, Türk Kültürü İncele- meleri Dergisi, (S.1), 187-208. Bostan, H. (2002). XV. ve XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Yönetiminde Niksar Şehri (1455-1574), XIII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, 2002/3, (3), 1485-1511. Bostan, H. (2007). Niksar, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C.33), s.119-122. Cantay, T. (1976). Danişmentli Mimarî Eserleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk ve İslam Sanatı Kürsüsü, Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi. Cantay, T. (1980). Niksar Ulu Camii, Bedrettin Cömerte Armağan, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi, Beşeri Bilimler Dergisi Özel Sayı, s.363-374. Çal, H. (1989). Niksarda Türk Eserleri, Kültür Bakanlığı Yayınları. Eker, H., N. Güneş (2002). Niksarda Vakıflar ve Tarihi Eserler, Niksar Kaymakamlığı - Niksar Belediyesi. Gabriel, A. (1934). Monuments Turc DAnatolie, Amasya-Tokat-Sivas, C.2. Gültekin, M. (1968). Erzincan-Kemah ve Niksardaki Türk Mimarî Eserleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi, Yayımlanmamış Lisans Tezi. Ilıcalı, R.H. (1999). Anadolu Türk Sanatında Danişmendli Eserlerinin Yeri ve Önemi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kaçar, B. (1996). Danişmend Döneminde Kültür ve Sanat, Niksarın Fethi ve Danişmendliler, Dönemin- de Niksar Bilgi Şöleni Tebliğleri, 8 Haziran 1996, s.29-33. Karahan, A. (1974). Bütün Yönleriyle Niksar, Niksar Bilgin Matbaası. Keleş, B. (1996). Danişmendli-Türkiye Selçukluları İlişkileri, Niksarın Fethi ve Danişmendliler Dönemin- de Niksar Bilgi Şöleni Tebliğleri, s.80-85. Mehmed Zılli oğlu Evliya Çelebi (1970). Evliyâ Çelebi Seyâhatnamesi, (Çev.Zuhuri Danışman), (C.III).: Zuhuri Danışman Yayınevi. Mülayim, S. (1982). Anadolu Türk Mimarîsinde Geometrik Süslemeler, Selçuklu Çağı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Ögel, S. (1987). Anadolu Selçuklularının Taş Tezyinatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları. Seçgin, N. (1997). Tokat ve İlçeleri Mimarî Eserleri, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı Türk ve İslam Sanatları Programı, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Solmaz, S. (2001). Danişmendliler Devleti ve Kültürel Mirasları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sümer, F. (1991). Çepniler III, Türk Dünyası Tarih Dergisi, (Eylül S.57), s.44-50. Şahin, K. (1999). Danişmendliler Döneminde Niksar (1071-1178) Tıp Medreseleri ve Diğer Tarihi Eserler, Niksar Belediyesi Yayınları. Niksar Belediyesi Fotoğraf Arşivi http://en.wikipedia.org (26.02.2013)