İmam Şamil’in Naibi Hunzakhlı Haci Murat

Kafkas millî kahramanlarından Hunzakhlı Haci Murat hakkında telif edilen eserlerin müşterek özelliği olaylara duygusal yaklaşmaları olmuştur. Bu eserlerin en meşhuru Tolstoy’un “Hacı Murat”ı olup Çarlık Rusya’sının resmî görüşünü yansıtan belgelere ve sansasyonel haber-yorumlara dayalı hikâye formatındaki eser hâlâ birçok yazar için kaynak olmaya devam etmektedir. Ancak gerek bu eserin gerekse Türkiye’de Haci Murat hakkında yazılan roman ve hikâye türü kitapların büyük bölümünün hayal mahsulü olduğu göz ardı edilmemelidir. Bu çalışmamızda Kafkasya İmamat sisteminde önemli bir etki bırakmış olan Mudir/Baş Naib Hunzakhlı Haci Murat’ın kısa biyografisi sunulduktan sonra Rus dilinde yazılanlar başta olmak üzere güvenilir yazılı kaynaklara dayanarak İmam Şamil ile Haci Murat arasında vuku bulan anlaşmazlığın tarih usulüne göre objektif bir tahlili yapılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Haci Murat, İmam Şamil, İmamat, Naiblik, Mudirlik

Imam Shamil’s Regent Hadji Murad of Hunzakh

The common characteristic of works compiled about Hadji Murad of Hunzakh, one of the Caucasian national heroes, was their emotional approach to events. The most famous of these works is Tolstoy’s “Hadji Murad”, which was written in story format, based on documents and sensational news-comments that reflects the official standpoint of the Czarist Russia and is continuing to be a reference for many writers. However, it shouldn’t be ruled out that both this book and the majority of the books and stories written in Turkey about Hadji Murad are works of fiction. In this work, after presenting a short biography of Master/Chief Regent Hadji Murad of Hunzakh, who left an important influence on the system of Imamate of Caucasia, we, objectively and according to the practice of history, have tried to analyze the dispute between Imam Shamil and Hadji Murad by using primarily Russian works and other reliable written sources.

Keywords:

Hadji Murad, Imam Shamil, Imamate of Caucasia, Master/Chief Regent,

PDF

___

Abdurrahman el-Gazikumukî, ﻜﺗﺎﺏ ﻟﻟﺬﻜﺭﻳﺎﺕ (Kniga Vospominaniy/ Hatıralar Kitabı), Telif ve Yazım: Tiflis, 1285/1869, Baskı: Dağıstan Yayıncılık, Mahaçkala, 1997. Azerbaycan Tarihi, Ugan Mağarası, "Muhas" Kulesi, "Gelersen-Gerersen" Kalesi, Hacı Murad’ın Kabri, Azerbaycan, Bakü, 8 Nisan/ korr. Trend Life Vugar İmanov/ http://www.trend.az/life/tourism /2260725.html. Baddeley, John F., The Russian Conquest of the Caucasus, London, 1908. Baddeley, John F., Rusların Kafkasya’yı İstilası ve Şeyh Şamil, Terc. Sedat Özden, Kayıhan Yayınevi, 3. Baskı, İstanbul, 1995. Donogo, H. M., Khaci Murad, Umer Otchayannım Khrabretsom “Haci Murat-Meyus Kahramanın Ölümü”, http://nohchalla.com/knigi/donogo-hadji-murad/17-2012-02-14-11-49-36.html]. Gaci-Ali, Skazaniye Ochevidtsa o Shamile, Pod red. V.G. Gadzhiyeva. 3-ye izd. (Haci Ali. Şamil Hakkında Tanıklı Menkıbeler Ed. V.G. Gadzhieva. Mahaçkale, 3. baskı, Makhachkala, 1995. Gammer, Moshe, "Muslim Resistance to the Tsar", Shamil and the Conquest of Chechnia and Daghestane, London: Frank Cass, 1994. Gammer, M., "Musul’manskoye Soprotivleniye Tsarizmu", Shamil Zavoyevaniye Dagestana i Chechni, M. Kron-Press, 1998. Havjoko, Canbek, "Haci Murad’ın Hayatı", Severnıy Kavkaz-Ejemesyannıy Jurnal, Fevral 1936, Nr. 22, Warszawa. el-Karakhi, Muhammed Tahir, [Barikatü’s-Suyûf ed-Dağistaniye fi ba’zı Ğazavati’ş-Şâmiliye ﻗﺔﺍﻟﺴﻳﻮﻑﺍﻠﺪﺍﻏﺴﺗﺎﻧﻴﺔ ﻔﻰ ﺑﻌﺾ ﻏﺰﻮﺍﺕﺍﻠﺷﺎﻣﻠﻴﺔ) [Şamil’in Gazavatında Dağıstan Kılıçlarının Parıldaması], Tahirü’l-Mevlevî tarafından Kafkasya Mücahidi Şeyh Şamil’in Ğazavatı adıyla Osmanlıcaya tercüme edilmiş ve Sebilürreşad Kütüphanesi tarafından 1333/1915 yılında neşredilmiştir. Kaziyev, Shapi Magomedovich, "İmam Shamil", İzd. Molodaya Gvardiya, M. 2010. Mukhametov, Abdulla Rinat, "Zaçem Rossii Golova Khadzhi-Murata?", Kavkazskaya politika, 15: 34 23 Aprelya 2013. Nevruz, Yılmaz, Umumi Kafkas Tarihi’ne Giriş, Cild: 3 (yayıma hazır metin), s.183-184.