MANKURT VE KÖZKAMAN KAVRAMLARI VE TÜRK BASININA YANSIMALARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Mankurt ve közkaman, son yıllarda Türk siyasetçileri tarafından artan bir sıklıkla dile getirilen ve Türk basınında da buna paralel olarak yer bulan kavramlardır. Köken olarak incelendiğinde her iki kavramın da Manas Destanı’ndan türetildiğini söylemek mümkündür. Günümüzde halen güncelliğini koruyan mankurt ve közkaman kavramları ve kavramların anlam bulduğu hikayeler, günümüz siyasal ve kültürel dünyasını anlamlandırmada önemli fırsatlar sunmaktadır. Bu çalışmada temel amaç, Manas Destanı’ndan günümüze gelen mankurt ve közkaman kavramlarının ne anlam ifade ettiğini, günümüzde hangi bağlamlarda kullanıldığını ve bu bağlamların Türk basınındaki yansımalarını ortaya koymaktır. Yapılan alan yazın taramasında, mankurt ve közkaman kavramlarının sıklıkla edebiyat bağlamında incelendiği, kavramların siyasal boyutlarının ve basındaki yansımalarının genellikle görmezden gelindiği tespit edilmiştir. Çalışma bu durumu sorunsal olarak değerlendirmektedir. Medya, birey ve toplumların bilgilenmesinde, bilinçlenmesinde, kolektif hafızanın gelecek kuşaklara aktarılmasında ve bireylerin tutum ve davranışlarının biçimlenmesinde günümüzün en önemli aygıtları arasında yer almaktadır. Bu doğrultuda kavramların medyadaki yansımalarının incelenmesi, kavramların orijinal anlamlarıyla kullanılıp kullanılmadığının tespit edilmesi, kavramların içeriğinin ve taşıdığı nasihatlerin gelecek nesillere doğru bir şekilde aktarılmasında oldukça önemlidir. Bu kapsamda, Türkiye’de 2015 - 2020 yılları arasında mankurt ve közkaman kavramlarının, farklı ideolojik yayıncılık anlayışına sahip, Yeniçağ, Yeni Şafak, Sabah, Hürriyet, Cumhuriyet ve Evrensel gazetelerindeki temsilleri, Teun Van Dijk’ın geliştirdiği eleştirel söylem analizi metoduna uygun olarak çözümlenmiştir. Elde edilen verilere göre, kavramlar milliyetçi söylem içerisinde bir unsur olarak kullanılmakta, terör unsurlarına karşı kamuoyu bu kavramlarla uyarılmakta, ülkesini ve kültürünü küçümseyen, emperyalist devletlere kendi ülkesini kötüleyen kişi veya kişiler mankurt ve közkaman olarak nitelenmektedir. Ayrıca çalışmadan elde edilen verilere göre, kavramın kullanıldığı gazetenin siyasal duruşu yine kavramların aktarılış biçimini etkilemişt

A REVIEW ON THE CONCEPTIONS OF MANKURT AND KÖZKAMAN AND THEIR REFLECTIONS IN THE TURKISH PRESS

Mankurt and kozkaman are concepts that have been expressed with increasing frequency by Turkish politicians in recent years and have found a parallel place in the Turkish press. When examined in terms of origin, it is possible to say that both concepts are derived from the Epic of Manas. The concepts of mankurt and kozkaman, which are still up-to-date today, and the stories in which the concepts make sense, offer important opportunities to make sense of today's political and cultural world. The main purpose of this study is to reveal what the concepts of mankurt and kozkaman from the Epic of Manas mean, in which contexts they are used today and the reflections of these contexts in the Turkish press. In the existing literature, mankurt and kozkaman concepts are frequently examined in the context of literature, and the political dimensions of the concepts, their reflections in the press generally ignored. The study evaluates this situation as problematic. The media is among the most important devices of today in informing and raising awareness of individuals and societies, transferring the collective memory to future generations and shaping the attitudes and behaviors of individuals. In this direction, it is very important to examine the reflections of the concepts in the media. In this context, the representations of the concepts of mankurt and kozkaman between the years 2015 - 2020 in Turkish newspapers Yeniçağ, Yeni Şafak, Sabah, Hürriyet, Cumhuriyet and Evrensel, which have different ideological publishing understanding, have been analyzed in accordance with the critical discourse analysis method developed by Teun Van Dijk. According to the data obtained, the concepts are used in conjunction with nationalist discourses, the public is warned against the "terrorist elements" with these concepts, the person or people who belittle their country and culture, and denigrate their own country to the "imperialist states" are described as mankurt and közkaman. In addition, according to the data obtained from the study, the political stance of the newspaper also affected the way the concepts were conveyed.

PDF

___

Arslan, F. (1998). Aytmatov estetiğinin geçmişe dönük ütopik/postromantik yüzü. Doğumunun 70. Yıl Dönümünde Cengiz Aytmatov Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, 8-10 Aralık 1998 - Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. s.45-50.
Aytmatov, C. (2019). Gün olur asra bedel. Altın Kitaplar Yayınevi.
Azap, S. (2013). Kurtlar ve mankurtlar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(1), 279- 287.
Azap, S. (2017). Közkaman/lık: İhanet ve kimlik sorunsalı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(41), 104-117.
Balkaya, A. (2014). Halk anlatılarında kuyunun işlevselliği üzerine bir okuma. Milli Folklor, 26(102), 53- 64.
Berdibay, R. (1996). Közkamanlar. Bilig, (3), 9- 12.
Birgün (2015, 19 Ekim) Muhtarlara Merkel’e mektup yazan akademisyenleri kötüledi: Ben bunları mankurt olarak görüyorum. Erişim Adresi: https://www.birgun.net/haber/muhtarlara-merkel-e-mektup-yazan- akademisyenleri-kotuledi-ben-bunlari-mankurt-olarak-goruyorum-92838. Erişim Tarihi: 15.01.2022
Birgün (2016, 18 Mart). Erdoğan: Şahadet bizim için korkulacak değil, ulaşılması gereken makamdır. Erişim Adresi: https://www.birgun.net/haber/erdogan-sehadet-bizim-icin-korkulacak-degil-ulasilmasi- gereken-makamdir-106628.ş Erişim Tarihi: 15.01.2022
Birgün (2016, 23 Aralık). Meclis Başkanı: FETÖ insanları mankurt yapıyor. Erişim Adresi: https://www.birgun.net/haber/meclis-baskani-feto-insanlari-mankurt-yapiyor-140580. Erişim Tarihi: 15.01.2022
Birgün (2018, 2 Nisan). Erdoğan: Bazı yerlerde bir tıkanıklık var. Erişim Adresi: https://www.birgun.net/haber/erdogan-bazi-yerlerde-bir-tikaniklik-var-210403. Erişim Tarihi: 15.01.2022
Cumhuriyet (2018, 28 Ocak). Erdoğan: ’20 şehidimiz var’ dedi, ‘Savaşa hayır’ diyen aydınları ‘hain’ ilan etti. Erişim Adresi: http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/erdogan-20-sehidimiz-var-dedi-savasa-hayir- diyen-aydinlari-hain-ilan-etti-914782. Erişim Tarihi: 15.01.2022
Çağın, S. (2000). Cengiz Aytmatov ve gün olur asra bedel romanı. Akademi Kitapevi.
Çakmak, F., & Bilişli, Y. (2019). İdeoloji, söylem ve iletişim çalışmalarında Ruth Wodak. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (2), 99- 124.
Çınar, İ. (2018). Mankurtlaştırma ve etnopedagoji kavramlarına Aytmatov gibi bakmak. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(13), 80- 99.
Dinç, A, M., & Dinçer, Z. (2019). Yeni medyada temsili anlamlandırma. Dördüncü Kuvvet, 2(1), 91- 102.
Doğan, Ş. (2020). Cengiz Aytmatov’da ahlaki bağlam çerçevesinde karakter tahlili. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 1- 22.
Doyuran, L. (2018). Medyatik bir çalışma alanı olarak eleştirel söylem çözümlemesi (Televizyon Dizileri Örneğinde). Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 301- 323. Doi: https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.362184
Durmaz, R. (2007). Tanrı Dağları’nın karlı doruklarından Aral Gölü’ne akan ırmak; Cengiz Aytmatov. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (24), 55-63.
Ergin, M. (1997). Dede Korkut Kitabı. TDK Yayınları.
Habermas, J. (1988). On the logic of the social sciences. Cambridge: The MIT.
Hall, S. (1997). The Work of Representation. S. Hall (der.). Representation: Cultural Representations and Signifying Practices içinde. Milton Keynes: Open University, 13-74.
Hürriyet (2018, 2 Nisan). Cumhurbaşkanı Erdoğan: Afrin’de 3 bin 872 terörist etkisiz hale getirildi. Erişim Adresi: https://www.hurriyet.com.tr/cumhurbaskani-erdogan-afrinde-3-bin-872-tero-40791981. Erişim Tarihi: 15.01.2022
Hürriyet (2018, 21 Mayıs). Listelerin açıklanmasının ardından Bahçeli’den ilk yorum. Erişim Adresi: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/listelerin-aciklanmasinin-ardindan-bahceliden-ilk-yorum- 40843974. Erişim Tarihi: 15.01.2022
Hürriyet (2018, 3 Nisan). Yeni hedefleri her an duyabilirsiniz. Erişim Adresi: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/yeni-hedefleri-her-an-duyabilirsiniz-40792567. Erişim Tarihi: 15.01.2022
Işık, M. (2016). Türk Sinemasında Devenin ve Deve Güreşlerinin Kültürel ve İdeolojik Bir Öğe Olarak Kullanımı, I. Uluslararası I.Uluslararası Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu 17-19 Kasım 2016. (Eds.) Devrin Ertürk ve Özgür Gökdemir, pp.337-351, İzmir, Selçuk Efes Kent Belleği Yayınları, ISBN: 978-605- 88682-5-0.
Işık, M., & Eşitti, Ş. (2013). Venezuela’da gerçekleşen Nisan 2002 askeri darbesinin yazılı basında sunumu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(28), 146-165.
İnan, A. (1992). Manas Destanı. MEB Yayınları.
Jhally, S. (1997). Stuart Hall: Representation & the Media. University of Massachusetts at Amherst. http://www.mediaed.org/assets/products/409/transcript_409.pdf. (28.10.2021)
Kallimci, İ. T. (2015). Bağımsızlık sonrası kırgız şiirinde dil teması. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, (35), 150-172.
Koç, M., & Güler, M. (2021). Messiah Dizisi’nin eleştirel söylem analizi: Mesih’in dönüşü mü? Mesih’in dönüşümü mü?, Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 4(1).
Lippmann, W. (1998). Public Opinion. Transaction Publishers: News Brunswick and London
Nuranova, A. (2021). Geleneksel performans sanatı olarak manasçılık ve bir sahne uygulaması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Sanat Çalışması]. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
Sabah (2018, 2 Nisan). Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan flaş Afrin mesajı. Erişim Adresi: https://www.sabah.com.tr/gundem/2018/01/28/cumhurbaskani-erdogandan-onemli-aciklamlar. Erişim Tarihi: 15.01.2022
Sabah (2018, 7 Aralık). Kırgızistan’da alçak FETÖ’ye izin vermeyin. Erişim Adresi: https://www.sabah.com.tr/gundem/2018/12/07/kirgizistanda-alcak-fetoye-izin-vermeyin. Erişim Tarihi: 15.01.2022
Sevinç, C. (2021). Bilinçli köleliğin çözümlemesi: Dişi kurdun rüyalarında bir kimlik olarak közkamanlık. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 66.
Solak, Ö. (2011). Küçük ağa romanının eleştirel söylem analizi. Akademik Bakış Dergisi, (26), 1- 14.
Söylemez, O., & Ateş, Ö. F. (2021). Abiş kekilbayulı’nın küy hikâyesi ve ilk Mankurtlar. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 9(25), 52- 66.
Şahin, A. (2015). “Avatar” filmi özelinde emperyalist uygulamaların incelenmesi. Literature and History of Turkish or Turkic, 10(10), 817- 826.
Şen, M. (1996). Manas Destanı: Kırgız Türkçesi Metin- Türkiye Türkçesi Çeviri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (2), 483- 489.
Tomlinson, J. (1999). Kültürel Emperyalizm: Eleştirel Bir Giriş. E. Zeybekoğlu (Çev.). Ayrıntı Yayınları
Van Dijk, T. (2000). Opinions and Idologies in The Press. A. Bell & P. Garrett (Ed.), Approaches to Media Discourse (s. 21-63). Massachusetts: Blackwell.
Van Dijk, T. (2003). Söylem ve ideoloji çok alanlı bir yaklaşım. B. Çoban & Z. Özarslan (Ed.), Söylem ve İdeoloji (s.13- 112) içinde. Su Yayınları.
Van Dijk, T. (2007). Bir söylem olarak haberin disiplinlerarası çözümlenmesi, medya metinlerini çözümlemek. (Der. G. Şendur Atabek ve Ümit Atabek). Siyasal Kitabevi.
Varol, S. (2014), Medyada yer alan temsillerin kimlik edinme sürecindeki rolü. Akademik Sosyal Bilimler Çalışmaları Dergisi, (26), 301-313.
Yaylagül, L. (2010), Kitle İletişim kuramları: Egemen ve eleştirel yaklaşımlar. Dipnot Yayınları.
Yeniçağ (2019, 20 Şubat). Meral Akşener seçim beyannamesini açıkladı. Erişim adresi: https://www.yenicaggazetesi.com.tr/mobi/-224226h.htm. Erişim Tarihi: 15.01.2022
Yenişafak (2019, 24 Ocak) Bahçeli’den Muharrem İnce’ye sert sözler: Vay densiz vay. Erişim Adresi: https://www.yenisafak.com/gundem/bahceliden-muharrem-inceye-sert-sozler-vay-densiz-vay- 3442894. Erişim Tarihi: 10.01.2022
Yetim, M., Erdağ, R. (2018). Uluslararası ilişkilerde eleştirel söylem analizi: Revizyonist söylemin gelişimi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 79- 100.
Yılmaz, D., & Sezgin, M. (2020). Siyasal ve sosyal bağlamda mankurt kavramının Türk yazılı basınında metaforik kullanımı. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 1010- 1030.