ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ TÜKENMİŞLİK VE TEKNOSTRES DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Öğretmenlerin işlerini olumlu yönde etkilemesi beklenen teknolojinin, teknostres gibi olumsuz etkileri görülebilir. Teknostres ise öğretmenlerin meslek tükenmişliklerine etkileyebilir. Yapılan bu çalışma ile öğretmenlerin teknostres ve mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda 2020-2021 akademik yılında, Batı Karadeniz Bölgesi’nde yer alan bir ilde 190 öğretmenden nicel veriler toplanmıştır. Nicel verilerin toplanmasında iki adet ölçek kullanılmıştır. Bunlardan “Teknostres Ölçeği” 28 madde ve 5 faktörden, “Tükenmişlik Ölçeği” ise 10 madde ve tek faktörden oluşmaktadır. Elde edilen veriler ile öğretmenlerin teknostres ve mesleki tükenmişlik düzeyi arasındaki ilişki araştırılmıştır. Öğretmenlerin teknostres ve mesleki tükenmişlik düzeyleri ile cinsiyet, okul kademesi ve mesleki kıdem değişkenleri arasındaki farklar araştırılmıştır. Elde edilen verilerin analizi neticesinde, öğretmenlerin teknostres düzeylerinin orta düzey, mesleki tükenmişlik düzeylerinin ise tehlike sinyali düzeyinde olduğu görülmüştür. Cinsiyet değişkenine göre, kadın öğretmenlerin teknostres düzeyleri erkek öğretmenlerin teknostres düzeylerinden daha yüksek bulunmuştur. Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı bir farka rastlanmamıştır. Öğretmenlerin teknostres ve mesleki tükenmişlik düzeyleri ile okul kademesi ve mesleki kıdem değişkenleri arasında anlamlı bir farka rastlanmamıştır. Öğretmenlerin teknostres ve mesleki tükenmişlik düzeyleri arasında pozitif yönlü orta düzey bir ilişki olduğu, teknostresin mesleki tükenmişliğin yaklaşık %28’ini açıkladığı sonucuna ulaşılmışt

NVESTIGATION OF PROFESSIONAL BURNOUT AND TECHNOSTRESS LEVELS OF TEACHERS

Technology, which is expected to affect teachers' work positively, may have negative effects such as technostress. Technostress, on the other hand, can affect teachers' professional burnout. With this study, it was aimed to reveal the relationship between teachers' technostress and professional burnout levels. For this purpose, quantitative data were collected from 190 teachers in a province located in the Western Black Sea Region in the academic year 2020-2021. Two scales were used to collect quantitative data. Of these, the "Technostress Scale" consists of 28 items and 5 factors, and the "Burnout Scale" consists of 10 items and a single factor. The relationship between the obtained data and teachers' technostress and professional burnout levels was investigated. The differences between teachers' technostress and professional burnout levels and variables of gender, school level and professional seniority were investigated. As a result of the analysis of the data obtained, it was seen that the teachers' technostress levels were moderate and their professional burnout levels were at the level of danger signals. A significant difference was found between teachers' technostress and gender variables, and it was seen that female teachers' technostress levels were higher than male teachers' technostress levels. No significant difference was found between the teachers' professional burnout levels and the gender variable. No significant difference was found between teachers' technostress and professional burnout levels and professional seniority, education level variables. It has been observed that there is a positive moderate relationship between teachers' technostress and professional burnout levels. However, technostress affects teachers' professional burnout. Technostress explained approximately 28% of occupational burnout.

PDF

___

Adıgüzel, Z., & Küçükoğlu, İ. (2020). Examining the commitment to the organization of the employees who work in a organization against stress, workload and psychological empowerment. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2459-2474.
Akgün, F. (2019). Öğretim elemanlarının bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik kabulleri ve teknostres algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 40-66.
Akman, T. (2019). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ve mesleki doyumlarının incelenmesi (Tez No: 538373) [Yüksek lisans tezi] İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
Al-Fudail, M., & Mellar, H. (2008). Investigating teacher stress when using technology. Computers And Education, 51(3), 1103–1110. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2007.11.004
Antoni, M. H., Lutgendorf, S. K., Cole, S. W., Dhabhar, F. S., Sephton, S. E., Mcdonald, P. G., & Sood, A. K. (2006).
The influence of bio-behavioural factors on tumour biology: pathways and mechanisms. Nature Reviews Cancer, 6(3), 240-248.
Avcı, Ü., & Seferoğlu, S. S. (2011). Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 13-26.
Avşaroğlu, S., & Engin Deniz, M., Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 115-129.
Billingsley, B. S. (2004). Special education teacher retention and attrition: A critical analysis of the research literature. The Journal Of Special Education, 38(1), 39-55.
Black, P. H. (2003). The inflammatory response is an integral part of the stress response: Implications for atherosclerosis, insulin resistance, type II diabetes and metabolic syndrome X. Brain, Behavior, And Immunity, 17(5), 350-364.
Brod, C. (1984). Technostress: the human cost of the computer revolution. Reading, Ma: Addison-Wesley, 1984.
Burke, R. J., & Greenglass, E. (1993). Work stress, role conflict, social support, and psychological burnout among teachers. Psychological Reports, 73(2), 371–380.
Burke, R. J., Greenglass, E. R., & Schwarzer, R. (1996). Predicting teacher burnout over time: effects of work stress, social support, and self-doubts on burnout and its consequences. Anxiety, Stress & Coping, 9(3), 261–275.
Cemaloğlu, N., & Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 463-484.
Chambers Mack, J., Johnson, A., Jones Rincon, A., Tsatenawa, V., & Howard, K. (2019). Why do teachers leave? a comprehensive occupational health study evaluating intent to quit in public school teachers. Journal Of Applied Biobehavioral Research, 24(1), E12160.
Çapri, B. (2013). Tükenmişlik ölçeği-kısa formu ile eş tükenmişlik ölçeği-kısa formu’nun Türkçe uyarlaması ve psikoanalitik-varoluşçu bakış açısından mesleki ve eş tükenmişlik ilişkisi. Kuram Ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1393-1418.
Çetin, D., & Bülbül, T. (2017). Okul yöneticilerinin teknostres algıları ile bireysel yenilikçilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1241-1264.
Çınar, O. (2010). Eğitim ve sağlık alanı çalışanlarının iş stresi düzeyleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(33).
Çoklar, A. N., Efilti, E., & Şahin, L. (2017). Defining teachers' technostress levels: A scale development. Online Submission, 8(21), 28-41.
Çoklar, A. N., Efilti, E., Şahin, Y. L. & Akçay, A. (2016). Investigation of techno-stress levels of teachers who were included in technology integration processes. Online Submission, Turkish Online Journal Of Educational Technology Spec Iss., 1331-1339.
Doğrular, M. (2019). Teknostresin verimlilik üzerine etkisi (Tez No. 574148) [Doktora tezi] Marmara Üniversitesi. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
Effiyanti, T. & Sagala, G. H. (2018). Technostress among teachers: a confirmation of its stressors and antecedent. International Journal Of Education Economics And Development, 9(2), 134.
Erer, B. (2021). Teknolojinin karanlık yüzü: teknostres. Management And Political Sciences Review, 3(1), 80-90.
Ertürk, E., & Keçecioğlu, T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: öğretmenler üzerine örnek bir uygulama. Ege Akademik Bakış, 12(1), 39-52.
Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education. Mcgraw-Hill, Inc. Freudenberger, N. J. (1974). Staff burnout. Journal Of Social Issues. 30, 159-165.
Garcia-Bueno, B., Caso, J. R., & Leza, J. C. (2008). Stress as a neuro inflammatory condition in brain: Damaging and protective mechanisms. Neuroscience And Biobehavioral Reviews, 32, 1136–1151.
Gökbulut, B. (2021). Öğretmenlerin teknostres ve teknopedagojik yeterlikleri arasındaki ilişki. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 472-496.
Göksun, D. O. (2016). Teknostresin eğitim alanına yönelik örtük moderatörleri. In President Of The Symposium, 189.
Gündüz, Ş. (2021). Öğretmenlerin bireysel yenilikçilik ile dijital yerlilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 46(205), 261-277.
Hakkari, F., Tüysüz, C., & Atalar, T. (2015). Öğretmenlerin bilgisayar yeterlikleri ve öğretimde teknoloji kullanımına ilişkin algılarının çeşitli değişkenler bakımından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 460-481.
İlseven, S. (2019). Tekno-stresin çalışanların işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi (Tez No. 587252) [Yüksek lisans tezi] Bursa Uludağ Üniversitesi. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
Joo, Y. J., Lim, K. Y. & Kim, N. H. (2015). The effects of secondary teachers’ technostress on the intention to use technology in South Korea. Computers And Education, 95, 114-122.
Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar ilkeler teknikler (2. Yazım, 32. Basım). Nobel Akademik Yayıncılık.
Kırılmaz, A. Y., Çelen, Ü., & Sarp, N. (2003). İlköğretimde çalışan bir öğretmen grubunda “tükenmişlik durumu” araştırması. İlköğretim Online, 2(1).
Kopuz, K., & Aydın, G. (2020). Sağlık çalışanlarında teknostres: bir özel hastane örneği. Ekonomi İşletme Ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 2(3), 249-264.
Kyriacou, C. (2001). Teacher stress: directions for future research. Educational Review, 53(1), 27–35.
Madigan, D. J., & Kim, L. E. (2021). Towards an understanding of teacher attrition: a meta-analysis of burnout, job satisfaction, and teachers’ intentions to quit. Teaching And Teacher Education, 105,103425.
Maier, C., Laumer, S., & Eckhardt, A. (2015). Information technology as daily stressor: pinning down the causes of burnout. Journal Of Business Economics, 85(4), 349–387. https://doi:10.1007/S11573-014-0759-8
Marcoulides, G. A. (1989). Measuring computer anxiety: the computer anxiety scale. Educational And Psychological Measurement, 49(3), 733–739.
Maslach, C. & Jackson, S. E. (1985). The role of sex and family variables in burnout. Sex Roles. 12(7/8), 837-851
Mosadeghrad, A. M., Ferlie, E., & Rosenberg, D. (2011). A study of relationship between job stress, quality of working life and turnover intention among hospital employees. Health Services Management Research, 24(4), 170-181.
Naktiyok, A., & Karabey, C. N. (2005). İşkoliklik ve tükenmişlik sendromu. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 179-198.
Nelson, D. L., & Kletke, M. G. (1990). Individual adjustment during technological innovation: A research framework. Behaviour & Information Technology, 9(4), 257–271.
Özgür, H. (2020). Relationships between teachers’ technostress, technological pedagogical content knowledge (tpack), school support and demographic variables: A structural equation modeling. Computers In Human Behavior, 106468.
Polat, D. (2019). Öğretmenlerin yılmazlık düzeyleri ile iş doyumu, mesleki tükenmişlik, örgütsel bağlılık düzeyleri ve örgüt iklimi algıları arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Tez No. 518605) [Yüksek lisans tezi] Sakarya Üniversitesi. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
Ragu-Nathan, T. S., Tarafdar, M., Ragu-Nathan, B. S., & Tu, Q. (2008). The consequences of technostress for end users in organizations: conceptual development and empirical validation. Information Systems Research, 19(4), 417-433.
Shahsavarani, A. M., Azad Marz Abadi, E., & Hakimi Kalkhoran, M. (2015). Stress: facts and theories through literature review. International Journal Of Medical Reviews, 2(2), 230-241.
Sonnentag, S., & Frese, M. (2003). Stress in organizations. Handbook of psychology: Industrial and organizational psychology, 12, 453-491.
Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson
Tarafdar, M., Tu, Q., Ragu-Nathan, B. S., & Ragu-Nathan, T. S. (2007). The impact of technostress on role stress and productivity. Journal Of Management Information Systems, 24(1), 301-328.
Van Houdenhove, B., Van Den Eede, F., & Luten, P. (2009). Does hypothalamic-pituitary-adrenal axis a in chronic fatigue syndrome reflect a ‘crash’ in the stress system? Medical Hypotheses, 72, 701–705.
Weil, M., & Rosen L.D. (1997). Coping with technology @work @home @play. Wiley.
Wu, P. L., Tseng, S. M., Tseng, Y. C., Chen, L. C., Pai, H. C., & Yen, W. J. (2021). Job stress and occupational burnout among clinical nursing teachers: a cross-sectional study. Journal Of Professional Nursing, 37(5), 907-915.
Yellice-Yüksel, B., Kaner, S., & Güzeller, C. (2011). Öğretmenlerin mesleki yetkinlik, mesleki sosyal destek ve tükenmişlik ilişkisinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(21), 1-25.
Yener, S. (2018). Teknostresin iş performansı üzerindeki etkisi; tükenmişliğin aracı rolü. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 85-101.