Kazlıçeşme Bektaşi Tekkesi Ve Vakfiyesi

Kazlıçeşme Bektaşi tekkesinin menşei Osmanlı Devletinin kuruluş yıllarına veya İstanbulun fet- hine kadar geri götürülmektedir. Rivayete göre tekke bir Horasan ereni olan Eryek (Erikli) Babatarafından tesis edilmiştir. Ancak tekkenin tarihini aydınlatan vesikalar 18. yüzyılın ikinci yarı- sından daha geri gitmemektedir.Buna göre Şemî Ebubekir Ağa tarafından inşa ettirildiği tespitedilen tekkede 1826ya değin Şütürşumar Mehmed Baba ve Hüseyin Baba postnişinlik yap- mıştır. 1826 yılında Yeniçeri ocağıyla birlikte Bektaşiliğin de yasaklanması üzerine Kazlıçeşmetekkesi yıktırılmış, tekrar inşa edilip faaliyete geçirilmesi için uzun süre beklemek gerekmiştir.Tekke muhtemelen Sultan Abdülmecid dönemi sonu, Sultan Abdülaziz dönemi başında PerişanMehmed Ali Babanın gayretiyle yeniden kurulmuştur. 1925 yılında tekke ve türbelerin kapatı- lışına kadar faaliyetlerini devam ettiren Kazlıçeşme tekkesi günümüzde restore edilerek halkınistifadesine sunulmuş ve önemli bir inanç merkezi haline getirilmiştir. Bu çalışmada Kazlıçeşmetekkesinin tarihi serüveni, vakfiyesi, postnişinleri ve haziresi ele alınmaktadır.

The Kazlıçeşme Bektaşi Lodge and Its Foundation Document

In this study, the historical adventure of the Kazlıçeşme dervish lodge, foundation, its treasuresand sheikhs are discussed. It is possible to trace back the origin of the Kazlıçeşme Bektashidervish lodge to the founding years of the Ottoman Empire, or to the conquest of Istanbul.According to legend, the dervish lodge was established by Eryek (Erikli) Baba, a sufi ofKhorasan. However, records that illustrate the history of the dervish lodge do not go furtherthan the second half of the eighteenth century. According to these records, the dervish lodgewas built by Şem î Ebubekir Aga, and both Şütürşumar Mehmed Baba and Hüseyin baba servedas sheikhs. In 1826, as a result of the ban on Bektashi and the Janissary corps, the Kazlıçeşmedervish lodge was demolished, and a long time passed before it was rebuilt and becomeoperational once more. The dervish lodge, was probably reestablished due to the efforts ofPerişan Mehmed Ali Baba, probably at the end of Sultan Abdülmecid s reign or at the beginningof the reign of Abdulaziz. Up until 1925 and the abolition of dervish lodges and shrines theKazlıçeşme dervish lodge continued to operate. Today it is restored and given vback to thepublic and it has become an important religious center.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A.MKT.UM, 299/49.
BOA, BEO.AYN. d, nr.284, s.33;BEO.AYN. d, nr.287, s.77.
BOA, EV.MKT, 1721/16; EV.MKT, 1842/5; EV.MKT, 2404/60; EV.MKT, 3350/100.
BOA, EV.MKT.CHT, 402/140; EV.MKT.CHT, 437/7; EV.MKT.CHT, 607/120; EV.MKT.CHT, 671/28; EV.MKT.
CHT, 782/33.
BOA, HAT, 290/17351; HAT, 293/17453; HAT, 500/24493.
BOA, MAD, 9731, s.406; MAD, 9766, s.338; MAD, 9773, s.177.
BOA, MB 110/27.
BOA, Mühimme-i Asakir-i Defteri, nr.26, s.15.
İstanbul Müftülüğü Evkaf Müfettişliği (İMEM), Defter nr.738, s.186, İMEM, Defter nr.722, s.73; İMEM, Defter nr.767, s.57.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA), Defter nr. 892, s.278; VGMA, Defter nr.132, s.256; VGMA, Defter nr.1860-2A, s.60, 113; VGMA, Defter nr.889, s.44; VGMA, Defter nr.897, s.195; VGMA, Defter nr.988, s.139; VGMA, Tekâyâ ve Zevâyâya Mahsûs Defter, nr.109 (366), s.19.
Ahmed Cevdet Paşa (1309), Tarih-i Cevdet, c.XII, Dersaadet.
Ahmed Lütfi Efendi (1290), Tarih-i Lütfi, c.I, İstanbul.
Ahmed Rıfkı (1328), Bektaşi Sırrı, c.II, İstanbul.
Albayrak, Sadık (1996), Son Devir Osmanlı Ulemâsı, c.V, İstanbul.
Aşkar, Mustafa (2000), “Son Dönem Tekke Mecmûalarından Yeşilzâde Mehmed Salih Efendi’nin Rehber-i Tekâyâ’sı”, Tasavvuf, Sayı 3, s.129-166.
Ayvansarâyî Hüseyin Efendi-Alî Sâtı Efendi-Süleymân Besîm Efendi (2001), Hadîkatü’l- Cevâmi‘: İstanbul Câmileri ve Diğer Dînî-Sivil Mi‘mârî Yapılar, haz. Ahmed Nezih Galitekin, İstanbul.
Bandırmalızade Ahmed Münib Efendi (1307), Mecmû’a-i Tekâyâ, İstanbul.
Çetin, Atillâ (1981), “İstanbul’daki Tekke, Zaviye ve Hankahlar Hakkında 1199 (17884) Bir Vesika”, Vakıflar Dergisi, Sayı 13, s.583-590.
Emin Efendi (1305), Menâkıb-ı Kethüdazâde El-Hac Mehmed Arif, İstanbul.
Esad Efendi (1243), Üss-i Zafer, İstanbul.
Evliya Çelebi (1314), Seyahatnâme, c.I, İstanbul.
Galitekin, Ahmed Nezih (2003), Osmanlı Kaynaklarına Göre İstanbul Câmi, Tekke, Medrese, Mekteb, Türbe, Hamam, Kütüphâne, Matbaa, Mahalle ve Selâtin İmaretleri, İstanbul.
Hacı İsmail Beyzâde Osman Bey (1304), Mecmû’a-i Cevâmi’, c.II, Dersaadet.
Hasluck, F. W. (1973), Christianity and Islam Under The Sultans, New York.
http://www.zeytinburnu.com.tr, Erişim 5 Nisan 2013.
Işın, Ekrem (1994), “Bektaşîlik”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c.II, s.131-137.
Koca, Şevki (2005), Bektâşîlik ve Bektâşî Dergahları, İstanbul.
Koca, Şevki (2002), “Makedonya’da Bir Erenler Ocağı Sersem Ali Baba (Tetova) Dergâhı”, Cem, Sayı 120, s.17.
Koca, Turgut (1990), Bektaşi Nefesleri ve Şairleri, İstanbul.
Kocadağ, Burhan (1998), Şahkulu Sultan Dergahı ve İstanbul Tekkeleri, İstanbul.
Koçu, Reşad Ekrem (1961), “Bektaşiler Bektaşi Tekkeleri”, İstanbul Ansiklopedisi, c.V, s.2447.
Küçük, Hülya (2003), Kurtuluş Savaşında Bektaşiler, İstanbul.
Mehmed Süreyya (Münci Baba) (1340), Tarikat-ı Aliyye-i Bektaşiyye, İstanbul.
Noyan, Bedri (2002), Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik, c.V, Ankara.
Sadettin Nüzhet (1930), Bektaşî Şairleri, İstanbul.
Sertoğlu, Murat (1969), Bektaşilik Nedir, İstanbul.
Şapolyo, Enver Behnan (2004), Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul.
Şehsuvaroğlu, Halûk (2005), Asırlar Boyunca İstanbul, İstanbul.
Tanman, M. Baha (1994), “Perişan Baba Tekkesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c.VI, s.242-243.
Tanman, Baha (1997), “Le Tekke Bektachi de Kazlıçeşme II. Emplacement, Architecture et Décoration”, Anatolia Moderna (Yeni Anadolu), VII, s.111-126.
Vatin, Nicolas-Zarcone, Thierry (1997), “Le Tekke Bektachi de Kazlıçeşme I. Étude Historique et Épigraphique”, Anatolia Moderna (Yeni Anadolu), VII, s.79-109.
YÜCER, Hür Mahmut (2003), Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (19. Yüzyıl), İstanbul.
Yüksel, Müfid (1997), “Kazlıçeşme’de Bektaşi Tekkesi, Eryek Baba”, Cem, Sayı 70, s.48- 55.
Yüksel, Müfid (2002), Bektaşîlik ve Mehmed Ali Hilmî Dedebaba, İstanbul.